Viêm gan A xảy ra trên toàn thế giới. Ở một số quốc gia Đông Nam Á, hơn 90% dân số nói chung có bằng chứng huyết thanh học về việc đã từng nhiễm viêm gan virus A. Trẻ em là nhóm đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao hơn. Cùng ECO Pharma tìm hiểu viêm gan A ở trẻ em trong bài viết sau.
Viêm gan A ở trẻ em là tình trạng sưng và viêm mô gan do virus viêm gan A (HAV) gây ra. Đây là loại viêm gan phổ biến nhất ở trẻ em. HAV là một loại virus RNA mạch đơn, hình nhị thập diện, không có vỏ bọc, kích thước 27 nm, thuộc chi Heparnavirus của họ Picornaviridae. Virus này ổn định ở pH thấp và nhiệt độ trung bình nhưng bị bất hoạt bởi nhiệt độ cao, clo và formalin.
Thời gian ủ bệnh của viêm gan virus A là từ 15 đến 50 ngày. RNA HAV có thể được phát hiện trong phân ít nhất một tuần trước khi xuất hiện bằng chứng mô học và sinh hóa của viêm gan và có thể được phát hiện trong ít nhất 33 ngày sau khi khởi phát bệnh. Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, RNA HAV có thể được phát hiện trong phân trong vài tháng.
Trẻ em có thể mắc bệnh bằng cách:
Trẻ em cũng có thể bị nhiễm viêm gan A tại nhà trẻ từ những trẻ khác hoặc từ những nhân viên chăm sóc trẻ em bị nhiễm virus và không thực hiện vệ sinh tốt. Các bệnh nhiễm virus viêm gan phổ biến khác bao gồm viêm gan B và viêm gan C. Viêm gan virus A thường là bệnh ít nghiêm trọng và nhẹ nhất trong số các bệnh này. Ngoài ra virus HAV có thể sống trên bề mặt trong vài tháng. Bệnh không lây lan qua tiếp xúc thông thường, hắt hơi hoặc ho. Nếu trẻ bị nhiễm virus viêm gan A sau khi khỏi bệnh, cơ thể trẻ sẽ sản sinh ra kháng thể giúp miễn dịch suốt đời với bệnh này. Do đó trẻ không thể bị tái nhiễm virus HAV.
Hầu hết trẻ em từ 6 tuổi trở xuống không có triệu chứng. Điều này có nghĩa là trẻ có thể đã mắc bệnh nhưng không được phát hiện dẫn đến tiếp tục làm lây lan sang các trẻ khác. Khi các triệu chứng xuất hiện, chúng sẽ xuất hiện khoảng 2 – 6 tuần sau khi nhiễm trùng. Trẻ có thể có các triệu chứng giống cúm, biểu hiện với mức độ nhẹ. (1)
Các triệu chứng thường dễ kiểm soát và bao gồm:
Nhìn chung viêm gan A có triệu chứng xảy ra ở khoảng 30% trẻ em dưới 6 tuổi. Ngược lại trẻ lớn hơn và người lớn bị nhiễm virus HAV thường có triệu chứng trong vài tuần, khoảng 70% bị vàng da, 80% bị gan to và 40% phải nhập viện. Viêm gan nặng hoặc viêm gan tối cấp (suy gan) hiếm gặp ở trẻ khỏe mạnh, chỉ xảy ra ở dưới 1% các trường hợp.
Để chẩn đoán viêm gan A ở trẻ em, bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng, kết hợp cùng việc thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết.
Bác sĩ sẽ thăm hỏi, kiểm tra các triệu chứng không đặc hiệu (sốt, khó chịu, chán ăn, nôn, buồn nôn, đau hoặc khó chịu ở bụng và tiêu chảy), đôi khi kèm theo vàng da và gan to nhẹ. Nhiều người đặc biệt là trẻ nhỏ có ít hoặc không có triệu chứng khi nhiễm HAV vì vậy thực hiện thêm xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết để có thêm thông tin cho việc chẩn đoán chính xác.
Để xác định xem viêm gan siêu vi có phải do virus viêm gan A gây ra hay không, xét nghiệm máu sẽ tìm kiếm một số kháng thể nhất định. Kháng thể là những chất do hệ miễn dịch tạo ra để chống lại tình trạng nhiễm virus HAV.
Mặc dù xét nghiệm máu tìm kháng thể HAV là phương pháp chính để xác định nhiễm HAV nhưng các xét nghiệm khác có thể được chỉ định để tìm vật liệu di truyền của virus viêm gan A. Loại xét nghiệm này còn được gọi là xét nghiệm khuếch đại axit nucleic (NAAT), có thể phát hiện dấu vết của virus viêm gan A trong phân, máu, dịch cơ thể và mô gan của người bệnh.
Hiện chưa có thuốc điều trị viêm gan A, hệ miễn dịch của trẻ sẽ chống lại virus. Hầu hết các trường hợp trẻ sẽ tự khỏi và virus HAV cũng không còn tồn tại trong cơ thể trẻ sau khi hồi phục.
Việc hỗ trợ điều trị tại nhà, kiểm soát tốt các triệu chứng có thể giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn trong quá trình hồi phục:
Ngoài ra bệnh thường không có triệu chứng hoặc chỉ biểu hiện các triệu chứng không thể phân biệt với nhiễm trùng đường tiêu hóa. Vì vậy bạn có thể áp dụng các biện pháp hỗ trợ tại nhà thông thường khi bị sốt và tiêu chảy cho con.
Nhiễm HAV ở trẻ em thường nhẹ và tự khỏi từ một đến hai tuần, hiếm khi cần nhập viện ngoại trừ những trường hợp nhập viện ngắn hạn để bù nước và kiểm tra thêm, hoặc những trường hợp bị suy gan cấp. Ghép gan hiếm khi được thực hiện ở trẻ em mắc bệnh tối cấp. Yếu tố tiên lượng quan trọng nhất là tuổi tác, người càng lớn tuổi, khả năng xảy ra phản ứng hoặc biến cố bất lợi càng cao. Mặc dù hiếm gặp nhưng các triệu chứng có thể nghiêm trọng đến mức trẻ em mắc HAV cần truyền thêm dịch qua tĩnh mạch (IV). (2)
Mặc dù phần lớn trẻ có thể tự hồi phục nhưng trong một số trường hợp hiếm gặp trẻ có thể bị tổn thương gan, xơ gan, viêm gan tối cấp. Vì vậy phụ huynh không nên chủ quan, cần chủ động theo dõi các triệu chứng và đưa trẻ thăm khám sớm để được tư vấn thêm. Đặc biệt cần đưa con đến bệnh viện nếu có các triệu chứng như:
Phụ huynh cần lưu ý một số điều sau đây khi chăm sóc trẻ bị viêm gan A.
Không có chế độ ăn uống cụ thể nào có tác động lớn đến kết quả điều trị của bệnh nhân viêm gan A cấp tính. Do đó không có chế độ ăn uống cụ thể nào được khuyến nghị, trừ khi bệnh nhân bị suy giảm chức năng gan nghiêm trọng (tức là suy gan cấp tính).
Nhìn chung cần cho trẻ ăn uống lành mạnh, cân bằng với các loại trái cây, rau củ, protein nạc, cá béo,… Buồn nôn có thể khiến con khó ăn, hãy thử chia nhỏ nhiều bữa ăn trong ngày thay vì ăn no; để nạp đủ calo, nên bổ sung nhiều thực phẩm giàu calo hơn. Ví dụ hãy uống nước ép trái cây hoặc sữa thay vì nước lọc. Uống nhiều nước rất quan trọng để ngăn ngừa mất nước, đặc biệt là khi trẻ bị nôn mửa hoặc tiêu chảy.
Nếu nhà có trẻ bị viêm gan A hãy đảm bảo mọi người trong nhà rửa tay sau khi đi vệ sinh hoặc thay tã, chà xát mạnh tay trong ít nhất 20 giây và xả sạch. Lau khô tay bằng khăn dùng một lần. Việc rửa tay luôn là điều cần thiết, đặc biệt trước khi chuẩn bị nấu ăn hoặc dùng bữa. Đối với trẻ lớn hơn cần hướng dẫn con cách rửa tay bằng xà phòng đúng cách sau khi vệ sinh và trước khi ăn.
Nếu bạn biết con mình bị viêm gan A, bạn không nên cho con quay lại cơ sở chăm sóc trẻ em hoặc trường học cho đến một tuần sau khi bệnh bắt đầu. Trẻ bị viêm gan A cũng có thể cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng, vì vậy hãy cho bé nghỉ ngơi nhiều hơn, tránh các hoạt động không cần thiết.
Vắc xin viêm gan A được khuyến nghị cho tất cả trẻ em trên 1 tuổi. Trẻ được tiêm mũi đầu tiên khi được 12 – 23 tháng tuổi, và mũi thứ hai ít nhất 6 tháng sau đó. Việc tiêm vắc xin phòng ngừa viêm gan A cho nhiều trẻ nhỏ có thể hạn chế sự lây lan của bệnh trong cộng đồng. Vắc xin có thể được tiêm sớm nhất là từ 6 tháng tuổi cho trẻ sơ sinh đi đến nơi thường xuyên mắc bệnh viêm gan A (trẻ vẫn cần tiêm vắc xin định kỳ sau sinh nhật đầu tiên). Vắc xin này cũng được khuyến nghị cho trẻ lớn, thanh thiếu niên và người lớn chưa từng tiêm vắc xin. (3)
Hệ thống Trung tâm Tiêm chủng cho Trẻ em và Người lớn VNVC là nơi cung cấp dịch vụ tiêm ngừa an toàn, uy tín và chất lượng cao. VNVC có đầy đủ các loại vắc xin chính hãng, kể cả những loại thường xuyên khan hiếm và các loại vắc xin thế hệ mới. Bên cạnh đó, việc sở hữu hệ thống kho lạnh và dây chuyền lạnh bảo quản vắc xin hiện đại đạt chuẩn GSP, đảm bảo vắc xin được lưu trữ trong điều kiện tối ưu (từ 2 đến 8 độ C).
Hiện tại VNVC có vắc xin Havax 0.5ml (Việt Nam) và Avaxim 80U (Pháp) phòng ngừa viêm gan A cùng Twinrix (Bỉ) phòng ngừa viêm gan A + B. Bạn có thể đưa trẻ đến trung tâm VNVC gần nhất để được tư vấn và tiêm ngừa sớm. Ngoài ra VNVC cũng trang bị cơ sở vật chất khang trang, hiện đại, có các khu vực chức năng chuyên biệt (phòng chờ, phòng khám, phòng tiêm, phòng theo dõi sau tiêm), cùng nhiều tiện ích miễn phí miễn phí hấp dẫn.
HỆ THỐNG TRUNG TÂM TIÊM CHỦNG CHO TRẺ EM VÀ NGƯỜI LỚN VNVC
Tóm lại viêm gan A ở trẻ em là một bệnh truyền nhiễm tuy thường tự khỏi nhưng không thể xem nhẹ vì khả năng lây lan nhanh và những ảnh hưởng đến sức khỏe, sinh hoạt của bé. Chìa khóa để bảo vệ con khỏi căn bệnh này nằm ở việc đảm bảo trẻ được tiêm vắc xin đầy đủ, duy trì thói quen vệ sinh tay sạch sẽ và đảm bảo an toàn thực phẩm.
