Nhiều loại cây, cỏ xung quanh môi trường sống được ông cha ta dùng để chữa bệnh viêm tuyến tiền liệt từ hàng trăm năm trước. Những bài thuốc cổ truyền vẫn được ứng dụng rộng rãi trong phòng ngừa hoặc chữa viêm tuyến tiền liệt hiện nay. Cùng ECO Pharma tìm hiểu về 10 loại cây thuốc nam chữa viêm tuyến tiền liệt trong bài viết sau đây.
Viêm tuyến tiền liệt là bệnh lý nam khoa, đường tiết niệu, thường gặp ở nam giới độ tuổi trung niên. Tình trạng viêm xảy ra ở tuyến tiền liệt, một tuyến nhỏ nằm bên dưới bàng quang. Bệnh có thể gây ra nhiều triệu chứng khó chịu như đau vùng chậu, khó tiểu, tiểu buốt, tiểu rắt, thậm chí có thể gây ra biến chứng rối loạn tình dục, rối loạn cương dương dẫn đến vô sinh.
Theo y học hiện đại, viêm tuyến tiền liệt thường do các chứng viêm niệu đạo, viêm mào tinh hoàn, viêm tinh hoàn hoặc viêm các vùng lân cận trực tràng. Yếu tố dẫn đến bệnh có thể do chấn thương vùng hội âm, do sinh hoạt tình dục, uống ít nước…. Điều trị thường dùng thuốc kháng sinh, thuốc chẹn alpha, liệu pháp hành vi nhận thức (CBT), vật lý trị liệu, châm cứu, thay đổi lối sống và chế độ dinh dưỡng tốt. (1)
Đông y xét viêm tuyến tiền liệt vào chứng bí tiểu và thắt niệu đạo. Căn nguyên thường do tích tụ ẩm ướt và nhiệt bên trong làm tắc nghẽn khí, lâu ngày gây ra tình trạng ứ máu, làm tổn thương thận dương và thận âm. Do đó, cần dựa trên các triệu chứng khác nhau mà áp dụng phương pháp phù hợp, chẳng hạn như thanh nhiệt, thúc đẩy lưu thông máu, tiêu ứ hoặc bổ thận, bổ tinh.
Y học cổ truyền Việt Nam có một số bài thuốc nam chuyên chủ trị chứng bệnh này. Các vị thuốc có nguồn gốc từ cây cỏ bản địa mọc quanh môi trường sống của người Việt như cây cọ lùn, cỏ tranh, lá trầu không, trinh nữ hoàng cung, mã đề, cỏ mực. Và được bốc dựa trên nền tảng của Đông y.
Hiện nay, một số bác sĩ có thể cho phép dùng thuốc nam như một biện pháp điều trị hỗ trợ viêm tuyến tiền liệt nhưng dưới sự giám sát chặt chẽ.
Có hàng trăm ngàn cây cỏ nước ta được dùng để phòng ngừa hoặc chữa bệnh từ lâu đời. Đến nay Bộ Y tế Việt Nam đã công nhận 70 cây có tác dụng phòng và chữa bệnh, được phép dùng trong y tế. Một số loại đã được các nhà khoa học trong nước và quốc tế nghiên cứu, trong khi còn hàng trăm loại khác vẫn chưa được khám phá.
10 cây thuốc nam chữa viêm tuyến tiền liệt sau đây có thể nằm trong số đã được nghiên cứu hoặc chưa nhưng qua thực nghiệm chữa bệnh hàng trăm năm trên cơ thể con người, đã cho thấy phần nào tác dụng của chúng.
Theo Y học cổ truyền, trà xanh vị đắng ngọt, tính hơi lạnh, có tác dụng hạ khí, tiêu thực, tả nhiệt, giải độc, lợi tiểu, giảm viêm, giảm đau và cải thiện tình trạng tiểu tiện. Nghiên cứu cho thấy, trà xanh chứa nhiều chất chống oxy hóa mạnh như EGCG, vitamin, khoáng chất giúp kháng viêm, kháng khuẩn, có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư tuyến tiền liệt và cải thiện chức năng tuyến tiền liệt.
Viêm tuyến tiền liệt uống lá gì? Vì vậy, uống lá trà xanh có thể có lợi cho chứng bệnh này.
Bài thuốc từ lá trà xanh
Lưu ý: Người suy nhược thần kinh, mất ngủ, viêm loét dạ dày không nên uống trà xanh, đặc biệt là trà đặc.
Cây tầm ma hay còn gọi là cây lá gai, trữ ma, gai tuyết. Theo Đông y, cây này có vị đắng, tính bình, tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, tiêu viêm, chỉ huyết và tán ứ.
Thành phần hóa học trong cây tầm ma gồm có vitamin A, B, C, E, K, khoáng chất kali, canxi, sắt, kẽm, flavonoid và polyphenol. Chúng có tác dụng lợi tiểu, thanh nhiệt, giải độc, chống viêm và kháng khuẩn. Một số nghiên cứu cho thấy cây tầm ma giúp làm giảm tình trạng phì đại tuyến tiền liệt, nhiễm trùng đường tiết niệu. (2)
Bài thuốc từ cây tầm ma
Lưu ý: Lá cây tầm ma có nhiều gai nên chỉ sử dụng dưới dạng khô hoặc nấu chín. Hoạt chất acetylcholine, histamin, serotonin, leukotrien, axit formic có thể gây phát ban, nổi mụn, mề đay và ngứa nên cần dùng dưới dạng nấu chín hoặc phơi khô.
Đây cũng là loại thuốc nam chữa viêm tuyến tiền liệt bạn có thể sử dụng. Rễ cây cỏ tranh là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Nó có vị ngọt, tính hàn, đặc tính thanh nhiệt, lợi tiểu, giải độc và kháng viêm. Nghiên cứu cho thấy, rễ cỏ tranh chứa nhiều hợp chất flavonoid, polysaccharide có thể giúp làm giảm triệu chứng tiểu rắt, tiểu buốt do viêm tuyến tiền liệt.
Bài thuốc từ cây cỏ tranh
Theo y học cổ truyền, lá trầu không có vị cay nồng, mùi thơm hắc, tính ấm, tác dụng tiêu viêm, trừ phong, sát trùng (3). Vì vậy, loại lá này thường được dùng để điều trị viêm tuyến tiền liệt.
Các nghiên cứu ngày nay tìm ra một số hợp chất của lá trầu không có đặc tính kháng viêm, giảm đau, kích thích tuần hoàn máu là eugenol, chavicol, flavonoid và tanin. Vì vậy loại lá này có thể có lợi cho chứng viêm tiền liệt tuyến.
Bài thuốc từ lá trầu không
Trinh nữ hoàng cung có vị đắng, chát, tác dụng thanh nhiệt giải độc, hành huyết tán ứ và thông kinh hoạt lạc. Cây này thường được dùng trong các bài thuốc cổ truyền chữa viêm tuyến tiền liệt.
Ngày nay, loại cây này cũng được nghiên cứu rộng rãi để phục vụ cho y học. Các hoạt chất của nó là phenylalanin, alkaloid, flavonoid, saponin và các hợp chất phenolic, có khả năng kháng viêm, giảm các triệu chứng tiểu khó, tiểu nhiều lần. Tác dụng chống ung thư của cây trinh nữ hoàng cung cũng đang được tiếp tục nghiên cứu.
Bài thuốc từ cây trinh nữ hoàng cung
Lưu ý: Không uống thuốc nam chữa viêm tuyến tiền liệt từ cây trinh nữ hoàng cung khi đang sử dụng thuốc kháng sinh, thuốc chống trầm cảm, thuốc chống đông máu. Không ăn rau muống trong khi điều trị bằng thảo dược này.
Cây náng hoa trắng còn gọi là cây đại tướng quân hoa trắng cùng họ với trinh nữ hoàng cung. Theo y học cổ truyền, cây này tính mát, vị đắng và hơi có độc, tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm, giảm sưng đau, tiểu buốt, thường dùng để cải thiện triệu chứng phì đại tuyến tiền liệt.
Các nghiên cứu tìm thấy chất hóa học alkaloid trong loài cây này. Nó là một hợp chất chống viêm, có thể giúp làm giảm triệu chứng u xơ tiền liệt tuyến và giảm kích thước khối u hạt.
Bài thuốc từ cây náng hoa trắng
Lưu ý: Dùng quá liều hoặc sai cách bài thuốc từ cây náng hoa trắng có thể gặp phải tác dụng phụ như đau bụng, nôn, tiêu chảy, tăng thân nhiệt và thở không đều.
Trong y học cổ truyền, dành dành hoặc sơn chi tử là dược liệu tính hàn, vị đắng, quy vào kinh tâm, phế và tam tiêu, có tác dụng tiêu viêm, giải độc, thanh nhiệt. Cây này thường được dùng trong các bài thuốc chủ trị chứng tiểu tiện khó khăn, tiểu tiện ra máu và thổ huyết.
Ngày nay, các nghiên cứu tìm thấy chất gardenin và tanin, tinh dầu, pectin, ethanol, geniposide của cây dành dành có nhiều tiềm năng trong chống viêm và giảm đau.
Bài thuốc từ dành dành
Lưu ý: Theo Đông y, người tỳ vị hư, tiêu chảy kiêng dùng bài thuốc nam chữa viêm tuyến tiền liệt từ dành dành. Những người thuộc thể âm hư hỏa vượng cần đặc biệt lưu ý đến việc phối hợp các vị thuốc trong bài thuốc này.
Kim ngân hoa còn có tên gọi khác nhẫn đông hoa, kim đằng, nhị bảo hoa, song bào hoa, thuộc họ cơm cháy (Caprifoliaceae). Theo Đông y, kim ngân hoa tính lạnh, vị ngọt, quy vào phế, vị, tâm, tỳ, đại tràng có tác dụng giải độc, thanh nhiệt, lương huyết, chỉ ly.
Nghiên cứu Y học hiện đại cho biết kim ngân hoa có các flavonoid như luteolin, lonicerin, tannoid, geraniol, axit chlorogenic và chất sáp. Các thành phần hoạt chất này giúp kháng virus, vi khuẩn gây viêm tuyến tiền liệt, điều hòa chức năng miễn dịch, giảm triệu chứng sưng, nóng đỏ đau ở đường niệu.
Bài thuốc thông tiểu từ kim ngân hoa
Lưu ý: Người tỳ vị hư hàn không uống bài thuốc dân gian chữa bệnh viêm tuyến tiền liệt bằng kim ngân hoa. Người bị mụn nhọt thuộc âm hoặc vỡ chảy nước, mủ chảy ra màu trong nhạt cũng không nên dùng.
Các bài thuốc nam chữa viêm tuyến tiền liệt thường dùng rễ cây bồ quân để cải thiện tình trạng tiểu khó, tiểu rắt hoặc tiểu đêm nhiều lần ở nam giới. Theo Đông y, bồ quân tính ấm, vị ngọt, không độc, có tác dụng lợi tiểu, chữa tiểu rắt, tiểu khó, tiểu buốt.
Một số nghiên cứu cho thấy rễ cây bồ quân chứa alkaloid, flavonoid, tanin, lignan, flavanolignan, glucoside, coumarin, terpenoid (4). Các hợp chất này hỗ trợ chữa chứng tiểu rắt, tiểu khó, cảm giác đi tiểu không hết, đau ê ẩm ở bàng quang.
Bài thuốc từ rễ cây bồ quân
Lưu ý: Thận trọng khi dùng thuốc nam chữa viêm tiền liệt tuyến từ cây bồ quân cho người huyết áp thấp do nguy cơ hạ áp quá mức.
Theo Đông y, cỏ mực chua, vị ngọt, tính lương (mát huyết), chỉ huyết (cầm máu), quy vào hai kinh can và thận, tác dụng thanh can nhiệt, bổ thận âm, xuất huyết nội tạng.
Cỏ mực hoặc cỏ nhọ nồi có tên khoa học Eclipta alba hassk thuộc họ cúc Asteraceae. Cỏ mực chứa thành phần hóa học tanin, caroten, chất đắng, ít tinh dầu và chất ancaloit gọi là ecliptin, flavonozit. Nghiên cứu cho thấy, cây cỏ mực có tác dụng chống lại chín loại vi khuẩn khác nhau, điển hình như tụ cầu khuẩn vàng, khuẩn E.coli gây viêm tiết niệu, mụn nhọt ngoài da.
Bài thuốc từ cây cỏ mực
Lưu ý: Người đau bụng, sôi bụng hoặc buồn nôn, viêm đại tràng mạn tính, tiêu chảy kinh niên không uống cỏ mực.
Ông cha ta đã dùng cây mã đề từ lâu để làm thuốc thông tiểu, viêm tiết niệu, tả lỵ, chữa ho lâu ngày. Mã đề tính hàn, vị ngọt, không độc, vào ba kinh can, thận và tiểu trường; Có tác dụng lợi tiểu, thanh phế, can, phong nhiệt, trừ đờm, thẩm bàng quang thấp khí, chỉ tả. Cây này thường được dùng làm thuốc bổ.
Mã đề là loại cỏ giàu dược tính, chứa hợp chất flavonoid như rutin, quercetin, kaempferol, tanin như axit gallic và axit ellagic. Nó có tác dụng lợi tiểu, đào thải chất độc ra khỏi cơ thể. Tất cả bộ phận của cây mã đề đều được dùng làm thuốc chữa bệnh.
Bài thuốc từ cây mã đề:
Lưu ý: Mã đề là vị thuốc lợi niệu, dùng kéo dài và liều cao sẽ gây hạ kali, rối loạn điện giải. Người bị bệnh dạ dày, tá tràng không nên dùng.
Bài thuốc dân gian chữa bệnh viêm tuyến tiền liệt với thành phần chủ yếu từ các loại thảo dược lành tính, sinh trưởng trong tự nhiên, mọc dại và một số cây trồng có chủ đích. Vì vậy chúng rất dễ tìm kiếm và thường không gây tốn kém.
Các cây thuốc nam chữa viêm tuyến tiền liệt có tính kháng viêm, lợi tiểu, thanh nhiệt giải độc. Vì vậy, ngoài điều trị bệnh viêm tuyến tiền liệt còn có thể có lợi cho một số tình trạng viêm đau khác và bồi bổ sức khỏe.
Người bệnh có thể cân nhắc dùng thuốc nam chữa viêm tuyến tiền liệt tuy nhiên, hiệu quả có thể khác nhau tùy theo thể trạng của mỗi người. Đối với viêm tuyến tiền liệt có biến chứng, cần được điều trị tại bệnh viện.
Thuốc nam và thuốc Đông y thường dùng chữa các loại bệnh ít nghiêm trọng và lúc chưa có biến chứng. Đối với viêm tuyến tiền liệt nhẹ, dùng cây thuốc nam có thể hiệu quả.
Một số bác sĩ cũng có thể cho phép điều trị thuốc nam song song với các phương pháp điều trị chính thống nhưng cần phải giám sát chặt chẽ và sử dụng theo chỉ dẫn cẩn thận.
Mặc dù thuốc nam chữa viêm tuyến tiền liệt tương đối an toàn và lành tính, nhưng có thể tương tác với một số loại thuốc tây, làm giảm hiệu quả điều trị hoặc tăng tác dụng phụ. Do đó, tốt nhất người bệnh chỉ chữa viêm tuyến tiền liệt bằng thuốc nam khi có sự tư vấn và hướng dẫn của bác sĩ.
Khi sử dụng thuốc nam điều trị viêm tuyến tiền liệt, người bệnh cần phải lưu ý một số điều sau đây:
Các bài thuốc nam chữa viêm tuyến tiền liệt đã được được lưu truyền và sử dụng qua nhiều thế hệ. Mặc dù cần thêm nhiều nghiên cứu khoa học để chứng minh hiệu quả của từng loại cây thuốc nam chữa viêm tiền liệt tuyến nhưng kinh nghiệm lâu đời của ông cha ta đã phần nào cho thấy tính hiệu quả.
