Trái tim người có bốn buồng tim. Hai buồng ở phía trên là tâm nhĩ và hai buồng ở dưới là tâm thất. Hãy cùng ECO pharma tìm hiểu về cấu trúc, chức năng, các vấn đề bệnh lý liên quan đến tâm nhĩ trong bài viết sau.
Tâm nhĩ trong tiếng Anh là atrium, là hai buồng ở phần trên của trái tim. Buồng bên trái gọi là tâm nhĩ trái và buồng bên phải gọi là tâm nhĩ phải. Trong chu kỳ co giãn của tim, tâm nhĩ giãn ra để chứa máu và sau đó co lại, đẩy máu xuống tâm thất. Đây là hai buồng dưới của tim được gọi là tâm thất phải và tâm thất trái. Mỗi buồng đều đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của tim.
Tâm nhĩ bao gồm tâm nhĩ phải và tâm nhĩ trái, được ngăn cách với nhau bởi vách ngăn tâm nhĩ (vách liên nhĩ).
Vị trí của tâm nhĩ là 2 buồng nằm ở phía trên của tim. Trong đó, tâm nhĩ trái nằm phía sau tâm nhĩ phải. Mặt bên của tâm nhĩ phải tiếp giáp với bề mặt trung thất của phổi phải.
Tâm nhĩ có tác dụng gì? Chức năng của tâm nhĩ là gì? Tâm nhĩ đóng vai trò then chốt trong việc duy trì lưu thông máu liên tục và hiệu quả trong cơ thể. Mỗi tâm nhĩ có 3 chức năng chính để đảm bảo trái tim luôn hoạt động tốt, đưa máu đến mọi ngóc ngách của cơ thể. Chúng bao gồm:
Rung nhĩ, cuồng nhĩ, ngoại tâm thu nhĩ… là những bệnh lý liên quan đến tâm nhĩ.
Rung nhĩ là một bệnh lý rối loạn nhịp tim thường gặp, đặc biệt là ở những người cao tuổi (thường trên 60 tuổi). Cụ thể, tâm nhĩ đập không đồng bộ với các buồng tim dưới được gọi là tâm thất. Tình trạng này có thể gây ra nhịp tim nhanh, đập mạnh, khó thở hoặc choáng váng ngay cả khi cơ thể đang nghỉ ngơi. Đây là bệnh lý cần được can thiệp sớm để ngăn ngừa nhồi máu cơ tim. (3)
Ngoài ra, các tình trạng như viêm màng ngoài tim và viêm cơ tim có liên quan đến tỷ lệ mắc rung nhĩ cao.
Xem thêm: Cách điều trị rung nhĩ
Cuồng nhĩ thường ít phổ biến hơn rung nhĩ. Đây cũng là một dạng rối loạn nhịp tim, trong đó tâm nhĩ bị kích thích quá mức. Nhịp tim bình thường dao động từ 60 – 100 nhịp một phút khi nghỉ ngơi. Trong khi đó, cuồng nhĩ có thể làm cho tâm nhĩ đập nhanh khoảng 250 – 350 lần một phút. Tim đập quá nhanh trong cuồng nhĩ sẽ làm giảm khả năng bơm máu của tim đến các cơ quan trong cơ thể. Hiện tượng này xảy ra trong thời gian ngắn hoặc kéo dài, thường xuất hiện dưới dạng các cơn nhịp nhanh đột ngột.
Nhịp nhanh nhĩ là tình trạng nhịp tim nhanh do các ổ phát nhịp bất thường từ tâm nhĩ gây ra. Nhịp tim nhanh nhĩ thường gặp ở người cao tuổi, những người mắc các loại bệnh tim khác, đôi khi cũng xuất hiện ở trẻ em và người trẻ tuổi. Nếu không được điều trị sớm có thể dẫn đến suy tim. (4)
Ngoại tâm thu nhĩ là một dạng của rối loạn nhịp tim có biểu hiện đặc trưng là nhịp tim đập sớm hơn bình thường do tín hiệu điện bất thường phát ra từ tâm nhĩ. Thông thường, nút xoang điều khiển nhịp tim bằng cách phát tín hiệu điện cho toàn bộ tim. Khi tín hiệu điện được phát bất thường từ tâm nhĩ thay vì nút xoang, điều này gây ra một nhịp đến sớm gọi là ngoại tâm thu nhĩ. Nhịp đến sớm này khiến tim tạm nghỉ một thời gian ngắn trước khi đập một nhịp mạnh để bơm máu ra khỏi buồng tim, gây ra cảm giác hụt hẫng trong lồng ngực.
Thông liên nhĩ là bệnh lý tim bẩm sinh, tồn tạia một lỗ thông giữa hai buồng tâm nhĩ. Lỗ thông liên nhĩ có thể nằm ở nhiều vị trí khác nhau trên vách liên nhĩ. Nếu lỗ thông liên nhĩ nhỏ, nó có thể tự đóng. Tuy nhiên, với lỗ thông lớn, có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm. Nhiều trẻ em có khiếm khuyết ở vách liên nhĩ nhưng không có triệu chứng, biểu hiện bên ngoài khỏe mạnh, sinh hoạt bình thường.
U nhầy nhĩ là một loại khối u lành tính hình thành và phát triển ở màng trong tim. Khối u này tự hình thành ở trong tim ngay từ đầu, không phải là dạng tế bào ung thư di căn từ vị trí khác đến tim theo đường máu hoặc có sự xâm lấn từ các cơ quan khác gần tim. Ước tính rằng hơn 75% u nhầy có nguồn gốc từ tâm nhĩ trái, 20% phát sinh từ tâm nhĩ phải trong khi 5% xuất phát từ cả tâm nhĩ và tâm thất.
Hở van tim là tình trạng các van tim đóng lại không kín khiến máu trào ngược trở lại buồng tim mỗi khi tim co bóp. Vì thế, tim phải làm việc nhiều hơn để bù đắp khối lượng máu bị thiếu do trào ngược. Bệnh được chia thành 4 loại, trong đó có 2 loại liên quan đến tâm nhĩ là hở van 2 lá (tình trạng máu trào ngược từ thất trái về nhĩ trái) và hở van 3 lá (tình trạng máu trào ngược từ thất phải về nhĩ phải).
Hẹp van tim là tình trạng các van tim không mở hoàn toàn do các lá van bị cứng hoặc dính vào nhau. Điều này khiến lượng máu chảy qua tim bị giảm hoặc bị ngăn chặn. Nếu hẹp van tim nặng, cơ thể không nhận đủ lưu lượng máu cần thiết gây tổn thương nhiều cơ quan. Hai dạng hẹp van tim có liên quan đến tâm nhĩ là hẹp van hai lá là hẹp van tim ba lá.
Van tim hai lá không thể mở ra hoàn toàn, làm giảm lượng máu từ nhĩ trái đổ xuống thất trái. Điều này khiến người bệnh khó thở và mệt mỏi. Áp lực từ máu đọng lại trong nhĩ trái khiến tâm nhĩ to ra, ứ máu trong phổi, gây ra sung huyết phổi. Người bệnh sẽ khó thở, ho ra đờm có máu.
Nếu van ba lá bị hẹp, máu không thể di chuyển hết hoàn toàn từ nhĩ phải xuống thất phải. Điều này khiến máu ứ đọng trong nhĩ phải, rồi đến tĩnh mạch chủ, gây ra triệu chứng ứ máu ở ngoại biên như tĩnh mạch cổ phồng to ra, phù mắt cá chân, gan to.
Bác sĩ có thể chỉ định siêu âm tim, xét nghiệm chức năng tim, chụp X-quang,… để chẩn đoán các vấn đề ở tâm nhĩ:
Tập thể dục đều đặn, giảm căng thẳng, ngủ đủ giấc,… là những cách cải thiện sức khỏe tim mạch cần thực hiện.
Tập luyện thể dục mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe tim mạch:
Hiệp hội Tim mạch Mỹ và Học viện Y học Thể thao Mỹ đều khuyến nghị kết hợp bài tập aerobic (chạy bộ, bơi lội, đạp xe) với bài tập sức bền (nâng tạ vừa phải). Hai loại tập luyện này kết hợp mang lại lợi ích lớn nhất trong việc ngăn ngừa và kiểm soát bệnh tim.
Kiểm soát căng thẳng mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe tinh thần và tim mạch. Tâm lý bất ổn có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ tăng cao. Stress, lo lắng, tức giận, bi quan, bất mãn,… có thể gây ra những vấn đề như:
Vì thế, bạn nên giảm stress bằng cách sắp xếp công việc hợp lý, nghe nhạc nhẹ, hít thở sâu, thiền định, trò chuyện nhiều hơn với mọi người,… Những điều này giúp cải thiện tinh thần, tốt cho tâm nhĩ nói riêng và sức khỏe tim mạch nói chung.
Mối quan hệ giữa giấc ngủ và sức khỏe tim mạch diễn ra theo cả hai hướng. Trong khi ngủ kém có hại cho sức khỏe tim mạch, bệnh tim cũng có thể gây ra tình trạng mất ngủ. Khi mỗi bên ảnh hưởng đến bên kia, chu kỳ này sẽ tiếp tục phát triển và trở nên tồi tệ hơn. Ngoài ra, chứng ngưng thở khi ngủ xảy ra với rối loạn chuyển hóa, chẳng hạn như tiểu đường có thể làm tăng gấp 3 lần nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
Cố gắng ngủ đủ 7 – 8 tiếng mỗi đêm và có giấc ngủ chất lượng. Một số biện pháp giúp duy trì giấc ngủ ngon chẳng hạn như đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, giữ phòng ngủ tối và thoáng mát, tắt TV và để các thiết bị điện tử, không sử dụng chúng khoảng một giờ trước khi ngủ. Bạn cũng nên tránh dùng caffeine và rượu vào cuối ngày và không ăn muộn vào buổi tối.
Một chế độ dinh dưỡng khoa học mang đến nhiều lợi ích cho tâm nhĩ và sức khỏe tim mạch tổng thể. Bạn nên bổ sung rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt. Chú trọng tiêu thụ chất béo lành mạnh từ dầu ô liu, dầu cải, dầu hướng dương, dầu đậu phộng và dầu đậu nành. Chỉ nên tiêu thụ khoảng 5g muối mỗi ngày, hạn chế những thực phẩm chế biến sẵn, đóng hộp,… cũng là một cách để hạn chế lượng muối tiêu thụ.
Duy trì cân nặng hợp lý là một trong những yếu tố quan trọng nhất để bảo vệ sức khỏe tim mạch. Khi cơ thể thừa cân hoặc béo phì, nó tạo ra một loạt các thay đổi sinh lý có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Việc duy trì cân nặng cần có sự kết hợp giữa chế độ ăn uống lành mạnh, tập luyện khoa học, nghỉ ngơi hợp lý,…
Một số yếu tố nguy cơ gây hại cho tâm nhĩ, tim mạch mà bạn có thể chủ động tránh được đó là:
Có nhiều yếu tố nguy cơ gây ra các bệnh lý về tâm nhĩ hay tim mạch nói chung. Chúng bao gồm huyết áp cao, bệnh tiểu đường, thừa cân hoặc béo phì, bệnh thận mãn tính, các tình trạng viêm mãn tính như viêm khớp dạng thấp, bệnh vẩy nến và HIV/AIDS, tiền sử tiền sản giật hoặc mãn kinh sớm.
Vì thế, nếu bạn được kê đơn thuốc để kiểm soát đường huyết, cholesterol, huyết áp hoặc các tình trạng bệnh khác, hãy dùng thuốc theo chỉ dẫn. Thăm khám sức khỏe định kỳ để kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ này. Bổ sung tinh chất Policosanol (GDL-5), Red Yeast Rice, Apple Cider Vinegar, Gynostemma,… giúp giảm cholesterol xấu, ngăn ngừa xơ vữa động mạch, hỗ trợ kiểm soát tim mạch, huyết áp hiệu quả hơn.
Sau đây là một số thắc mắc thường gặp về tâm nhĩ của tim.
Nhiều yếu tố gây ra các bệnh ở tâm nhĩ như nhiễm trùng do virus, bệnh tuyến giáp, ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn, viêm phổi, khuyết tật tim bẩm sinh, thuốc lá, rượu bia. Thăm khám sức khỏe định kỳ là biện pháp kiểm soát tốt các nguyên nhân góp phần gây ra các bệnh lý tim mạch.
Nhìn chung, các bệnh lý liên quan đến tâm nhĩ thường có những triệu chứng như trống ngực đánh liên hồi, khó thở, mệt mỏi, thở gấp, choáng váng, chóng mặt, giảm khả năng gắng sức,… Những triệu chứng này cần được điều trị sớm để hạn chế tối đa những ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng sống của người bệnh.
Bệnh thường được điều trị bằng cách dùng thuốc, phẫu thuật và một số liệu pháp khác. Ví dụ, người bị rung nhĩ có thể được chỉ định dùng các loại thuốc như thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi, thuốc kiểm soát nhịp tim, thuốc làm loãng máu,… Nếu thuốc không hiệu quả, bác sĩ có thể thực hiện phẫu thuật đốt điện tim hoặc áp dụng các liệu pháp chuyển nhịp tim.
Rung nhĩ, cuồng nhĩ, nhịp nhanh nhĩ,… đều có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim, đe doạ tính mạng người bệnh. Ngoài ra, những bệnh lý này cũng có nguy cơ gây ra các tình trạng khác như suy tim, bệnh cơ tim, suy giảm trí nhớ. Việc kiểm soát tốt bệnh sẽ làm giảm nguy cơ gặp các biến chứng nguy hiểm.
Tâm nhĩ dù chỉ là một phần nhỏ của hệ tuần hoàn, nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sống. Bất kỳ sự cố nào xảy ra tại bộ phận này đều có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đến sức khỏe con người. Vì vậy, việc hiểu rõ về cấu trúc, chức năng và các bệnh lý liên quan đến tâm nhĩ là cần thiết để chúng ta có thể chủ động bảo vệ sức khỏe của bản thân và người thân.
