Tình trạng buồn ngủ quá mức vào ban ngày do mắc các chứng rối loạn giấc ngủ mãn tính hoặc rối loạn tăng động giảm chú ý có thể cải thiện được bằng thuốc. Một số loại thuốc chống buồn ngủ sau đây sẽ giúp người bệnh duy trì được trạng thái tỉnh táo vào ban ngày, cùng ECO Pharma tìm hiểu.
Thuốc chống buồn ngủ thuộc nhóm thuốc kích thích thần kinh trung ương, có tác dụng kích thích sự tỉnh táo, tập trung và giảm cảm giác mệt mỏi. Chúng hoạt động chủ yếu bằng cách tăng cường hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh như dopamine, norepinephrine hoặc serotonin trong não, tăng năng lượng, cải thiện sự chú ý, tỉnh táo, đồng thời tăng huyết áp, nhịp tim, nhịp thở. Thuốc cũng giúp làm giảm nhu cầu ngủ, giảm cảm giác thèm ăn và sự căng thẳng.(1)
5 thuốc chống buồn ngủ sau đây là thuốc kê đơn, chỉ định cho các trường hợp buồn ngủ quá mức do mắc các chứng rối loạn giấc ngủ và rối loạn tăng động giảm chú ý.
Viên nén Modafinil là thuốc kê đơn, được Cơ quan Quản lý Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt để cải thiện sự tỉnh táo ở bệnh nhân trưởng thành bị buồn ngủ quá mức liên quan đến chứng ngủ rũ, ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) hoặc rối loạn làm việc theo ca (SWD).(2)
Modafinil được bào chế dưới dạng viên nén 100mg và 200mg, chống chỉ định ở những bệnh nhân có tiền sử quá mẫn với Modafinil hoặc Armodafinil. Tác dụng phụ thường gặp của thuốc là đau đầu, buồn nôn, viêm mũi, tiêu chảy, đau lưng, lo âu, mất ngủ, chóng mặt và khó tiêu.
Armodafinil là đồng phân R-enantiomer có hoạt tính của Modafinil. Thuốc kê đơn Armodafinil có thể được sử dụng để cải thiện sự tỉnh táo ở người lớn bị buồn ngủ do chứng ngủ rũ, chứng ngưng thở khi ngủ (OSA) hoặc rối loạn làm việc theo ca (SWD). Armodafinil được dùng kết hợp với các phương pháp điều trị rối loạn giấc ngủ khác.(3)
Armodafinil được FDA chấp thuận vào ngày 15 tháng 6 năm 2007, dưới tên thương mại Nuvigil. Armodafinil có sẵn dưới dạng thuốc generic và dưới dạng thương mại Nuvigil. Các tác dụng phụ phổ biến nhất của viên nén Armodafinil là đau đầu, chóng mặt, buồn nôn và mất ngủ.
Methylphenidate là thuốc kê đơn thuộc nhóm kích thích thần kinh trung ương, được sử dụng rộng rãi để điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) và chứng ngủ rũ. Methylphenidate hoạt động bằng cách ngăn chặn sự tái hấp thu của dopamine và norepinephrine tại synapse, từ đó làm tăng nồng độ các chất này trong não.(4)
Thuốc có nhiều dạng bào chế khác nhau bao gồm viên nén, viên nhai, dung dịch (dạng lỏng), hỗn dịch (dạng lỏng), viên nén tan nhanh trong miệng (viên nén tan nhanh trong miệng), viên nén tác dụng kéo dài (giải phóng kéo dài) và viên nang tác dụng kéo dài dùng đường uống.
Thuốc chống chỉ định ở bệnh nhân tăng nhãn áp, quá mẫn với Methylphenidate, u tủy thượng thận, cường giáp, rối loạn vận động hoặc tiền sử gia đình mắc hội chứng Tourette. Tác dụng phụ có thể gặp như tăng huyết áp và nhịp tim, buồn nôn, giảm cảm giác thèm ăn, lo lắng, chóng mặt, căng cơ, đau đầu.
Thuốc Pitolisant được sử dụng để điều trị chứng cataplexy (cơ yếu hoặc liệt) hoặc buồn ngủ ban ngày quá mức (EDS) ở bệnh nhân mắc chứng ngủ rũ. Thuốc có sẵn dưới dạng viên uống và chỉ bán theo đơn kê của bác sĩ.
Pitolisant tăng sự giải phóng histamin trong não từ đó tăng cường sự tỉnh táo và giảm cảm giác buồn ngủ ban ngày. Thuốc chống chỉ định ở bệnh nhân suy gan nặng. Tác dụng phụ thường gặp bao gồm mất ngủ, đau đầu, buồn nôn và lo lắng.(5)
Amphetamine và các dẫn xuất của nó như dextroamphetamine là thuốc kê đơn, được chỉ định chủ yếu cho điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) và chứng ngủ rũ. Thuốc có nhiều dạng bao gồm viên nén, viên nang, dung dịch uống và miếng dán da.
Đây là loại thuốc chống buồn ngủ mạnh hơn Modafinil/Armodafinil và có tiềm năng gây nghiện cao hơn. Tác dụng phụ thường gặp của thuốc này có thể bao gồm tăng huyết áp, nhịp tim nhanh, mất ngủ và các vấn đề về tâm lý. Do nguy cơ lạm dụng và phụ thuộc thuốc cao, Amphetamine chống chỉ định ở bệnh nhân có tiền sử lạnh dụng thuốc, bệnh tim mạch có triệu chứng, tăng huyết áp từ trung bình đến nặng, xơ cứng động mạch tiến triển và cường giáp.(6)
Thuốc chống buồn ngủ chỉ được xem xét sử dụng khi bệnh nhân mắc chứng buồn ngủ ban ngày quá mức (EDS) kéo dài, thường xuyên và có liên quan đến các rối loạn giấc ngủ mạn tính đã được chẩn đoán. Các chỉ định lâm sàng chính bao gồm:
Ngoài ra sử dụng thuốc chống buồn ngủ bị chống chỉ định hoặc không được khuyến nghị trong những trường hợp sau:
Việc lạm dụng thuốc có thể gây hậu quả nghiêm trọng như rối loạn nhịp tim, tăng huyết áp, loạn thần, mất ngủ kéo dài, lệ thuộc thuốc và suy giảm trí nhớ, lo âu, trầm cảm.
Các loại thuốc chống buồn ngủ có thể giúp duy trì sự tỉnh táo trong một số trường hợp như chứng ngủ rũ, ngưng thở khi ngủ hoặc rối loạn giấc ngủ do làm việc ca đêm. Đây không phải là giải pháp phù hợp cho những người có thói quen sinh hoạt thiếu khoa học. Việc tự ý sử dụng thuốc hoặc lạm dụng có thể gây ra tác dụng phụ nguy hiểm và ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần lâu dài. Nếu bạn thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, buồn ngủ dù đã ngủ đủ giấc, hãy đến bệnh viện thăm khám ngay để được tư vấn và điều trị đúng nguyên nhân.
