Viêm gan B thể ngủ (thể không hoạt động) là gì?

Viêm gan B thể ngủ là giai đoạn mà virus HBV đang hoạt động rất yếu, hầu như không gây tổn thương gan. Người bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng và chỉ phát hiện tình cờ khi đi khám sức khỏe định kỳ. Để hiểu rõ hơn hãy cùng ECO Pharma tìm hiểu trong bài viết sau đây.

Nguyên nhân và cơ chế hình thành viêm gan B thể ngủ

Viêm gan B thể ngủ hay còn gọi là thể không hoạt động. Đây là giai đoạn mà hệ miễn dịch và virus HBV đã đạt đến trạng thái cân bằng tương đối. Trong giai đoạn này, người bệnh vẫn có kết quả dương tính với HBsAg (kháng nguyên bề mặt của virus HBV) nhưng thường âm tính với kháng nguyên e của virus viêm gan B (HBeAg) và đồng thời xuất hiện kháng thể anti-HBe.

Nồng độ HBV DNA trong máu ở giai đoạn này thường rất thấp hoặc không phát hiện được bằng các kỹ thuật PCR nhạy, trong khi các chỉ số men gan như ALT và AST vẫn ổn định ở mức bình thường. Ở góc độ mô học, gan trong giai đoạn này hầu như không có tổn thương viêm hoại tử, đôi khi chỉ ghi nhận xơ hóa nhẹ hoặc cấu trúc gần như bình thường. Trạng thái “không hoạt động” cho thấy virus hầu như không nhân lên, nhờ vào sự kiểm soát miễn dịch khá hiệu quả của cơ thể (1).

Những yếu tố có thể góp phần dẫn đến trạng thái viêm gan B thể không hoạt động bao gồm:

• Độ tuổi khi nhiễm virus: Nếu mắc bệnh ở tuổi trưởng thành thì cơ thể thường có khả năng tự kiểm soát tốt hơn so với nhiễm trong thời kỳ sơ sinh.
• Đáp ứng miễn dịch tế bào mạnh: Đặc biệt là tế bào T có khả năng nhận biết và kìm hãm virus, cùng với các cơ chế miễn dịch khác giúp hạn chế sự nhân lên mạnh của HBV dẫn đến virus hoạt động thấp.
• Nồng độ HBsAg và HBV DNA thấp: Thường được xác định khi HBV DNA ≤ 2.000 IU/mL cùng với mức HBsAg thấp (< ~1.000 IU/mL). Chỉ số phản ánh virus đang hoạt động ở mức hạn chế.
• Yếu tố di truyền và môi trường của người bệnh: Các yếu tố cá nhân như tuổi, thể trạng, tiêm chủng, tình trạng đồng nhiễm virus khác, dùng thuốc ức chế miễn dịch, dinh dưỡng, lối sống có thể ảnh hưởng việc virus có được kiểm soát hay không.

Viêm gan B thể không hoạt động không phải lúc nào cũng nguy hiểm. Nhiều người bệnh ở giai đoạn này có tiên lượng tốt, có thể sống khỏe mạnh trong nhiều năm mà chưa cần điều trị kháng virus ngay lập tức. Tuy nhiên trạng thái “không hoạt động” này vẫn tiềm ẩn một số rủi ro, đặc biệt là nguy cơ tái hoạt hóa virus. Các nghiên cứu ghi nhận tỷ lệ khoảng 10 – 20% người bệnh có thể tái hoạt trong quá trình theo dõi. Một số ít người bệnh vẫn có thể tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư biểu mô tế bào gan, đặc biệt nếu có các yếu tố nguy cơ đi kèm như tuổi cao, đã bị xơ gan, đồng nhiễm HCV/HDV/HIV, uống rượu nhiều hoặc thừa cân béo phì.

Dấu hiệu nhận biết viêm gan B thể ngủ

Viêm gan B thể không hoạt động thường không có triệu chứng rõ rệt. Phần lớn người bệnh chỉ được phát hiện khi đi khám sức khỏe định kỳ hoặc tình cờ làm xét nghiệm. Một số ít trường hợp có thể thấy mệt hoặc chán ăn nhưng các triệu chứng này không đặc hiệu và không được dùng để chẩn đoán. Khi kết quả xét nghiệm cho thấy HBsAg dương tính, HBeAg âm, HBV DNA thấp và ALT bình thường, nhiều khả năng bệnh đang ở thể ngủ. Tuy vậy cần theo dõi định kỳ để loại trừ khả năng tái hoạt động của virus.

Phương pháp chẩn đoán

Chẩn đoán viêm gan B thể không hoạt động cần dựa trên sự kết hợp của các xét nghiệm huyết thanh học, định lượng virus, xét nghiệm men gan và theo dõi lặp lại để khẳng định tính ổn định theo thời gian.

Các xét nghiệm cần thực hiện bao gồm:

• Xét nghiệm huyết thanh: Bao gồm kiểm tra HBsAg, HBeAg, anti-HBe và anti-HBc IgG. Khi HBsAg dương tính kéo dài ít nhất 6 tháng, có thể khẳng định tình trạng nhiễm HBV mạn tính.
• Định lượng HBV DNA (PCR): Tải lượng virus rất thấp hoặc không phát hiện được thường gợi ý thể không hoạt động. Nhiều hướng dẫn sử dụng ngưỡng <2.000 IU/mL để phân biệt với thể hoạt động. Hiện nay định lượng HBsAg cũng được khuyến khích kết hợp để phân tầng nguy cơ.
• Xét nghiệm men gan (ALT/AST): Men gan duy trì ở mức bình thường liên tục là một tiêu chí quan trọng để xác định thể ngủ. Nếu ALT tăng kéo dài, cần xem xét khả năng bệnh chuyển sang thể hoạt động.
• Đánh giá tổn thương gan: Thực hiện bằng siêu âm bụng hoặc FibroScan để phát hiện xơ hóa. Sinh thiết gan chỉ được thực hiện trong trường hợp kết quả không rõ ràng hoặc nghi ngờ có viêm hoặc xơ tiến triển (2).

Điều trị viêm gan B thể ngủ

Viêm gan B thể không hoạt động thường không cần điều trị bằng thuốc kháng virus. Trạng thái này có tiên lượng tốt, với 92.3% người bệnh duy trì thể ngủ sau ít nhất 5 năm theo dõi. Tuy nhiên người bệnh cần theo dõi định kỳ để phát hiện sớm tái hoạt động.

Người bệnh cần theo dõi định kỳ mỗi 6 – 12 tháng, bao gồm xét nghiệm men gan (ALT/AST) và HBV DNA. Nếu HBV DNA tăng trên 2.000 IU/mL kèm theo men gan bất thường hoặc có dấu hiệu tổn thương gan, bác sĩ sẽ cân nhắc điều trị. Tỷ lệ tự mất HBsAg hàng năm ở nhóm này chỉ khoảng 0.5 – 2%.

Trong trường hợp phải dùng thuốc ức chế miễn dịch, hóa trị hoặc ghép tạng, nguy cơ virus tái hoạt động tăng cao, do đó bác sĩ có thể chỉ định thuốc kháng virus dự phòng. Hiện chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn viêm gan B thể không hoạt động nên việc duy trì lối sống lành mạnh và tái khám đều đặn là cách tốt nhất để phòng biến chứng.

Chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng cho người bệnh

Người bệnh nên thiết lập lối sống khoa học và chế độ dinh dưỡng lành mạnh để giữ hệ miễn dịch mạnh và hỗ trợ gan hoạt động tốt. Cụ thể:

• Chế độ dinh dưỡng: Ưu tiên protein từ cá, thịt nạc, đậu phụ; chọn carbohydrate phức như gạo lứt, ngũ cốc nguyên hạt; dùng chất béo lành mạnh từ quả bơ, các loại hạt hoặc dầu ô liu; Tăng lượng rau xanh và trái cây vì chứa vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa; Hạn chế đồ ăn chiên rán, thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm nhiều đường và mỡ bão hòa. Uống đủ nước để giúp gan thực hiện chức năng thải độc.
• Sinh hoạt hàng ngày: Tránh sử dụng rượu hoàn toàn vì rượu gây tổn thương gan rõ rệt và có thể kích thích virus hoạt động trở lại; Giữ cân nặng hợp lý để tránh gan nhiễm mỡ; Tập thể dục đều đặn giúp tăng cường miễn dịch, cải thiện tuần hoàn, hỗ trợ chức năng gan; Ngủ đủ giấc và quản lý stress để giữ hệ miễn dịch không bị suy giảm; Thận trọng khi dùng thuốc, thực phẩm chức năng hay thảo dược. Nếu muốn dùng, bạn nên hỏi ý kiến của bác sĩ để tránh ảnh hưởng đến gan hoặc làm virus tái hoạt.

Phân biệt viêm gan B thể ngủ và thể hoạt động

Để hiểu rõ hơn sự khác biệt giữa viêm gan B thể không hoạt động và thể hoạt động, bảng dưới đây so sánh các đặc điểm chính:

Viêm gan B thể ngủ thường có tiên lượng tốt nhưng không vì thế mà chủ quan. Người bệnh cần theo dõi định kỳ và duy trì lối sống khoa học để giữ cho virus ở trạng thái bất hoạt. Chủ động tìm hiểu và kiểm soát viêm gan B thể không hoạt động sẽ giúp bảo vệ gan khỏi viêm và các biến chứng nguy hiểm.