Tâm thất đóng vai trò quan trọng trong hệ tuần hoàn, làm nhiệm vụ bơm máu đi khắp cơ thể. Đây là hai buồng tim chính giúp duy trì sự sống, vận chuyển oxy và dưỡng chất đến các cơ quan. Vậy tâm thất là gì, cấu tạo ra sao, bệnh lý nào có thể ảnh hưởng đến hoạt động của cơ quan này, cùng ECO Pharma tìm hiểu chi tiết trong bài viết sau.
Tâm thất có tên gọi tiếng Anh là ventricle, gồm hai buồng dưới của tim, làm nhiệm vụ bơm máu ra hệ tuần hoàn. Tim người có hai tâm thất:
So với hai buồng trên là tâm nhĩ, hai tâm thất có thành cơ dày hơn, giúp tạo áp lực mạnh để đẩy máu tốt hơn. Đặc biệt, thất trái có thành dày hơn thất phải, do phải bơm máu với áp suất cao hơn đi khắp cơ thể. (1)
Bên trong tâm thất có các dải cơ không đều gọi là cơ bè (trabeculae carneae) giúp tăng cường khả năng co bóp của thành tâm thất. Trong số đó, các cơ nhú đóng vai trò quan trọng khi liên kết với van tim thông qua dây chằng, ngăn chặn tình trạng van bị bật ngược lúc co bóp.
Ngoài chức năng hỗ trợ co bóp, tâm thất còn chứa các van tim giúp máu tuần hoàn theo một chiều, đảm bảo máu không chảy ngược. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa cơ bè, các cơ nhú, van tim giúp tối ưu hóa hiệu suất bơm máu, duy trì hoạt động ổn định của hệ tuần hoàn.
Ở người trưởng thành, thất trái có trọng lượng khoảng từ 87 – 224 gram, trong khi tâm thất phải khoảng 91 – 95 gram.
Áp lực trong tâm thất trái vào thì tâm trương thường khoảng 80 mmHg khi nhận máu từ nhĩ trái và có thể tăng lên đến 120 mmHg trong thì tâm thu, khi bơm máu vào động mạch chủ.
Tâm thất là buồng dưới của tim, nằm bên dưới tâm nhĩ. Chúng đảm nhận vai trò thu nhận máu từ tâm nhĩ và bơm máu ra các đại động mạch.
Trong một trái tim bốn ngăn, hai tâm thất hoạt động đồng thời để đảm bảo dòng máu lưu thông liên tục trong hệ tuần hoàn kép. Thất phải bơm máu vào tuần hoàn phổi, trong khi thất trái bơm máu vào tuần hoàn toàn thân. (2)
Mỗi tâm thất có nhiệm vụ riêng nhưng đều hướng đến mục tiêu chung là đảm bảo cung cấp máu cho cả cơ thể:
Xem thêm: Tim người có mấy ngăn
Vì chức năng của tâm thất quan trọng nên một khi có vấn đề bất thường, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tim mạch và cả cơ thể:
Suy tim xảy ra khi tâm thất không còn khả năng bơm máu hiệu quả, khiến cơ thể không nhận đủ oxy và dưỡng chất. Trong đó, suy thất trái là tình trạng rất phổ biến. (4)
Khi thất trái suy yếu, cơ thể sẽ kích hoạt cơ chế bù trừ bằng cách giãn nở tâm thất để tăng thể tích máu được bơm ra. Điều này giúp duy trì cung lượng tim tạm thời nhưng lại làm giảm phân suất tống máu (LVEF), gây rối loạn chức năng lâu dài.
Khi áp lực ngoại biên gia tăng, để thích nghi với tình trạng này, thất trái có thể phì đại, làm tăng độ cứng của thành tim. Lúc này, người bệnh sẽ thấy khó thở, đặc biệt là khi gắng sức. Nếu không được điều trị kịp thời, suy tim sung huyết dễ xảy ra, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
Viêm cơ tim làm giảm khả năng bơm máu của tâm thất. Bệnh thường gây đau ngực, khó thở, rối loạn nhịp tim. Nguyên nhân phổ biến của viêm cơ tim là do nhiễm virus, nhưng cũng có thể bởi phản ứng thuốc hoặc bệnh lý viêm và nhiễm trùng toàn thân. Nếu chứng viêm kéo dài, tâm thất sẽ yếu dần, gây suy tim, giảm hiệu quả bơm máu đến các cơ quan trong cơ thể. (5)
Rối loạn nhịp thất là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây đột tử do tim, với hơn 325.000 ca tử vong mỗi năm tại Mỹ. Tình trạng này xảy ra khi hệ thống dẫn truyền điện trong tâm thất có tín hiệu bất thường, tạo ra các xung động không kiểm soát, làm rối loạn nhịp tim. Khi tâm thất ở tim co bóp không đồng bộ, không hiệu quả, máu không được bơm đi, gây thiếu oxy trầm trọng.
Rung tâm thất thường được gọi là rung thất (V-fib) là dạng rối loạn nhịp thất nguy hiểm, khiến tim mất khả năng bơm máu, làm ngừng tuần hoàn, tử vong nhanh chóng nếu không được cấp cứu kịp thời.
Trong trạng thái bình thường, tâm thất co bóp theo nhịp đều đặn để đẩy máu đi nuôi cơ thể. Nhưng khi xảy ra rung thất, các tín hiệu điện tim trở nên hỗn loạn, làm tâm thất rung lên thay vì co bóp đúng cách. Điều này khiến máu không được bơm ra khỏi tim, làm người bệnh mất ý thức đột ngột, có nguy cơ tử vong trong vòng vài phút. Trường hợp này cần phải can thiệp y tế khẩn cấp.
Ở một số người bệnh, rung thất có thể tái diễn nhiều lần trong ngày, hiện tượng này được gọi là cơn bão điện. Lúc này, cần đến các biện pháp điều trị chuyên sâu như sốc điện khử rung tim, dùng thuốc chống loạn nhịp hoặc cấy ghép máy khử rung tim để kiểm soát nhịp tim, ngừa tái phát.
Ngoại tâm thu thất (PVC) là những nhịp tim bất thường xảy ra sớm hơn bình thường, xuất phát từ tâm thất của tim. Đây là dạng loạn nhịp thất phổ biến, thường xảy ra đơn lẻ hoặc theo chuỗi, khiến người bệnh cảm thấy hồi hộp, đánh trống ngực.
Tỷ lệ ngoại tâm thu thất có xu hướng tăng theo tuổi, phổ biến hơn ở những người có bệnh tim như thiếu máu cục bộ, nhồi máu cơ tim, suy tim, cơ tim phì đại, bệnh cơ tim giãn hoặc bệnh cơ tim không lèn chặt.
Ở những người khỏe mạnh, ngoại tâm thu thất đơn lẻ chỉ được phát hiện trong khoảng 1% các trường hợp đo điện tâm đồ (ECG). Tuy nhiên, nếu theo dõi điện tâm đồ liên tục (Holter 24 – 48 giờ), tần suất ngoại tâm thu thất có thể lên đến hơn 60 nhịp bất thường mỗi giờ, trong đó 5% các trường hợp có dạng đa hình, báo hiệu nguy cơ rối loạn nhịp nguy hiểm.
Phì đại thất trái (LVH) là tình trạng thất trái dày lên do phải làm việc quá mức, thường gặp ở người bị tăng huyết áp, hẹp động mạch chủ.
Khi thành thất trái dày hơn, nó sẽ mất đi tính đàn hồi, khiến khả năng bơm máu giảm đi. Nếu không kiểm soát tốt, phì đại thất trái dễ gây suy tim hoặc rối loạn nhịp tim nguy hiểm.
Thông liên thất còn gọi là khuyết vách ngăn thất (VSD). Đây là dị tật tim bẩm sinh, xảy ra khi có một lỗ hổng giữa thất trái và thất phải. Điều này làm cho máu giàu oxy từ thất trái chảy sang thất phải, tăng áp lực lên phổi, khiến tim phải chịu tải nhiều hơn.
Thông liên thất ảnh hưởng đến khoảng 42 trên 10.000 trẻ sơ sinh. Trong một số trường hợp, lỗ hổng có thể tự đóng lại, nhưng đối với bệnh nặng cần can thiệp y tế để tránh biến chứng.
Hội chứng thiểu sản thất trái (HLHS) cũng là dị tật tim bẩm sinh hiếm gặp. Trong đó thất trái phát triển kém, khiến tim không thể bơm máu hiệu quả.
Trẻ sơ sinh mắc thiểu sản thất trái thường có các triệu chứng như da, môi, móng tay xanh tím; thở nhanh, khó thở; tay chân lạnh, mạch yếu; mệt mỏi, bú kém. Nếu không được điều trị, thiểu sản thất trái có thể dẫn đến sốc tim, đe dọa tính mạng.
Chẩn đoán rối loạn chức năng của tâm thất yêu cầu kết hợp nhiều phương pháp nhằm đánh giá toàn diện hoạt động, cấu trúc tim, gồm:
Ngoài các phương pháp chính, một số kỹ thuật khác cũng được dùng để đánh giá chuyên sâu:
Tâm thất khỏe mạnh giúp tim hoạt động ổn định, duy trì lưu lượng máu, cung cấp oxy hiệu quả cho cơ thể. Dưới đây là những gợi ý giúp chăm sóc sức khỏe tâm thất:
Kiểm soát tốt các bệnh lý mãn tính giúp giảm tải lên tâm thất, bảo vệ sức khỏe tim mạch, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm:
Thiết lập lối sống lành mạnh giúp bảo vệ tâm thất, giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
Bên cạnh đó, bạn có thể bổ sung tinh chất Policosanol thiên nhiên (GDL-5) chiết xuất từ phấn mía Nam Mỹ để hỗ trợ điều hòa cholesterol, giảm nguy cơ tăng huyết áp, bảo vệ tâm thất ở tim khỏi tác động của mỡ máu cao.
Các thói quen không lành mạnh có thể làm tổn thương tâm thất, dẫn đến suy tim, rối loạn nhịp tim và bệnh cơ tim:
Khám tim mạch định kỳ ít nhất 6 tháng/lần hoặc theo chỉ định của bác sĩ, giúp phát hiện sớm các bất thường về tâm thất, phòng ngừa, điều trị kịp thời các bệnh lý tim mạch. Người có nguy cơ cao như mắc bệnh nền, có tiền sử gia đình bị bệnh tim nên kiểm tra tim ít nhất 1 lần mỗi năm, thực hiện các xét nghiệm quan trọng gồm:
Bạn có thể đến Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP. HCM để được khám với bác sĩ tim mạch đầu ngành và thiết bị, máy móc hiện đại từ Anh, Pháp, Mỹ, Thụy Sĩ. Các loại máy hiện đại hàng đầu hiện nay như chụp cộng hưởng từ tim 1,5 – 3T, máy siêu âm tim và mạch máu 4D, hệ thống trắc nghiệm gắng sức thảm lăn, xe đạp lực kế “2 trong 1” kết hợp siêu âm tim và đo điện tim, hệ thống chụp và can thiệp mạch số hóa xóa nền (DSA) Philips Azurion Robotic Ceiling FlexArm treo trần cánh tay robot xoay 360 độ, hệ thống bàn nghiêng… phát hiện sớm các vấn đề về tim mạch, giúp bác sĩ lên phác đồ điều trị trúng đích, hiệu quả cao.
Dưới đây là những câu hỏi thường gặp về các vấn đề ở tâm thất:
Mắc các bệnh lý tâm thất có thể làm suy giảm chức năng bơm máu của tim, gây ra các triệu chứng như khó thở, nhất là khi vận động hoặc khi nằm do cơ thể không nhận đủ oxy; đau ngực với cảm giác nặng nề, đau thắt ngực do tổn thương cơ tim; mệt mỏi, yếu sức do máu không được bơm đủ đến các cơ quan; rối loạn nhịp tim như tim đập nhanh, không đều; phù nề ở chân, mắt cá chân do tụ dịch. Khi có các biểu hiện này, bạn cần thăm khám sớm để được điều trị kịp thời.
Bệnh lý tâm thất có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Ví dụ, tăng huyết áp kéo dài khiến tâm thất tim quá tải, gây phì đại, suy tim; bệnh động mạch vành gây xơ vữa động mạch, giảm lưu lượng máu và oxy đến tim; stress kéo dài làm tăng nhịp tim, huyết áp. Một số người có dị tật tim bẩm sinh, ảnh hưởng đến cấu trúc tâm thất ngay từ khi sinh ra. Bệnh cơ tim như viêm cơ tim, cơ tim giãn hay phì đại cũng tác động tiêu cực đến tâm thất.
Điều trị bệnh lý tâm thất phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng, gồm thay đổi lối sống, dùng thuốc hoặc can thiệp ngoại khoa. Các loại thuốc như thuốc hạ huyết áp, thuốc chống loạn nhịp tim, thuốc giãn mạch, giúp giảm tải cho tâm thất. Trong trường hợp nặng, người bệnh có thể cần phẫu thuật thay van tim, cấy máy tạo nhịp, máy khử rung tim để khắc phục tổn thương van tim và ổn định nhịp tim.
Thay đổi lối sống cũng rất quan trọng, bao gồm duy trì dinh dưỡng lành mạnh, kiểm soát cân nặng, tập thể dục đều đặn; Tránh căng thẳng, quản lý hiệu quả các bệnh nền như tăng huyết áp, tiểu đường hoặc mỡ máu cao cần thiết để giúp tâm thất hoạt động tốt hơn.
Bệnh lý tâm thất, nhất là suy tim, rối loạn nhịp tim thường khiến nguy cơ đột quỵ gia tăng. Suy tim làm giảm hiệu suất bơm máu, tăng nguy cơ huyết khối và tắc nghẽn mạch máu. Tăng huyết áp kéo dài sẽ dẫn đến vỡ mạch máu não, nguy hiểm hơn khi người bệnh có bệnh về tâm thất. Việc kiểm soát tốt các bệnh lý tim mạch, điều trị sớm các vấn đề liên quan đến tâm thất là cách hiệu quả để giảm nguy cơ đột quỵ.
Tâm thất giữ vai trò quan trọng trong hệ tuần hoàn, giúp bơm máu nuôi cơ thể và lên phổi để trao đổi oxy. Hiểu rõ cấu tạo, chức năng cùng bệnh lý liên quan sẽ giúp bạn chăm sóc tim mạch tốt hơn. Duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát bệnh nền, khám tim định kỳ là chìa khóa để bảo vệ tâm thất khỏe mạnh. Nếu có dấu hiệu bất thường như khó thở, đau ngực, loạn nhịp tim, hãy thăm khám sớm để đảm bảo sức khỏe lâu dài.
