Suy tim và thiếu máu – hai tình trạng y khoa có vẻ riêng biệt nhưng thường xuyên song hành, gây ra nhiều nguy hiểm cho sức khỏe và tính mạng. Trong bài viết này, cùng ECO Pharma tìm hiểu suy tim gây thiếu máu như thế nào.
Mặc dù mối liên hệ giữa thiếu máu và suy tim là mối liên hệ đa yếu tố nhưng nhìn chung tình trạng này thường gây ra thiếu máu, thậm chí rất phổ biến. Theo Viện Y tế Quốc gia Mỹ, tỷ lệ này khoảng 9% – 69,6% (1). Một nghiên cứu tổng hợp khác cũng cho thấy, 1/3 số người bị suy tim bị thiếu máu.
Nguyên nhân cụ thể suy tim gây thiếu máu vẫn chưa rõ ràng, nhưng được cho là do nhiều yếu tố cùng tác động, cụ thể như sau:
Giảm tưới máu thận do tim bị suy có thể dẫn đến thiếu máu, đặc biệt là thiếu máu do suy thận mạn tính. Khi tim không bơm đủ máu, thận cũng sẽ không nhận đủ lượng máu cần thiết để hoạt động bình thường, bao gồm cả việc sản xuất hormone erythropoietin (EPO) giúp tạo ra hồng cầu. Sự thiếu hụt EPO này dẫn đến giảm sản xuất hồng cầu gây ra thiếu máu.
Thiếu máu do thiếu sắt ở bệnh nhân tim bị suy là một tình trạng phổ biến làm cho tiên lượng xấu hơn. Nghiên cứu 1.506 người suy tim mạn tính phát hiện 753 người bị thiếu sắt và 426 người bị thiếu máu (2). Sắt là một trong những vi chất quan trọng nhất trong cơ thể con người, nó tham gia vào quá trình tạo hồng cầu, vận chuyển, phân phối và sử dụng oxy. Sắt cũng được tìm thấy trong nhiều loại enzyme chịu trách nhiệm cho các chức năng quan trọng của cơ thể.
Thiếu sắt ở người tổn thương tim có thể là do chán ăn, giảm hấp thu sắt do phù ruột hoặc các tình trạng bệnh lý nghiêm trọng đi kèm như bệnh ác tính đường tiêu hóa hoặc tiết niệu sinh dục. Ngoài ra, còn có thể là mất máu đường tiêu hóa do aspirin, thuốc chống tiểu cầu hoặc thuốc chống đông máu.
Việc sử dụng các loại thuốc như thuốc chẹn beta (đặc biệt là carvedilol) và digoxin đã được chứng minh là có liên quan đến giảm nồng độ hemoglobin. Đây là một loại protein trong tế bào hồng cầu có nhiệm vụ vận chuyển oxy từ phổi đến khắp cơ thể. Ngoài ra, một loại thuốc được kê đơn để điều trị suy tim là thuốc ức chế men chuyển angiotensin ức chế hoạt động tạo máu, dẫn đến nguy cơ thiếu máu cao hơn.
Tim bị suy thường đi kèm với vấn đề viêm mạn tính. Việc sản xuất một loạt các cytokine (TNF-α, interleukin [IL] 1, 6 và 10, interferon) góp phần vào quá trình sinh bệnh thiếu máu thông qua các cơ chế khác nhau. Trong đó, viêm khớp dạng thấp là một bệnh lý tự miễn mạn tính phổ biến có thể góp phần gây ra cả tình trạng thiếu máu lẫn suy tim. Bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có nguy cơ mắc bệnh cao gần gấp đôi so với những người không mắc bệnh này.
Người bệnh tim bị suy kèm theo bệnh thận mạn tính hoặc đái tháo đường, tuổi cao có nguy cơ thiếu máu cao nhất. Ngoài ra còn có bệnh đường ruột (bệnh Crohn và bệnh celiac), ung thư, bệnh tự miễn, bệnh tuyến giáp. Vì vậy, việc kiểm soát tốt các bệnh lý này sẽ góp phần cải thiện suy tim gây thiếu máu. (3)
Các triệu chứng thường gặp là:
Suy tim dẫn đến thiếu máu là một tình trạng nguy hiểm. Theo Viện Y tế Quốc gia Mỹ, những người gặp cả hai vấn đề này có nguy cơ nhập viện và tử vong tăng gần 46,8% so với 29,5% ở người bị suy tim không thiếu máu. Ngoài ra, sự hiện diện của bệnh lý đi kèm khác như bệnh thận mãn tính và tuổi cao sẽ khiến tình trạng sức khỏe chung trở nên nghiêm trọng, nguy hiểm hơn.
Để chẩn đoán suy tim gây thiếu máu cần xét nghiệm máu, chụp X-quang và các thủ thuật khác. Bác sĩ thường sẽ yêu cầu xét nghiệm công thức máu toàn phần để kiểm tra số lượng tế bào máu và hình dạng của chúng, nồng độ vitamin B9, B12 và sắt. Đôi khi cần xét nghiệm nước tiểu để kiểm tra nồng độ hemoglobin có bất thường hay không.
Tiêu chuẩn chẩn đoán tình trạng này là nồng độ ferritin huyết thanh:
Bên cạnh đó, bác sĩ có thể yêu cầu:
Tình trạng này có thể được được điều trị thông qua việc dùng thuốc, bổ sung sắt, thay đổi chế độ ăn uống.
Việc sử dụng thuốc kích thích tạo hồng cầu (ESA) giúp cải thiện nồng độ hemoglobin và làm giảm các triệu chứng bệnh. Ngoài ra, vì thiếu sắt là nguyên nhân chính gây thiếu máu ở bệnh nhân tim bị suy nên việc điều trị bằng thuốc bổ sung sắt đường uống và đường tĩnh mạch rất cần thiết. Thuốc bổ sung sắt dạng uống là phương pháp điều trị ban đầu được ưa chuộng do dễ sử dụng và chi phí thấp. Tuy nhiên, uống thuốc sắt có thể gây ra các tác dụng phụ ở đường tiêu hóa, chẳng hạn như buồn nôn và táo bón. Sắt tiêm tĩnh mạch (IV) được ưu tiên hơn sắt đường uống do tính ưu việt của nó đã được chứng minh.
Như đã đề cập, bệnh đái tháo đường và bệnh thận mãn tính thường đi kèm với tim bị suy, góp phần làm cho tình trạng thiếu máu trở nên nghiêm trọng hơn. Vì vậy, người bệnh cần tuân thủ phác đồ của bác sĩ trong việc điều trị tốt các bệnh lý nền kèm theo này.
Thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát tình trạng thiếu máu ở bệnh nhân tim bị suy. Những thay đổi này có thể giúp cải thiện nồng độ sắt, sức khỏe tổng thể và chất lượng sống. Người bệnh cần thực hiện các điều sau:
Thay đổi chế độ ăn uống có thể giúp cải thiện lượng sắt và sức khỏe tổng thể ở bệnh nhân gặp tình trạng này. Trong đó, hai chất quan trọng người bệnh cần bổ sung đó là:
Nhìn chung, người bệnh nên ăn rau xanh, trái cây để bổ sung đầy đủ vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa; ăn thịt, cá, trứng để cung cấp đủ protein. Hạn chế thức ăn chiên xào nhiều chất béo, thức ăn cay nóng, thức ăn đóng hộp nhiều muối và chất bảo quản. Mỗi người bệnh có tình trạng sức khỏe khác nhau, vì thế nên tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn cụ thể về chế độ ăn uống tối ưu cho từng cá nhân.
Một lưu ý khác, người bệnh suy tim cần kiểm soát lượng muối trong chế độ ăn uống hàng ngày. Muối làm cơ thể giữ nước, gây phù nề, tăng áp lực lên tim và làm nặng thêm các triệu chứng của bệnh. Việc giảm lượng muối trong chế độ ăn giúp giảm gánh nặng cho tim, kiểm soát huyết áp và phù nề. Các bệnh nhân nên giảm lượng natri trong chế độ ăn uống xuống dưới 1.500 miligam mỗi ngày. (4)
Bên cạnh đó, uống quá nhiều nước và các chất lỏng khác có thể khiến bệnh trở nên trầm trọng hơn, đặc biệt nếu chế độ ăn của bạn có nhiều muối. Đa số các trường hợp mắc bệnh được khuyên nên hạn chế lượng chất lỏng ở mức khoảng 1,5 lít mỗi ngày.
Việc phòng ngừa suy tim gây thiếu máu cần tập trung vào việc quản lý bệnh tim bị suy hiệu quả, kiểm soát các yếu tố nguy cơ và duy trì lối sống lành mạnh. Như đã trình bày, người bệnh cần ăn các thực phẩm giàu sắt như hải sản, đậu, cải bó xôi, cải xoăn; Nên kết hợp với thực phẩm giàu vitamin C để tăng cường hấp thu sắt; Hạn chế thực phẩm có thể cản trở hấp thu sắt bằng cách không ăn thực phẩm chứa nhiều sắt cùng lúc với thực phẩm giàu các chất như canxi (phô mai, sữa chua), tannin (trà xanh), gluten (lúa mì, yến mạch), axit oxalic (đậu phộng, rau mùi tây),…
Ngoài ra, người bệnh cũng cần điều trị tốt các bệnh lý nền đi kèm để góp phần ngăn ngừa thiếu máu và nâng cao sức khỏe tốt hơn.
Người bệnh cần được nhập viện ngay khi có các dấu hiệu như đau thắt ngực dữ dội, khó thở đột ngột, ngất xỉu, rối loạn nhịp tim, thay đổi cân nặng, phù nề. Đây là những triệu chứng tim bị suy nguy hiểm có thể dẫn đến tử vong nếu không được can thiệp kịp thời. Trong những tình huống nguy cấp, hãy gọi ngay cấp cứu Tâm Anh 028 7102 6789 – 093 180 6858 để được trợ giúp khẩn cấp.
Trung tâm Cấp cứu hệ thống Bệnh viện Đa Khoa Tâm Anh có lợi thế về vị trí, quy trình cấp cứu chuyên nghiệp, trang thiết bị máy móc hiện đại và đội ngũ bác sĩ đầu ngành trong lĩnh vực cấp cứu tim mạch. Dịch vụ cấp cứu 247 Tâm Anh còn có các điểm mạnh như quy trình cấp cứu nhồi máu cơ tim cấp hiện đại, kịp giờ vàng, hoạt động 24/7, xe cấp cứu được trang bị máy móc hiện đại như máy ép tim tự động, monitor theo dõi, máy shock điện, máy hút đàm,… giúp nâng cao chất lượng hỗ trợ y tế trên đường vận chuyển đến bệnh viện.
Tóm lại, suy tim gây thiếu máu là một tình trạng nguy hiểm, làm tăng rủi ro tim mạch cho người bệnh. Do đó, việc chẩn đoán sớm và quản lý hiệu quả tình trạng này vô cùng quan trọng để giúp cải thiện tiên lượng và giảm gánh nặng bệnh tật. Người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về việc bổ sung thêm tinh chất Policosanol (GDL-5), Gynostemma, Apple Cider Vinegar, Red Yeast Rice. Đây là các tinh chất hỗ trợ tim mạch, đã được chứng minh giúp giảm cholesterol xấu, phòng ngừa xơ vữa động mạch, cục máu đông, hỗ trợ kiểm soát tim mạch, huyết áp
