Nhịp sinh học cơ thể thay đổi khi con người già đi và giấc ngủ cũng vậy. Hầu hết người cao tuổi sẽ ngủ ít hơn, chỉ một số rất nhỏ lại có nhu cầu ngủ nhiều khi về già. Liệu người già ngủ nhiều có tốt không? Cùng ECO Pharma tìm hiểu ngay sau đây.
Giấc ngủ của người cao tuổi thường có những thay đổi đáng kể so với người trẻ tuổi. Trong đó lão hóa đóng vai trò quan trọng đối với một số thay đổi về thói quen ngủ. Người cao tuổi có tỷ lệ mắc các rối loạn giấc ngủ nguyên phát cao hơn bao gồm mất ngủ, rối loạn nhịp thở khi ngủ, hội chứng chân không yên, rối loạn hành vi giấc ngủ REM và rối loạn nhịp sinh học.(1)
Giấc ngủ cũng là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa, thường ngắn, nông hơn, dễ gián đoạn với sự gia tăng số lần thức giấc trong đêm dẫn đến giảm hiệu suất giấc ngủ và tổng thời gian ngủ. Khi tuổi tác tăng lên cấu trúc giấc ngủ cũng thay đổi. Tỷ lệ giai đoạn ngủ nông (N1, N2) và thời gian thức giấc ban đêm tăng lên trong khi hiệu suất giấc ngủ, tỷ lệ giấc ngủ sóng chậm (ngủ sâu) giảm.
Thêm vào đó nhịp sinh học thay đổi khiến người cao tuổi có xu hướng đi ngủ và thức dậy sớm hơn so với người trẻ. Cơ chế này liên quan đến sự suy giảm độ nhạy của nhân trên giao thoa thị giác (SCN) trong vùng hạ đồi đối với tín hiệu môi trường, dẫn đến khả năng điều chỉnh nhịp sinh học theo chu kỳ ngày/đêm 24 giờ tự nhiên.
Đồng thời nồng độ hormone melatonin giảm theo tuổi tác đôi khi xuống mức tương đương ban ngày, góp phần làm tăng tỷ lệ rối loạn giấc ngủ ở người cao tuổi. Biên độ nhịp sinh học của nhiều chức năng sinh lý khác, bao gồm nhiệt độ cơ thể và nồng độ các hormone như cortisol cũng giảm đi. Ngoài ra cơ chế cân bằng nội môi điều chỉnh cường độ giấc ngủ giảm khiến tổng thời gian ngủ và hiệu suất ngủ ở người cao tuổi suy giảm thêm.
Nhiều người lớn tuổi ngủ không ngon giấc. Các bệnh lý đi kèm như viêm xương khớp, bệnh tim mạch, rối loạn phổi, bệnh tâm thần, tiểu đường, trào ngược dạ dày thực quản và ung thư càng khiến tình trạng rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng hơn. Hơn nữa sử dụng nhiều loại thuốc cùng với sự gia tăng các rối loạn giấc ngủ nguyên phát cũng ảnh hưởng bất lợi đến chất lượng giấc ngủ.
Nghiên cứu cho thấy gần 40% người lớn trên 65 tuổi uống năm loại thuốc trở lên. Nhiều loại thuốc không kê đơn và thuốc kê đơn có thể gây ra các vấn đề về giấc ngủ. Tương tác thuốc cũng có thể gây ra những tác dụng không lường trước được đối với giấc ngủ. Do đó vấn đề về giấc ngủ ở người cao tuổi thường là do nhiều yếu tố gây ra chứ không chỉ đơn thuần là do tuổi tác.(2)
Người già ngủ nhiều, đặc biệt là buồn ngủ quá mức vào ban ngày không phải dấu hiệu tốt mà thường là biểu hiện của các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn.
Tình trạng buồn ngủ quá mức ban ngày ở người cao tuổi có thể là dấu hiệu của chứng rối loạn giấc ngủ nguyên phát chưa được chẩn đoán như hội chứng ngưng thở khi ngủ, rối loạn hành vi giấc ngủ REM hoặc các bệnh lý mạn tính (tim mạch, hô hấp), rối loạn tâm thần (trầm cảm) hoặc tác dụng phụ của một số loại thuốc. Do đó, tình trạng này cần được đánh giá một cách toàn diện.
Người lớn tuổi ngủ quá nhiều cũng mang lại nhiều hậu quả tiêu cực. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng buồn ngủ quá mức vào ban ngày có liên quan đến việc tăng nguy cơ suy giảm nhận thức và sa sút trí tuệ ở người lớn tuổi. Vì vậy đánh giá và điều trị kịp thời là rất quan trọng để phòng ngừa những hậu quả bất lợi này, duy trì sức khỏe.(3)
Quá trình lão hóa tác động lớn đến giấc ngủ khiến người cao tuổi ngủ nhiều hơn hoặc dễ buồn ngủ ban ngày. Trung bình người trưởng thành ngủ từ 7 – 9 giờ mỗi đêm nhưng người cao tuổi hiếm khi ngủ một giấc liền mạch và khoảng 40% trong số họ cần ít nhất một giấc ngủ ngắn vào ban ngày, kéo dài tối thiểu nửa giờ.
Ở người trên 80 tuổi ngủ nhiều lần trong ngày còn phổ biến hơn. Nhiều người cao tuổi mất hơn nửa giờ để đi vào giấc ngủ vào ban đêm, điều này xảy ra ở khoảng 1/3 phụ nữ và 1/6 nam giới. Họ cũng dễ thức giấc giữa đêm và dành ít thời gian trong giấc ngủ sâu, dẫn đến cảm giác mệt mỏi vào ban ngày.
Một trong những nguyên nhân chính gây buồn ngủ quá mức là suy giảm tiết melatonin, hormone giúp điều hòa giấc ngủ khiến người cao tuổi khó đi vào giấc ngủ và dễ tỉnh giấc giữa đêm. Các yếu tố khác như cơn bốc hỏa, cơn đau và nhu cầu đi tiểu vào ban đêm làm tăng số lần tỉnh giấc. Hơn nữa sau khi nghỉ hưu, thói quen ngủ ngắn ban ngày trở nên phổ biến hơn để bù đắp cho giấc ngủ ban đêm.
Ngoài ra nhiều bệnh lý mạn tính cũng góp phần khiến người cao tuổi buồn ngủ quá mức vào ban ngày, bao gồm viêm xương khớp, loãng xương, Parkinson, tiểu không tự chủ, rối loạn tiêu hóa, bệnh tim mạch và bệnh phổi như hen suyễn. Các loại thuốc điều trị bệnh lý này cũng có thể ảnh hưởng tiêu cực đến giấc ngủ.
Rối loạn tâm thần gồm lo âu, trầm cảm hoặc các bệnh sa sút trí tuệ như Alzheimer cũng làm giảm chất lượng giấc ngủ khiến người cao tuổi dễ thức giấc giữa đêm, đi lại vô thức và mệt mỏi vào ban ngày. Thiếu hoạt động thể chất hoặc các hoạt động trí tuệ trong ngày càng làm trầm trọng thêm tình trạng buồn ngủ quá mức.
Hiện tượng ngủ gật khi đang ngồi ở người cao tuổi cũng thường gặp do họ dễ mệt và có thể rơi vào giấc ngủ sâu bất ngờ. Nếu ở trong nhà tình trạng này không gây hại nhưng ngủ gật khi đang ngồi, đặc biệt ở nơi công cộng hoặc đang lái xe có thể dẫn đến chấn thương nghiêm trọng cho bản thân và người khác.
Ngoài ra nghiên cứu còn cho thấy giấc ngủ ban ngày nhiều ở người cao tuổi có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý nghiêm trọng, đặc biệt là bệnh tim mạch. Nghiên cứu năm 2018 chỉ ra rằng những người lớn tuổi ngủ ngày thường xuyên có nguy cơ đột quỵ cao gấp bốn lần so với những người duy trì lịch ngủ đều đặn.
Theo Quỹ Giấc ngủ Quốc gia Mỹ, những người từ 65 tuổi trở lên nên ngủ từ 7 – 9 giờ mỗi đêm để đảm bảo sức khỏe. Ngủ nhiều hơn 9 – 10 giờ mỗi ngày, đặc biệt nếu tình trạng này kéo dài có thể là dấu hiệu cảnh báo cần được thăm khám y tế.
Ngoài việc ngủ nhiều hơn bình thường, các dấu hiệu bất thường cần chú ý bao gồm ngủ nhiều nhưng vẫn cảm thấy mệt mỏi, uể oải; ngủ ban ngày li bì trong khi giấc ngủ ban đêm bị gián đoạn hoặc trằn trọc; xuất hiện đồng thời các triệu chứng khác như khó thở, đau ngực, sa sút trí tuệ hoặc suy giảm nhận thức. Những biểu hiện này không chỉ phản ánh rối loạn giấc ngủ mà còn có thể liên quan đến các bệnh lý mạn tính (tim mạch, thần kinh và tâm thần) hoặc rối loạn nội tiết.
Ngủ ngon giấc là thiết yếu để người già khỏe mạnh, giảm nguy cơ mắc bệnh tật, có chất lượng sống tốt hơn và tuổi thọ cao hơn. Trong khi thiếu ngủ đẩy nhanh tốc độ lão hóa, làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe, đặc biệt là các bệnh tim mạch, đột quỵ; các thần kinh – trí não như sa sút trí tuệ, parkinson và rút ngắn tuổi thọ.
Để người già có giấc ngủ tốt hơn, hãy áp dụng một số biện pháp sau đây:
Người già ngủ nhiều có tốt không? Người già ngủ nhiều không phải lúc nào cũng là dấu hiệu tốt. Mặc dù giấc ngủ đủ và chất lượng giúp duy trì sức khỏe thể chất, tinh thần, cải thiện chất lượng sống nhưng tình trạng ngủ quá nhiều, đặc biệt buồn ngủ quá mức vào ban ngày thường phản ánh các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Do đó người cao tuổi, người thân nên theo dõi thói quen ngủ và duy trì giấc ngủ đều đặn, đồng thời tham khảo ý kiến bác sĩ khi xuất hiện biểu hiện ngủ nhiều bất thường.
