Testosterone ở nam giới có chức năng điều hòa ham muốn tình dục, duy trì sức khỏe xương và khối lượng cơ cũng như sản xuất tinh trùng. Loại hormone này rất cần thiết cho sức khỏe, nhưng chỉ số testosterone cao ở nam giới có thể làm tăng nguy cơ mắc phải một số bệnh lý chẳng hạn như phì đại tuyến tiền liệt. Cùng ECO Pharma tìm hiểu nguyên nhân gây ra tình trạng testosterone quá cao, dấu hiệu và phương pháp điều trị ngay sau đây.
Testosterone là một loại hormone chủ yếu được sản xuất bởi tuyến sinh dục (tinh hoàn hoặc buồng trứng). Nó cũng được sản xuất bởi tuyến thượng thận thông qua việc chuyển hóa hormone dehydroepiandrosterone (DHEA). Mặc dù nữ giới cũng có testosterone nhưng nồng độ thấp hơn nhiều so với ở nam giới.
Ở nam giới, testosterone là androgen đóng vai trò chính trong sự phát triển của các đặc điểm nam, bao gồm thúc đẩy sự phát triển của dương vật, tinh hoàn, làm cho giọng nói trầm hơn trong giai đoạn dậy thì, kích thích mọc râu và lông mu từ tuổi dậy thì, tăng kích thước và sức mạnh của cơ bắp, góp phần vào sự phát triển và duy trì mật độ xương, giúp xương chắc khỏe. Nó cũng kích thích và duy trì ham muốn tình dục, tham gia vào quá trình sản xuất tinh trùng.
Ở các bé trai vị thành niên, nếu testosterone quá thấp, quá trình nam hóa có thể không diễn ra bình thường. Ví dụ, cơ quan sinh dục có thể không phát triển đầy đủ, râu và lông cơ thể thưa thớt, giọng nói có thể không trầm đi như thông thường. Ngoài ra, testosterone còn có thể góp phần duy trì tâm trạng ổn định. Các nhà khoa học vẫn đang tiếp tục nghiên cứu để khám phá thêm các chức năng khác của hormone này.
Testosterone cao ở nam giới là tình trạng nồng độ hormone sinh dục nam (androgen) testosterone cao hơn mức bình thường. Mức độ testosterone bình thường ở nam giới là dưới 12ng/dL khi dưới 5 tuổi, dưới 25ng/dL khi 6 – 10 tuổi, dưới 830ng/dL khi 11 – 15 tuổi, 102ng/dL – 1010ng/dL khi 16 – 17 tuổi và 193ng/dL – 824ng/dL khi 18 đến 99 tuổi.(1)
Ở nam giới trưởng thành, mức testosterone toàn phần được xem là cao nếu:
Xem thêm: Chỉ số testosterone bình thường ở nam giới
Rất khó để biết được nồng độ testosterone cao ở nam giới hay không nếu không làm xét nghiệm hormone. Nhưng một số biểu hiện sau đây có thể giúp gợi ý đến tình trạng này.(2)
Lông trên cơ thể: Những thay đổi trong sự phát triển của lông, bao gồm tăng trưởng lông quá mức trên cơ thể hoặc tình trạng hói đầu cũng thường gặp khi cơ thể bị dư testosterone.
Testosterone tự nhiên cao không phải là vấn đề phổ biến ở nam giới. Hầu hết những gì chúng ta biết về mức testosterone cao bất thường ở nam giới đều đến từ việc sử dụng steroid đồng hóa, testosterone hoặc các hormone liên quan để tăng khối lượng cơ và hiệu suất thể thao.
Nhưng trong một tỷ lệ nhỏ, vẫn có trường hợp testosterone cao ở nam giới và nó có thể do:
Mặc dù testosterone là một hormone quan trọng đối với sức khỏe nam giới, nhưng nồng độ testosterone quá cao có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe. Dưới đây là các nguy cơ tiềm ẩn liên quan đến sức khỏe tổng thể, sức khỏe tâm thần và sức khỏe tình dục khi testosterone ở mức quá cao.
Chẩn đoán tình trạng testosterone quá cao ở nam giới cần thăm khám lâm sàng sau đó làm các xét nghiệm hormone.
Trong quá trình thăm khám, bác sĩ sẽ thu thập thông tin về tiền sử sức khỏe tổng quát và tiến hành đánh giá kỹ lưỡng các triệu chứng thực thể có thể liên quan đến nồng độ testosterone cao. Điều này bao gồm việc quan sát sự phát triển của lông trên cơ thể và kích thước của các cơ quan sinh dục (như vú, tinh hoàn).
Bác sĩ sẽ tiến hành lấy một mẫu máu bằng kim tiêm và gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích. Kết quả xét nghiệm sẽ cung cấp một con số cụ thể về mức testosterone, giúp xác nhận tình trạng testosterone cao. Thông thường, xét nghiệm này được thực hiện vào buổi sáng, khi nồng độ testosterone trong cơ thể thường ở mức cao nhất để có kết quả đánh giá chính xác hơn.
Xét nghiệm máu testosterone có hai loại chính xét nghiệm testosterone toàn phần và xét nghiệm testosterone tự do. Xét nghiệm testosterone toàn phần là phương pháp phổ biến nhất, đo tổng lượng testosterone bao gồm cả phần gắn với protein và phần testosterone tự do. Xét nghiệm testosterone tự do chỉ đo lượng testosterone không gắn với protein, là dạng mà cơ thể có thể sử dụng ngay lập tức.
Khi diễn giải kết quả xét nghiệm testosterone ở nam giới, cần lưu ý một số điểm quan trọng sau:
Sau khi chẩn đoán nồng độ testosterone cao, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm hoặc thủ thuật khác để xác định nguyên nhân tiềm ẩn. Dựa trên kết quả, họ sẽ xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp. Việc theo dõi và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ là rất quan trọng trong quá trình chẩn đoán, kiểm soát tình trạng testosterone cao.
Điều trị tình trạng testosterone cao ở nam giới sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân cơ bản gây gia tăng nồng độ hormone này. Do đó, thăm khám và thực hiện các xét nghiệm chuyên khoa là bước quan trọng để xác định chính xác nguyên nhân và có hướng điều trị phù hợp.
Trong trường hợp nồng độ testosterone tăng cao do lạm dụng steroid đồng hóa hoặc sử dụng testosterone bổ sung không đúng chỉ định, ngừng sử dụng các chất này sẽ giúp cân bằng chỉ số testosterone.
Nghiên cứu cho thấy 88.4% nam giới bổ sung testosterone không sản xuất tinh trùng, sử dụng testosterone thường xuyên trong 10 – 12 tuần có thể gây ức chế sản xuất tinh trùng, thậm chí vô tinh trùng. Tuy nhiên, sau khi ngừng sử dụng chất bổ sung 6 tháng, chức năng sản xuất tinh trùng có thể phục hồi, 66% trường hợp đã bắt đầu sản xuất tinh trùng trở lại.
Các loại thuốc được liệt kê sau đây được sử dụng để điều trị các triệu chứng hoặc tình trạng liên quan đến tăng androgen, bao gồm:
Một số trường hợp hiếm gặp, sự phát triển của các khối u ở tinh hoàn hoặc tuyến thượng thận có thể kích thích sản xuất testosterone quá mức. Phẫu thuật là phương pháp điều trị chủ yếu để loại bỏ khối u. Trong trường hợp khối u ác tính (ung thư), có thể cần kết hợp thêm các phương pháp điều trị khác như hóa trị hoặc xạ trị.
Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về tình trạng testosterone cao ở nam giới được nhiều người quan tâm.
Nồng độ testosterone quá cao có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở nam giới. Mặc dù testosterone cần thiết cho quá trình sản xuất tinh trùng, nhưng chỉ số testosterone cao ở nam giới, đặc biệt là do sử dụng steroid đồng hóa ngoại sinh có thể ức chế trục hạ đồi – tuyến yên – tinh hoàn, giảm số lượng và chất lượng tinh trùng dẫn đến tình trạng vô sinh.
Chỉ số testosterone cao ở nam giới có khả năng tự điều chỉnh về mức bình thường trong một số trường hợp nhất định nếu nguyên nhân xuất phát từ các yếu tố có thể kiểm soát được. Dư testosterone do sử dụng các loại thuốc (như steroid đồng hóa) hoặc các yếu tố lối sống như căng thẳng kéo dài, chế độ ăn uống không hợp lý, ngừng sử dụng thuốc hoặc điều chỉnh lối sống có thể giúp nồng độ testosterone tự nhiên ổn định.
Tuy nhiên, trong trường hợp nồng độ testosterone cao do bệnh lý nội tiết hoặc các khối u sản xuất hormone, cần có sự can thiệp y tế.
Nồng độ testosterone cao ở nam giới gây ra nhiều nguy cơ về sinh sản cũng như các vấn đề sức khỏe toàn thân. Vì vậy nam giới nên chú ý tới các biểu hiện như mụn trứng cá quá nhiều, ham muốn tình dục quá mức, rậm lông mặt và lông cơ thể, thay đổi tính tình theo xu hướng tiêu cực. Những triệu chứng này có thể gợi ý đến khả năng testosterone quá cao cần đi thăm khám. Chẩn đoán và điều trị kịp thời giúp giảm nguy cơ mắc bệnh và duy trì chất lượng sống.
