Suy sinh dục nam: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Khoảng 40% nam giới trên 45 tuổi, 50% ở độ tuổi 80 mắc suy sinh dục. Cứ 10 năm mức testosterone giảm khoảng 100 ng/dL. Để hiểu rõ hơn suy sinh dục nam là gì, hãy cùng theo dõi bài viết sau đây của ECO Pharma.

Suy sinh dục nam là gì?

Suy sinh dục nam là thuật ngữ chỉ sự suy giảm chức năng của tuyến sinh dục (tinh hoàn), nơi sản xuất hormone testosterone, estradiol, anti – mullerian, progesterone, inhibin B, activin. Suy giảm chức năng sinh dục nam đặc trưng bởi sự thiếu hụt testosterone, hormone giúp duy trì – phát triển cơ quan sinh dục, khối lượng cơ, mức độ hồng cầu, mật độ xương, cảm giác hạnh phúc, chức năng tình dục và sinh sản. (1)

Testosterone là androgen chính, kích thích phát triển các đặc điểm nam giới và cần thiết cho việc sinh tinh. Lúc này, vùng dưới đồi và tuyến yên duy trì lượng testosterone mà tinh hoàn sản xuất ra, giải phóng hormone gonadotropin (GnRH), kích thích tiết ra luteinizing (LH). Luteinizing này di chuyển đến tuyến sinh dục, kích thích sản xuất, giải phóng testosterone. Tuyến yên cũng giải phóng hormone kích thích nang trứng (FSH) sản xuất tinh trùng.

Theo Hiệp hội Tiết niệu Hoa Kỳ (AUA), nồng độ testosterone trong máu thấp là dưới 300 nanogram mỗi deciliter (ng/dL) ở người trưởng thành, gây vô sinh, teo cơ cùng các bất thường khác. (2)

Phân loại suy sinh dục ở nam giới

Suy sinh dục nam có nghĩa là tinh hoàn không sản xuất đủ lượng hormone testosterone, có hai loại cơ bản: (3)

1. Suy sinh dục nam nguyên phát

Suy sinh dục nguyên phát xuất phát từ vấn đề ở tinh hoàn, không thể tạo ra mức testosterone bình thường. Tuyến yên sản xuất nhiều luteinizing (LH), hormone kích thích nang trứng (FSH) (gonadotropin) để đáp ứng với mức testosterone thấp.

Các hormone này thường kích thích tinh hoàn sản xuất nhiều testosterone và tinh trùng. Khi tinh hoàn bị tổn thương, không thể đáp ứng với gonadotropin tăng cao, làm testosterone, tinh trùng sản xuất quá ít hoặc không có.

2. Suy sinh dục nam thứ phát

Tình trạng này ảnh hưởng đến vùng dưới đồi, tuyến yên gây suy sinh dục thứ phát. Nồng độ luteinizing (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH) thấp, làm giảm sản xuất testosterone và tinh trùng.

Triệu chứng suy sinh dục nam thường gặp

Tuổi khởi phát suy sinh dục nam ảnh hưởng đến các biểu hiện lâm sàng, cụ thể: (4)

1. Giai đoạn bào thai

Suy sinh dục bẩm sinh có thể xuất hiện trong các kỳ tam cá nguyệt. Thiếu testosterone trong tam cá nguyệt thứ nhất khiến quá trình biệt hóa giới tính nam không hoàn chỉnh, làm hình thành bộ phận sinh dục nữ hoặc bất thường ở bộ phận sinh dục như lỗ tiểu lệch thấp. Thiếu testosterone trong tam cá nguyệt thứ hai hoặc thứ ba gây ra dương vật nhỏ, tinh hoàn ẩn.

2. Giai đoạn dậy thì

Suy sinh dục nam khởi phát ở trẻ em thường khó phát hiện cho đến khi quá trình dậy thì bị trì hoãn. Nếu không được điều trị, tình trạng này làm giảm sự phát triển của các đặc điểm giới tính thứ phát. Trẻ bị bệnh, cơ bắp, dương vật, tinh hoàn đều phát triển kém; giọng nói cao; bìu nhỏ; lông mu – nách thưa, cơ thể không có lông. Trẻ phát triển chứng vú to và tỷ lệ cơ thể bất thường (sải cánh tay dài hơn chiều cao 5cm, chiều dài từ mu đến sàn dài hơn từ đỉnh đầu đến mu 5cm) do đầu xương hợp nhất chậm, khiến xương dài tiếp tục phát triển.

3. Giai đoạn trưởng thành

Suy sinh dục nam ở người trưởng thành biểu hiện tùy thuộc vào mức độ, thời gian testosterone thiếu hụt. Nam giới sẽ giảm ham muốn, rối loạn cương dương, giảm nhận thức, rối loạn giấc ngủ, rối loạn vận mạch (suy tuyến sinh dục nặng), thay đổi tâm lý (trầm cảm, tức giận).

Các biểu hiện như giảm khối lượng cơ, tăng mỡ bụng, teo tinh hoàn, loãng xương, vú to, lông trên cơ thể thưa thớt thường xuất hiện sau vài tháng đến vài năm. Thiếu testosterone cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh động mạch vành và ung thư tiền liệt tuyến.

Nguyên nhân gây suy sinh dục nam

Suy sinh dục nam do di truyền (bẩm sinh), các yếu tố xảy ra sau này trong cuộc sống (mắc phải) như chấn thương hoặc nhiễm trùng. Đôi khi, cả hai dạng suy giảm sinh dục có thể xảy ra cùng nhau.

1. Suy sinh dục nguyên phát

Suy sinh dục nguyên phát do khiếm khuyết của tinh hoàn, nguyên nhân bẩm sinh hoặc mắc phải như:

• Nguyên nhân suy sinh dục nguyên phát bẩm sinh do:

• Tinh hoàn ẩn là tình trạng tinh hoàn không xuống bìu.
• Rối loạn phát triển giới tính, biến thể phát triển giới tính hay liên giới tính.
• Hội chứng Down là dạng rối loạn di truyền ảnh hưởng đến nhiễm sắc thể 21.
• Hội chứng Klinefelter, rối loạn nhiễm sắc thể gây thiểu năng sinh dục và vô sinh.
• Chứng loạn dưỡng cơ, yếu cơ do suy giảm sinh dục.

• Nguyên nhân suy sinh dục nguyên phát mắc phải do:

• Lạm dụng rượu gây tổn thương các tế bào sản xuất testosterone ở tinh hoàn.
• Andropause do sự giảm sản xuất testosterone do lão hóa.
• Hóa trị, các loại thuốc trị ung thư alkyl hóa gây tổn thương tế bào ở tinh hoàn.
• Ketoconazole là thuốc chống nấm làm giảm sản xuất testosterone tạm thời.
• Viêm tinh hoàn do quai bị.
• Xạ trị tinh hoàn để điều trị ung thư.
• Chấn thương tinh hoàn như vết thương do va đập, rách ở cả hai tinh hoàn.

2. Suy sinh dục thứ phát

Suy sinh dục nam thứ phát do thiểu năng sinh dục, gây ra bởi chấn thương ở vùng dưới đồi hoặc tuyến yên, gián đoạn của trục vùng dưới đồi – tuyến yên – tuyến thượng thận (HPA).

• Nguyên nhân bẩm sinh gây suy sinh dục thứ phát như:

• Thiếu hụt hormone giải phóng gonadotropin (GnRH), rối loạn di truyền làm lượng GnRH thấp, kích thích sản xuất testosterone.
• Bệnh nhiễm sắc tố sắt mô di truyền gây tích tụ sắt, làm tổn thương vùng dưới đồi và tuyến yên.
• Hội chứng Kallmann, rối loạn di truyền ảnh hưởng đến vùng dưới đồi làm dậy thì muộn hoặc không dậy thì ở mọi giới tính.

• Nguyên nhân mắc phải gây suy sinh dục thứ phát như:

• Tác dụng phụ của một số loại thuốc như corticosteroid, opioid, statin, estrogen và chất tương tự GnRH ức chế trực tiếp hoặc gián tiếp các bộ phận của hệ trục HPA.
• Các bệnh mãn tính như HIV, bệnh động mạch vành, tiểu đường loại 2, bệnh thận mãn tính làm gián đoạn giao tiếp trong hệ trục HPA.
• Tập thể dục quá mức làm tăng sản xuất cortisol, hormone căng thẳng ức chế sản xuất testosterone.
• Bệnh viêm như sarcoidosis (bệnh u hạt), histiocytosis (bệnh phổi mô bào), bệnh lao ảnh hưởng trực tiếp đến vùng dưới đồi và tuyến yên.
• Rối loạn chuyển hóa như béo phì, hội chứng chuyển hóa làm tăng sản xuất enzyme aromatase (trong mô mỡ) biến testosterone thành estrogen.
• Suy dinh dưỡng trầm trọng, rối loạn ăn uống như chán ăn tâm thần.
• Khối u tuyến yên lành tính, khối u não ảnh hưởng đến tuyến yên (bao gồm u màng não lành tính hoặc u thần kinh đệm ung thư).

Yếu tố làm tăng nguy cơ suy sinh dục ở nam giới

Suy sinh dục nam ảnh hưởng đến ở mọi lứa tuổi từ khi sinh ra cho đến khi trưởng thành. Testosterone thấp xảy ra ở những người:

• Tuổi già.
• Béo phì.
• Tiểu đường loại 2 không được kiểm soát hiệu quả.
• Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn.
• Mắc các bệnh mãn tính như rối loạn chức năng thận hoặc xơ gan.
• Nhiễm HIV/AIDS.

Suy sinh dục ở nam giới có nguy hiểm không?

Suy sinh dục nam ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng cuộc sống gây giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương, thiếu năng lượng, thay đổi tâm trạng,… Nếu không điều trị, tình trạng này gây ra nhiều biến chứng như:

• Vô sinh: Số lượng và chất lượng tinh trùng giảm, khiến việc có con trở nên khó khăn.
• Loãng xương: Testosterone giúp duy trì mật độ xương, khi suy giảm sẽ gây loãng xương, gãy xương.
• Bệnh tim mạch: Thiếu hụt testosterone làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch như đau tim và đột quỵ.
• Trầm cảm: Giảm testosterone gây buồn bã, lo lắng và mất hứng với các hoạt động.
• Suy giảm nhận thức: Một số nghiên cứu cho thấy mức testosterone giảm làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer và các bệnh thoái hóa thần kinh khác.

Những biến chứng suy sinh dục ở nam giới

Mặc dù chứng suy sinh dục nam có thể khắc phục bằng liệu pháp thay thế testosterone (TRT), nhưng cũng đi kèm với nhiều rủi ro như:

• Nổi mụn đột ngột.
• Đau dạ dày.
• Giữ nước, gây phù mắt cá chân hoặc bàn chân.
• Teo tinh hoàn.
• Chứng ngưng thở khi ngủ.
• Phát ban hoặc dị ứng với thuốc bôi tại chỗ.
• Phì đại tuyến tiền liệt trầm trọng.
• Số lượng tinh trùng thấp.
• Nguy cơ nhiễm độc gan cao.
• Hình thành cục máu đông, tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch sâu hoặc tắc mạch phổi.
• Suy tim trầm trọng hơn khi dùng TRT.
• Kích thích sự phát triển của khối u ở người ung thư tuyến tiền liệt hoặc ung thư vú.

Cách chẩn đoán suy sinh dục nam

Suy sinh dục nam được chẩn đoán dựa trên nồng độ testosterone trong máu và các triệu chứng, cụ thể:

1. Khám sức khỏe tổng quát

Chẩn đoán suy sinh dục nam bắt đầu bằng việc khám sức khỏe tổng quát, xem xét lịch sử y tế cá nhân – gia đình, bao gồm kiểm tra bìu, tinh hoàn, dương vật và ngực.

Một số bác sĩ dùng bài kiểm tra thiếu hụt androgen ở nam giới lão hóa (ADAM) gồm 10 câu hỏi đánh giá khả năng bị suy giảm chức năng sinh dục nam như:

• Có giảm ham muốn tình dục không?
• Có thiếu năng lượng không?
• Có giảm lực hoặc sức chịu đựng không?
• Có giảm chiều cao không?
• Có thấy cuộc sống giảm chất lượng, nhàm chán không?
• Có buồn hay cáu gắt không?
• Dương vật có cương yếu hơn không?
• Khả năng chơi thể thao có giảm không?
• Có buồn ngủ sau bữa tối không?
• Hiệu suất công việc có bị suy giảm không?

Điểm số cao chứng tỏ nam giới đang bị suy sinh dục, bài kiểm tra ADAM có những hạn chế, có thể không đáng tin cậy ở người dưới 50 tuổi.

2. Xét nghiệm

Xét nghiệm testosterone huyết thanh, đo lượng testosterone theo đơn vị nanogram trên mỗi deciliter máu (ng/dL) giúp xác định suy sinh dục nam. Ở nam giới trưởng thành, nồng độ testosterone bình thường từ 300-1.000 ng/dL. Theo hướng dẫn của Hiệp hội Tiết niệu Hoa Kỳ (AUA), nam giới mắc suy sinh dục khi đáp ứng đủ 3 điều kiện sau:

• 2 lần xét nghiệm testosterone huyết thanh liên tiếp đều dưới 300ng/dL.
• Xét nghiệm máu vào hai buổi sáng khi nồng độ testosterone cao nhất.
• Có ít nhất một triệu chứng của suy giảm sinh dục.

Đối với trẻ em, giá trị testosterone trong huyết thanh sẽ được điều chỉnh dựa trên độ tuổi.

Để xác định nguyên nhân gây suy giảm chức năng sinh dục nam, bác sĩ sẽ yêu cầu xét nghiệm máu đo hormone kích thích nang trứng (FSH), luteinizing (LH).

Khi xét nghiệm:

• Testosterone thấp với FSH và LH cao cho thấy nam giới mắc suy sinh dục nguyên phát.
• Testosterone thấp với FSH và LH từ bình thường đến thấp cho thấy nam giới suy sinh dục thứ phát.

Dựa trên kết quả, bác sĩ có thể yêu cầu làm thêm các xét nghiệm như phân tích tinh dịch, siêu âm tinh hoàn, xét nghiệm độ bão hòa sắt, chức năng tuyến yên,…

Cách điều trị suy sinh dục ở nam giới như thế nào?

Cách điều trị suy sinh dục nam bằng liệu pháp thay thế testosterone đưa mức hormone này trở lại bình thường. (5)

1. Các loại liệu pháp thay thế testosterone

Có nhiều loại liệu pháp thay thế testosterone khác nhau như:

• Gel: Có nhiều loại gel và dung dịch bôi khác nhau. Nam giới bôi thuốc androgel, testim, vogelxo vào da ở cánh tay trên hoặc vai. Fortesta dùng bôi lên mặt trong đùi. Cơ thể hấp thụ testosterone qua da, do đó nam giới không tắm trong vài giờ sau khi bôi gel để thuốc thẩm thấu.
• Dạng tiêm: Testosterone cypionate (depo-testosterone), testosterone enanthate được tiêm vào cơ hoặc dưới da, có thể tiêm tại nhà. Testosterone undecanoate (aveed) được tiêm sâu vào bắp, thường là 10 tuần/lần, phải được thực hiện tại phòng khám để đảm bảo an toàn.
• Miếng dán: Miếng dán androderm được dán lên đùi hoặc vùng da khác trên cơ thể mỗi ngày.
• Dạng đặt: Testosterone dạng gel được đặt ở nướu và má, cung cấp hormone qua đường niêm mạc miệng, dùng 3 lần/ngày, dễ gây kích ứng nướu.
• Dạng bơm: Gel natesto được bơm vào mũi, giảm nguy cơ truyền thuốc qua tiếp xúc da, bôi 2 lần mỗi lỗ mũi, 3 lần/ngày.
• Viên cấy ghép: Viên testopel được cấy dưới da qua đường mổ nhỏ, thực hiện từ 3-6 tháng/lần.

Liệu pháp testosterone có nhiều rủi ro như làm tăng sản xuất tế bào hồng cầu, mụn, vú to, rối loạn giấc ngủ, phì đại tuyến tiền liệt và tinh trùng ít.

2. Điều trị vô sinh do suy sinh dục

Nếu nguyên nhân suy sinh dục nam do vấn đề về tuyến yên, bác sĩ sẽ cung cấp hormone tuyến yên, kích thích sản xuất tinh trùng và phục hồi khả năng sinh sản. Nếu có khối u tuyến yên cần phải phẫu thuật cắt bỏ, dùng thuốc, xạ trị hoặc thay thế các hormone khác.

3. Điều trị cho bé trai

Điều trị dậy thì muộn ở bé trai phụ thuộc vào nguyên nhân. Bổ sung testosterone từ 3-6 tháng dưới dạng tiêm có thể kích thích dậy thì và phát triển các đặc điểm giới tính thứ cấp.

Mặc dù testosterone sẽ giảm tự nhiên theo tuổi tác nhưng liệu pháp thay thế không phải lúc nào cũng phù hợp. Nhiều chuyên gia khuyên nên kết hợp với việc thay đổi lối sống để khắc phục các vấn đề gây suy sinh dục do lão hóa.

4. Thay đổi lối sống

Ngoài liệu pháp thay thế testosterone, nhiều chuyên gia khuyên bạn nên thực hiện các thay đổi lối sống sau để giảm hoặc đảo ngược nguy cơ suy sinh dục:

• Tránh thuốc lá, rượu bia vì nicotin ức chế sản xuất testosterone, tăng tốc độ chuyển hóa testosterone thành estrogen.
• Tránh dùng opioid, loại thuốc giảm đau này khi dùng lâu dài có thể làm testosterone giảm nhanh.
• Tập thể dục thường xuyên ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần với các bài tập như chạy bộ, bơi lội, đạp xe, tập tạ, squats, lunges để tăng cường lưu thông máu, cải thiện sức khỏe tim mạch, kích thích sản xuất testosterone.
• Ngủ 7-9 giờ mỗi đêm không bị gián đoạn để duy trì mức testosterone khỏe mạnh.
• Duy trì cân nặng lý tưởng bằng cách giảm mỡ bụng, vì chúng sinh ra loại enzyme aromatase, chuyển hóa testosterone thành estrogen
• Thư giãn bằng cách tập yoga, thiền, dành thời gian trong thiên nhiên,… để ức chế hormone cortisol do căng thẳng ảnh hưởng tiêu cực đến testosterone.
• Bổ sung thảo dược có lợi: Tinh chất Eurycoma Longifolia, Thông biển Pháp, Hàu đại dương hỗ trợ tăng cường testosterone nội sinh và nitric oxide, giúp cải thiện sức khỏe sinh lý, rối loạn cương, hội chứng mãn dục nam và tình trạng vô sinh – hiếm muộn do tinh trùng yếu.

Nếu đã được chẩn đoán mắc suy sinh dục nam, nam giới cần có sự theo dõi và điều trị liên tục. Ở những người bị suy sinh dục bẩm sinh, mắc bệnh loãng xương, ung thư tuyến tiền liệt, bệnh tim cần điều trị để tránh tình trạng suy sinh dục nặng hơn.

Địa chỉ chữa trị suy giảm sinh dục ở đàn ông ở đâu uy tín?

Tại Việt Nam, có nhiều cơ sở y tế uy tín để điều trị suy sinh dục nam. Để chọn địa chỉ phù hợp, nam giới nên lưu ý:

• Ưu tiên chuyên môn của đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Nam học.
• Chọn cơ sở có trang thiết bị y tế hiện đại, tiên tiến.
• Tìm hiểu chi phí điều trị tại các cơ sở khác nhau để phù hợp với tài chính của bản thân.
• Tham khảo ý kiến của những người đã từng điều trị tại các cơ sở y tế này để có thêm thông tin.

Dưới đây là một số địa chỉ uy tín để điều trị suy sinh dục nam:

• Bệnh viện Nhân dân Gia Định: Đây là địa chỉ uy tín tại TP.HCM, có khoa Ngoại Thận – Tiết niệu chuyên điều trị các bệnh nam khoa phổ biến như viêm tuyến tiền liệt, viêm niệu đạo, rối loạn cương dương, xuất tinh sớm,… Địa chỉ tại 1 Nơ Trang Long, phường 7, Bình Thạnh, TP.HCM.

• Bệnh viện Chợ Rẫy: Đơn vị Nam khoa của bệnh viện chuyên chữa trị hiệu quả các vấn đề như chấn thương cơ quan sinh dục, bệnh lây truyền qua đường tình dục, vấn đề bao quy đầu, rối loạn cương dương, xuất tinh sớm, suy sinh dục, viêm và ung thư tiền liệt tuyến. Địa chỉ tại 201B Nguyễn Chí Thanh, phường 12, Quận 5, TP.HCM.

• Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh: Khoa Tiết niệu Nam học cung cấp dịch vụ tư vấn, khám, chẩn đoán và điều trị các bệnh phổ biến, chuyên sâu trong lĩnh vực Nam học. Bệnh viện có đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, cập nhật các nghiên cứu khoa học và phác đồ hiện đại, áp dụng nhiều kỹ thuật tiên tiến trong khám chữa bệnh. Nơi đây còn phối hợp chặt chẽ giữa 3 khoa Hỗ trợ sinh sản, khoa Phụ sản và khoa Nam học, có ngân hàng mô để trữ đông mô phục vụ hỗ trợ sinh sản. Địa chỉ tại:
  • 2B Phổ Quang, Phường 2, Q. Tân Bình, Tp. Hồ Chí Minh.
  • 25 Nguyễn Hữu Thọ, P.Tân Hưng, Q.7, TPHCM

Suy sinh dục nam gây mệt mỏi, thiếu tập trung, mất năng lượng, yếu cơ, khó chịu, trầm cảm, giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương và vô sinh. Liệu pháp thay thế testosterone là cách điều trị suy sinh dục nam chủ yếu. Nếu gặp phải các dấu hiệu suy sinh dục, nam giới hãy đến các cơ sở y tế uy tín để được tư vấn và điều trị kịp thời.