Mãn kinh là giai đoạn sinh lý tự nhiên mà mọi phụ nữ đều trải qua, đánh dấu sự kết thúc chu kỳ kinh nguyệt và khả năng sinh sản. Tuy không phải là bệnh lý, nhưng các triệu chứng mãn kinh có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và chất lượng sống. Cùng ECO Pharma tìm hiểu chi tiết hơn về mãn kinh là gì, giai đoạn mãn kinh diễn ra như thế nào trong nội dung sau đây.
Mãn kinh là sao? Mãn kinh là một quá trình sinh lý tự nhiên, xảy ra khi ngừng kinh nguyệt vĩnh viễn (vô kinh) do mất chức năng nang noãn. Lúc này phụ nữ không còn khả năng sinh sản, hai hormone estrogen và progesterone cũng suy giảm mạnh. Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mãn kinh được xác định khi người phụ nữ không có kinh nguyệt liên tục trong 12 tháng mà không do nguyên nhân bệnh lý nào khác. Độ tuổi mãn kinh trung bình thường rơi vào khoảng 45 – 55 tuổi, nhưng cũng có thể đến sớm hoặc muộn tùy theo cơ địa và yếu tố di truyền. (1)
Mãn kinh không diễn ra đột ngột trong một thời điểm mà là một quá trình sinh lý kéo dài qua nhiều giai đoạn với sự thay đổi rõ rệt về nội tiết tố, cảm xúc và sức khỏe tổng thể.
Đây là giai đoạn chuyển tiếp trước khi người phụ nữ chính thức bước vào mãn kinh. Thường bắt đầu từ tuổi 40 (hoặc sớm hơn), tiền mãn kinh có thể kéo dài từ vài tháng đến vài năm. Ở giai đoạn tiền mãn kinh, buồng trứng bắt đầu suy giảm chức năng dẫn đến rối loạn kinh nguyệt, thay đổi tâm trạng, bốc hỏa, mất ngủ và các triệu chứng rối loạn tiền đình, xương khớp. Thời kỳ này, mặc dù chu kỳ kinh nguyệt vẫn xuất hiện, nhưng khả năng sinh sản đã giảm rõ rệt. (2)
Mãn kinh được xác định khi người phụ nữ không có kinh nguyệt liên tục trong 12 tháng mà không do bệnh lý nào khác. Giai đoạn này thường xảy ra ở độ tuổi 45 – 55. Nội tiết tố nữ sụt giảm nghiêm trọng, kéo theo hàng loạt triệu chứng khó chịu như khô âm đạo, giảm ham muốn tình dục, mất ngủ, bốc hỏa và thay đổi tâm lý.
Sau khi chính thức mãn kinh, người phụ nữ bước vào giai đoạn hậu mãn kinh là suốt phần đời còn lại. Mặc dù nhiều triệu chứng khó chịu dần thuyên giảm, nhưng việc thiếu hụt estrogen kéo dài có thể làm tăng nguy cơ loãng xương, bệnh tim mạch và lão hóa da. Đây là thời điểm cần chú trọng chăm sóc sức khỏe toàn diện và duy trì chế độ sinh hoạt khoa học để bảo vệ chất lượng sống. (3)
Như đã đề cập, độ tuổi mãn kinh trung bình của phụ nữ thường rơi vào khoảng 45 đến 55 tuổi, trong đó phổ biến nhất là khoảng 50. Tuy nhiên, một số người có thể mãn kinh sớm từ sau tuổi 40 (mãn kinh sớm) hoặc muộn hơn sau tuổi 55, tùy thuộc vào yếu tố di truyền, thể trạng, chế độ sinh hoạt và bệnh lý liên quan.
Nguyên nhân mãn kinh là do buồng trứng ngừng hoạt động. Ngoài lão hóa tự nhiên, buồng trứng còn ngừng hoạt động do các yếu tố sau đây.
Thời kỳ mãn kinh không chỉ là sự kết thúc của chu kỳ kinh nguyệt mà còn kéo theo hàng loạt thay đổi về cả thể chất lẫn tâm lý khiến nhiều phụ nữ cảm thấy lo lắng. Nhận biết sớm mãn kinh có biểu hiện gì có thể giúp chị em chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe, điều chỉnh lối sống và tìm đến các giải pháp hỗ trợ khi cần thiết.
Mãn kinh có biểu hiện gì? Đây là các dấu hiệu phổ biến nhất:
Đây là dấu hiệu đầu tiên và dễ nhận biết nhất khi bắt đầu bước vào giai đoạn mãn kinh. Chu kỳ kinh trở nên không đều, có thể đến sớm hoặc muộn bất thường, lượng máu kinh lúc ít lúc nhiều, thậm chí có thể kéo dài nhiều ngày hoặc ngắn ngủi chỉ trong vài giờ. Rối loạn kinh nguyệt phản ánh sự suy giảm và rối loạn nội tiết tố nữ, đặc biệt là estrogen, làm mất cân bằng hoạt động của buồng trứng.
Cơn bốc hỏa là cảm giác nóng bừng đột ngột, lan tỏa từ ngực lên mặt và cổ, kèm theo tim đập nhanh, đỏ bừng da và ra nhiều mồ hôi. Hiện tượng này có thể xảy ra vào ban ngày hoặc ban đêm, gây ra đổ mồ hôi ướt đẫm người gây mất ngủ và kiệt sức. Đây là một trong những biểu hiện kinh điển nhất của mãn kinh do sự rối loạn trung tâm điều nhiệt tại vùng dưới đồi của não.
Phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh thường gặp khó khăn trong việc ngủ sâu hoặc duy trì giấc ngủ suốt đêm. Tình trạng này có thể do thiếu hụt estrogen làm ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, đồng thời các triệu chứng như bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm cũng góp phần gây ra hiện tượng mất ngủ mãn tính.
Thay đổi nội tiết tố khiến tâm trạng dễ rơi vào trạng thái bất ổn, dễ buồn bã, nóng giận vô cớ, lo âu hoặc thậm chí trầm cảm. Những cảm xúc tiêu cực này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng sống mà còn tác động tiêu cực đến các mối quan hệ gia đình, xã hội nếu không được kiểm soát tốt.
Khi lượng estrogen sụt giảm mạnh, các mô âm đạo trở nên mỏng hơn, ít tiết dịch và mất tính đàn hồi, dẫn đến tình trạng khô rát, ngứa ngáy vùng kín, gây đau khi quan hệ, thậm chí tăng nguy cơ viêm phụ khoa. Đây là một trong những dấu hiệu gây ảnh hưởng rõ rệt đến đời sống tình dục và tâm lý của phụ nữ mãn kinh.
Rối loạn chuyển hóa do thiếu hụt nội tiết tố khiến cơ thể dễ tích mỡ, đặc biệt ở vùng bụng, hông và đùi. Đồng thời, suy giảm estrogen làm giảm mật độ xương, tăng nguy cơ loãng xương và gãy xương. Nhiều phụ nữ còn than phiền về tình trạng đau nhức các khớp, tê cứng khi vận động, ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt hàng ngày.
Nhiều người vẫn còn nhầm lẫn giữa mãn kinh và tiền mãn kinh. Tiền mãn kinh đánh dấu sự khởi đầu của quá trình chuyển đổi sang mãn kinh. Các triệu chứng tiền mãn kinh có thể bắt đầu từ 10 năm trước khi mãn kinh, thường vào độ tuổi 40. Khi bước vào giai đoạn hậu mãn kinh, các triệu chứng có thể kéo dài trong 4 đến 5 năm nhưng thường giảm dần về tần suất và cường độ.
Vì vậy, thời điểm và thời gian kéo dài các triệu chứng mãn kinh khác nhau ở mỗi cá nhân. Các triệu chứng này thường kéo dài trong suốt thời kỳ tiền mãn kinh và sau mãn kinh khoảng 7 năm. (4)
Chẩn đoán thời kỳ mãn kinh chủ yếu dựa vào tuổi tác, biểu hiện lâm sàng và tiền sử kinh nguyệt. Khi phụ nữ sau tuổi 40 có chu kỳ kinh nguyệt không đều kèm theo các triệu chứng như bốc hỏa, mất ngủ, thay đổi tâm trạng,… bác sĩ sẽ nghi ngờ mãn kinh. Để xác nhận, có thể làm xét nghiệm định lượng hormone, đặc biệt là FSH (hormone kích thích nang trứng) – nếu FSH tăng cao kèm estrogen thấp, đó là dấu hiệu mãn kinh rõ rệt. Một số trường hợp cần thêm siêu âm buồng trứng hoặc xét nghiệm nội tiết bổ sung.
Trong thời kỳ mãn kinh, suy giảm nội tiết tố không chỉ gây ra các triệu chứng khó chịu mà còn làm tăng nguy cơ mắc nhiều vấn đề sức khỏe như:
>>> Xem thêm: Phụ nữ mãn kinh có quan hệ được không?
Mãn kinh là giai đoạn tự nhiên nhưng không dễ dàng đối với nhiều phụ nữ. Tuy nhiên, nếu biết cách điều chỉnh lối sống khoa học và chăm sóc cơ thể đúng cách, chị em có thể vượt qua thời kỳ này một cách nhẹ nhàng và khỏe mạnh.
Dinh dưỡng giúp cân bằng nội tiết tố và phòng ngừa các biến chứng mãn kinh. Phụ nữ nên tăng cường bổ sung thực phẩm giàu canxi, vitamin D (sữa, cá hồi, trứng, rau xanh,…) để bảo vệ xương khớp. Ngoài ra, nên ăn nhiều đậu nành, hạt lanh, mè đen, vì đây là những nguồn thực phẩm chứa phytoestrogen tự nhiên giúp cải thiện triệu chứng mãn kinh. Hạn chế đường, muối, chất béo bão hòa và rượu bia để tránh tăng cân và nguy cơ tim mạch.
Ngoài ra, phụ nữ nên bổ sung tinh chất từ Lepidium Meyenii – loại thảo dược đã được nghiên cứu và chứng minh có khả năng hỗ trợ giảm bớt các biểu hiện khó chịu trong giai đoạn tiền mãn kinh như nóng bừng, khô âm đạo, suy giảm ham muốn, mất ngủ và tâm trạng thất thường. Bên cạnh đó, tinh chất này còn góp phần điều hòa nội tiết và thúc đẩy cơ thể sản sinh ba hormone chủ chốt là estrogen, progesterone và testosterone.
Hoạt động thể chất đều đặn như đi bộ, yoga, bơi lội hoặc đạp xe không chỉ giúp duy trì cân nặng hợp lý mà còn hỗ trợ tuần hoàn máu, cải thiện tinh thần và tăng cường mật độ xương. Thường xuyên vận động còn giúp giảm căng thẳng, cải thiện giấc ngủ và tăng sức đề kháng.
Mãn kinh thường đi kèm rối loạn giấc ngủ, vì vậy cần xây dựng thói quen ngủ đúng giờ, tránh dùng điện thoại hoặc uống cà phê trước khi ngủ. Có thể thư giãn bằng cách ngâm chân vào nước ấm, đọc sách có nội dung nhẹ nhàng hoặc nghe các bài nhạc êm dịu để dễ đi vào giấc ngủ hơn. Một giấc ngủ ngon sẽ giúp cơ thể phục hồi và cân bằng nội tiết tốt hơn.
Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các rối loạn như loãng xương, tim mạch, tiểu đường,… từ đó có biện pháp điều trị kịp thời. Bác sĩ cũng có thể tư vấn bổ sung nội tiết tố nếu cần thiết để giảm nhẹ triệu chứng mãn kinh và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Phụ nữ nên đi thăm khám khi các triệu chứng mãn kinh ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống như mất ngủ kéo dài, bốc hỏa dữ dội, trầm cảm, chảy máu âm đạo bất thường. Ngoài ra, nếu nghi ngờ mãn kinh sớm (trước tuổi 40) hoặc có tiền sử bệnh lý liên quan đến nội tiết, tim mạch, xương khớp thì càng cần thăm khám sớm. Tư vấn y khoa kịp thời sẽ giúp xác định nguyên nhân và lựa chọn phương pháp điều trị, hỗ trợ cân bằng nội tiết phù hợp.
Mãn kinh là giai đoạn đầy sự biến đổi, không chỉ về thể chất mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến tâm lý và sinh hoạt hằng ngày. Vì vậy, nhiều chị em thường có những băn khoăn xoay quanh quá trình này.
Sau khi mãn kinh hoàn toàn (nghĩa là không có kinh nguyệt liên tục trong 12 tháng), phụ nữ không còn rụng trứng nên không thể mang thai tự nhiên. Tuy nhiên, trong giai đoạn tiền mãn kinh, dù kinh nguyệt không đều nhưng vẫn có khả năng thụ thai nếu không sử dụng biện pháp tránh thai.
Triệu chứng bốc hỏa thường bắt đầu từ giai đoạn tiền mãn kinh và có thể kéo dài nhiều năm sau khi đã mãn kinh. Trung bình, tình trạng này có thể kéo dài từ 2 đến 5 năm, tùy theo cơ địa mỗi người.
Việc sử dụng liệu pháp hormone thay thế (HRT) có thể giúp làm giảm đáng kể các triệu chứng mãn kinh như bốc hỏa, khô âm đạo, loãng xương. Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp với phương pháp này. Chị em cần được bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán, đánh giá tình trạng sức khỏe tổng thể và các yếu tố nguy cơ trước khi quyết định dùng thuốc nội tiết.
Mãn kinh là giai đoạn tất yếu trong cuộc đời người phụ nữ, nhưng không phải là dấu chấm hết cho sức khỏe và hạnh phúc. Hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và biết cách chăm sóc bản thân từ sớm sẽ giúp chị em bước qua giai đoạn này một cách nhẹ nhàng, chủ động và tích cực hơn.
