Trong quá trình điều trị trầm cảm, việc tuân thủ dùng thuốc, tập luyện theo hướng dẫn của bác sĩ là rất quan trọng. Ngưng thuốc trầm cảm đột ngột có thể gây ra một số tác dụng phụ. Tác dụng phụ khi ngừng thuốc trầm cảm là gì? Hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm tác động thế nào đến sức khỏe?
Thuốc trầm cảm can thiệp đến các chất dẫn truyền thần kinh trong não. Đây là những chất đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều chỉnh tâm trạng và cảm xúc. Sự mất cân bằng các chất này có thể dẫn đến bệnh trầm cảm hoặc rối loạn lo âu. Mặc dù thuốc điều trị trầm cảm có thể điều chỉnh sự mất cân bằng này nhưng để đạt được hiệu quả tối đa, người bệnh cần phải dùng thuốc trong ít nhất 4 tuần hoặc lâu hơn. (1)
Nếu muốn ngừng sử dụng thuốc trầm cảm do gặp tác dụng phụ, người bệnh cần thảo luận với bác sĩ trước. Khi ngừng dùng thuốc, cảm giác buồn rầu, chán nản sẽ dễ quay trở lại. Vì thế, việc tự ý ngưng sử dụng thuốc có thể gây tác động tiêu cực đến sức khỏe. Tình trạng này được gọi là hội chứng ngưng thuốc chống trầm cảm.
Nguy cơ xuất hiện hội chứng này có thể biến đổi tùy thuộc vào loại thuốc. Một số loại thuốc chống trầm cảm như Venlafaxine, Duloxetine,… có khả năng gây ra hội chứng này nhiều hơn so với các loại khác. Trên thực tế, mỗi người bệnh sẽ có trải nghiệm khác nhau khi ngừng sử dụng thuốc. Mức độ nặng nhẹ của triệu chứng cũng sẽ không giống nhau, thường nằm trong khoảng từ trung bình đến nặng. (2)
Hãy cùng ECO Pharma tìm hiểu các tác dụng phụ khi ngừng thuốc trầm cảm sau đây.
Hội chứng ngừng sử dụng thuốc chống trầm cảm có thể xảy ra khi người bệnh đột ngột ngừng thuốc mà không có sự hướng dẫn của bác sĩ. Sau khi tự ý ngưng thuốc nhiều người đã gặp vấn đề về dạ dày hoặc xuất hiện suy nghĩ, hình ảnh kỳ quái trong tâm trí.
Trầm cảm là nguyên nhân phổ biến dẫn đến tự tử. Bệnh này không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến ý muốn tự tử và kết liễu mạng sống, hoặc có ý muốn làm hại người khác.
Việc ngừng sử dụng thuốc làm gián đoạn điều trị, khiến các triệu chứng trầm cảm trầm trọng hơn. Người bệnh sẽ phải điều trị lại từ đầu và mất thêm nhiều thời gian ổn định trở lại. Vì thế, bạn không nên ngưng thuốc trầm cảm đột ngột mà không có chỉ định của bác sĩ. (3)
Sau khi ngừng sử dụng thuốc trầm cảm đột ngột, người bệnh dễ bị căng thẳng, mệt mỏi kéo dài, lo lắng, gặp ác mộng, thay đổi tâm trạng,… Đây là những tác dụng phụ khi ngừng thuốc trầm cảm, gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe.
Rối loạn giấc ngủ là một tác dụng phụ khi ngừng thuốc trầm cảm. Mất ngủ, đau đầu và nhiều vấn đề sức khỏe khác có thể xảy ra khi việc điều trị bằng thuốc bị gián đoạn.
Thuốc chống trầm cảm có gây nghiện không? Khi đột ngột ngừng uống thuốc trầm cảm, hội chứng cai nghiện có thể xảy ra nhưng không có nghĩa là người bệnh bị nghiện thuốc. Khái niệm nghiện thuốc đồng nghĩa với những thay đổi hóa học có hại, lâu dài trong não bộ. Triệu chứng nghiện biểu hiện bằng sự thèm muốn và hành vi tìm kiếm chất gây nghiện.
Nhưng ở ngừng thuốc trầm cảm, cơ thể chỉ phản ứng bằng các triệu chứng về thể chất và cảm xúc do serotonin tăng lên quá mức. Thuốc điều trị trầm cảm không gây thèm muốn hoặc thôi thúc người bệnh tìm kiếm thuốc.
Tác dụng phụ khi ngừng thuốc trầm cảm có thể xảy ra nhưng vẫn có cách để giảm bớt chúng bằng cách tập thể dục, ngồi thiền, ăn uống khoa học và làm theo chỉ dẫn bác sĩ…
Để làm giảm các triệu chứng sau khi ngừng thuốc trầm cảm, người bệnh cần trao đổi với bác sĩ trước khi ngừng sử dụng. Bác sĩ có thể đề nghị giảm liều lượng thuốc dần dần trong vài tuần trước khi ngưng hoàn toàn. Điều này giúp cơ thể thích nghi với việc không có thuốc, đặc biệt ở những trường hợp uống thuốc trầm cảm lâu ngày.
Thiền, đặc biệt là thiền chánh niệm đã được chứng minh là hữu ích trong thiền giúp điều trị trầm cảm. Thực hiện thiền chánh niệm là nhận thức từng khoảnh khắc về thời điểm hiện tại. Phương pháp này sử dụng hơi thở để định tâm, giúp bạn duy trì sự tập trung vào hiện tại.
Bên cạnh đó, thiền tâm từ tập trung vào việc tạo ra thái độ yêu thương và tử tế đối với bản thân và người khác. Những người thực hành loại thiền này ít bị trầm cảm hơn, có cái nhìn tích cực hơn, ít cảm xúc tiêu cực hơn và lòng từ bi lớn hơn. Thiền tâm từ cũng có thể giúp dập tắt sự tự phê bình, nguyên nhân gây ra một số rối loạn sức khỏe tâm thần khác nhau.
Không chỉ dừng lại ở thiền, người bệnh nên tập thể dục để hạn chế tác dụng phụ khi dừng thuốc trầm cảm. Tập thể dục thường xuyên có thể giúp giảm bớt trầm cảm và lo lắng bằng cách:
Các hoạt động như chạy bộ, nâng tạ, chơi bóng rổ và các hoạt động thể dục khác đều có thể giúp ích cho người bệnh trầm cảm. Các hoạt động thể chất như làm vườn, rửa xe, đi dạo quanh khu nhà cũng mang đến những lợi ích nhất định. Bất kỳ hoạt động thể chất nào khiến bạn không còn ngồi một chỗ và muốn di chuyển đều có thể cải thiện tâm trạng.
Mối quan hệ giữa giấc ngủ và bệnh tâm thần, đặc biệt là trầm cảm rất phức tạp. Người bệnh nên cố gắng ngủ đủ để giảm tác dụng phụ khi muốn ngừng thuốc chống trầm cảm giữa chừng. Một số cách sau đây có thể hữu ích cho việc ngủ ngon giấc.
Duy trì giờ đi ngủ đều đặn: Người bệnh nên đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, kể cả cuối tuần. Điều này giúp bạn thức dậy dễ dàng hơn vào buổi sáng, cảm thấy có sinh lực và tập trung tốt hơn suốt cả ngày.
Bắt đầu thói quen đi ngủ: Dành ít nhất một giờ trước khi đi ngủ để sống chậm lại và thư giãn trước khi cố gắng tựa đầu lên gối. Người bệnh nên tránh sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ vì ánh sáng xanh sẽ kích thích tâm trí và ngăn việc sản xuất melatonin, một loại hormone thúc đẩy giấc ngủ. Ngoài ra, xem phim hoặc lướt mạng xã hội có thể làm tăng mức độ căng thẳng. Hãy thử đọc sách hoặc tạp chí thay vì lướt tin tức trên mạng.
Cố gắng ra ngoài nhiều hơn: Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời giúp cơ thể không bị thiếu vitamin D và cải thiện tâm trạng tốt hơn. Không chỉ vậy, việc này còn giúp điều chỉnh lại nhịp sinh học của cơ thể và cải thiện giấc ngủ. Nếu bạn thực sự không muốn ra bên ngoài, ít nhất hãy mở rèm cửa ra để chào đón ngày mới.
Có rất nhiều cách khác nhau để người bệnh hạn chế tình trạng căng thẳng, stress trong giai đoạn ngưng dùng thuốc chống trầm cảm.
Tập thể dục thường xuyên ít nhất 30 phút mỗi ngày giúp giải phóng endorphin, hormone cải thiện tâm trạng và giảm căng thẳng. Bất kỳ loại hình luyện tập nào phù hợp với thể trạng cũng đều tốt để thử, từ đi bộ, chạy bộ, bơi lội cho đến khiêu vũ,… Bạn nên bắt đầu với các bài tập nhẹ nhàng và tăng dần cường độ theo thời gian.
Các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, hít thở sâu, nghe nhạc nhẹ nhàng có thể giúp giảm căng thẳng, lo âu và cải thiện tâm trạng. Người bệnh có thể tham gia các lớp học thiền, yoga để mang đến hiệu quả cao hơn.
Tạo môi trường sống tích cực bằng cách giữ cho nhà cửa gọn gàng, sạch sẽ, thoáng mát. Trang trí nhà cửa bằng những vật dụng tươi sáng, vui nhộn. Thường xuyên tham gia vào các hoạt động trong nhà như nấu ăn, dọn dẹp nhà cửa và cố gắng giao tiếp nhiều hơn với gia đình.
Người bị trầm cảm nên ăn gì? Một số thực phẩm có thể mang lại lợi ích cải thiện tâm trạng khi bạn ngừng thuốc trầm cảm. Không nhất thiết phải thay đổi thói quen ăn uống hoặc chỉ ăn những thực phẩm này. Bạn vẫn duy trì ăn uống bình thường chỉ là bổ sung thêm các thực phẩm tốt cho thần kinh, não bộ để hạn chế các tác dụng phụ sau ngừng thuốc chống trầm cảm.
Cá đánh bắt tự nhiên như cá hồi, cá thu, cá mòi và cá ngừ là những lựa chọn tuyệt vời để giúp chống trầm cảm bởi chúng là nguồn cung cấp chất béo omega-3 dồi dào. Chất béo omega-3 rất quan trọng đối với sức khỏe não bộ và có thể liên quan đến hoạt động của serotonin, một chất dẫn truyền thần kinh quan trọng trong việc điều chỉnh tâm trạng.
Quả óc chó được biết là có tác dụng hỗ trợ sức khỏe tổng thể của não. Đây là một trong những nguồn cung cấp omega-3 có nguồn gốc thực vật cao nhất và là nguồn protein tuyệt vời giúp giữ lượng đường trong máu ở mức cân bằng lành mạnh. Loại thực phẩm này phù hợp cho người mắc trầm cảm.
Folate, chất xơ và các chất dinh dưỡng khác làm cho rau củ, đặc biệt là các loại rau có lá màu xanh đậm trở thành sự lựa chọn rất tốt cho người trầm cảm. Các loại rau lá xanh cũng là nguồn cung cấp axit alpha-linolenic (ALA) (một trong ba loại axit béo omega-3 chính, hai loại còn lại là DHA và EPA).
Người bệnh nên bổ sung Probiotic trong chế độ ăn uống. Sức khỏe đường ruột và sức khỏe tâm thần có mối liên hệ với nhau. Các vi sinh vật sống trong ruột, bao gồm cả men vi sinh có thể đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh tâm trạng. Bằng cách giúp giảm viêm trong cơ thể, tạo ra chất dẫn truyền thần kinh tạo cảm giác dễ chịu, các men vi sinh ảnh hưởng đến phản ứng căng thẳng của bạn.
Các loại đậu là nguồn cung cấp protein và chất xơ rất tốt. Những thực phẩm này có thể duy trì đường huyết ổn định và ngăn ngừa trầm cảm. Ngoài ra, đây còn là nguồn cung cấp folate lành mạnh giúp cơ thể sản xuất tế bào máu, DNA, RNA và chuyển hóa protein để cải thiện tâm trạng.
Phụ nữ mắc trầm cảm cũng nên bổ sung tinh chất Lepidium Meyenii để hỗ trợ cân bằng bộ 3 nội tiết tố estrogen, progesterone và testosterone. Từ đó hỗ trợ cải thiện các vấn đề như lo âu, trầm cảm một cách hiệu quả.
Nhiều tác dụng phụ khi ngừng thuốc trầm cảm có thể xảy ra. Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng có thể khác nhau ở mỗi người. Vì vậy, người bệnh không được tự ý ngưng thuốc chống trầm cảm. Nếu vì lý do nào đó cần phải dừng lại, bạn hãy hỏi ý kiến của bác sĩ. Bác sĩ sẽ giúp bạn xây dựng kế hoạch ngừng thuốc phù hợp và theo dõi, xử lý các triệu chứng gặp phải.
