Điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm hội tụ (HIFU) ít xâm lấn

Điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm (HIFU) được đánh giá là một trong những kỹ thuật hiện đại làm giảm các triệu chứng nhanh chóng, bảo tồn được tử cung và rút ngắn thời gian hồi phục tốt nhất hiện nay. Nếu bạn chưa biết rõ về kỹ thuật HIFU trong điều trị u xơ tử cung hãy cùng ECO Pharma tìm hiểu chi tiết ở bài viết dưới đây.

Điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm là gì?

Điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm hội tụ (HIFU) là phương pháp ít xâm lấn sử dụng năng lượng sóng siêu âm tập trung để làm hoại tử khối u mà không cần phẫu thuật. Sóng siêu âm tạo nhiệt độ 60 – 90°C làm tổn thương mạch máu để cắt đứt máu nuôi các khối u, cuối cùng khiến chúng hoại tử và teo nhỏ dần.

Trong thực hành lâm sàng, HIFU được thực hiện dưới sự hỗ trợ của hình ảnh cộng hưởng từ (MRI) hoặc siêu âm để xác định chính xác vị trí, kích thước, số lượng khối u. Người bệnh sẽ nằm sấp trên bàn điều trị, phần bụng áp sát vào thiết bị HIFU. Sóng siêu âm cường độ cao được truyền qua bồn nước chuyên dụng, đi xuyên qua thành bụng và tập trung vào u xơ, tạo nhiệt phá hủy mô bệnh mà vẫn bảo tồn mô lành. (1)

Thủ thuật thường kéo dài 3 – 4 giờ tùy kích thước và số lượng khối u. Trong suốt quá trình, người bệnh thường chỉ cần an thần nhẹ hoặc gây mê mức độ thấp để giảm khó chịu, không gây mê toàn thân. Sau điều trị người bệnh sẽ được theo dõi ngắn hạn tại phòng hồi sức và đa số có thể về trong ngày. Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ khuyến nghị theo dõi qua đêm để đảm bảo an toàn trước khi xuất viện.

Ưu điểm và nhược điểm của phẫu thuật bằng sóng siêu âm

Điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm hội tụ được đánh giá là mang lại nhiều lợi ích vượt trội so với phẫu thuật truyền thống. Tuy nhiên, phương pháp này không phải lúc nào cũng tốt và vẫn còn tồn tại một số nhược điểm cần lưu ý.

1. Ưu điểm của phương pháp sóng siêu âm

So với các phương pháp phẫu thuật truyền thống, điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm hội tụ có một số ưu điểm nổi bật như:

• Ít xâm lấn: Thủ thuật không cần rạch da, không để lại sẹo, hạn chế chảy máu và nguy cơ nhiễm trùng và giúp bệnh nhân hồi phục nhanh. Ngoài ra không gây tiếp xúc với bức xạ và khả năng điều trị chọn lọc u xơ tử cung mục tiêu mà không gây tổn thương nội mạc tử cung khiến nó đặc biệt phù hợp với phụ nữ có vấn đề liên quan đến bệnh về khả năng sinh sản.
• Giảm nhanh triệu chứng: Các triệu chứng như rong kinh, đau bụng vùng chậu hay tiểu nhiều lần cải thiện đáng kể chỉ sau vài tuần điều trị.
• Bảo tồn tử cung: Kỹ thuật HIFU trong điều trị u xơ tử cung giúp giữ nguyên cấu trúc tử cung không ảnh hưởng đến nội tiết nên phụ nữ vẫn còn khả năng sinh sản và mang thai về sau.
• Thuận tiện trong điều trị: Thủ thuật này có thể được thực hiện thuận tiện trên cơ sở ngoại trú.

2. Nhược điểm và hạn chế

Mặc dù được đánh giá cao nhưng phẫu thuật u xơ tử cung bằng sóng siêu âm hội tụ vẫn còn tồn tại một số hạn chế. Cụ thể là:

• Đối tượng chỉ định hạn chế: HIFU phù hợp với u có kích thước vừa (<10 cm), không quá gần bàng quang, trực tràng hoặc tủy xương chậu.
• Không hiệu quả với tất cả loại u: Các khối u xơ nhiều nhân, lan tỏa hoặc nằm sâu trong thành tử cung khó tiếp cận bằng sóng siêu âm.
• Chi phí cao: Do ứng dụng công nghệ hiện đại và yêu cầu thiết bị chuyên dụng nên chi phí điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm thường cao hơn so với mổ nội soi hoặc mổ hở.

Khi nào nên chọn sóng siêu âm điều trị u xơ tử cung?

Không phải tất cả phụ nữ mắc u xơ tử cung đều có thể điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm hội tụ (HIFU). Bác sĩ sẽ dựa vào tình trạng cụ thể để đưa ra chỉ định là có nên hay không nên thực hiện phương pháp này. Cụ thể là:

Đối tượng phù hợp

• Phụ nữ muốn giữ tử cung, tránh phẫu thuật: Những người muốn duy trì khả năng sinh sản, đồng thời không để lại sẹo phẫu thuật.
• Người có triệu chứng nặng: Phụ nữ bị rong kinh kéo dài, đau vùng chậu dai dẳng, thiếu máu hoặc tiểu nhiều lần ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống.
• Bệnh nhân có bệnh nền, không phù hợp với gây mê/phẫu thuật: Phụ nữ mắc các bệnh lý về tim mạch, tiểu đường, rối loạn đông máu hoặc thể trạng yếu.

Trường hợp không phù hợp

• Phụ nữ có sẹo dọc vùng bụng dưới: Đây là loại sẹo có thể hấp thụ nhiều năng lượng HIFU, làm giảm hiệu quả điều trị và tăng nguy cơ bỏng da nghiêm trọng.
• Người thừa cân hoặc béo phì (trên 100 kg): Lớp mỡ dày ở thành bụng có thể cản trở năng lượng sóng siêu âm tiếp cận khối u, đồng thời làm tăng nguy cơ biến chứng về da.
• Không quan sát rõ khối u trên siêu âm: Nếu hình ảnh siêu âm không thể xác định chính xác vị trí và kích thước u xơ thì phương pháp điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm sẽ không được thực hiện vì rủi ro về an toàn cho người bệnh.

Ngoài ra, đối với trường hợp phụ nữ có sẹo ngang ở bụng dưới (ví dụ sẹo sau sinh mổ) vẫn có thể được chỉ định điều trị u xơ tử cung bằng HIFU vì loại sẹo này mỏng và ít hấp thụ năng lượng hơn so với sẹo dọc.

Quy trình điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm

Điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm hội tụ được thực hiện theo quy trình tuần tự các bước nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Quy trình điều trị bao gồm các bước sau:

• Bước 1 – thăm khám và đánh giá ban đầu: Người bệnh được khám phụ khoa, thực hiện siêu âm hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) để xác định số lượng, vị trí, kích thước và đặc điểm của khối u xơ. Bác sĩ sẽ dựa trên kết quả này để quyết định xem u xơ có đủ điều kiện để điều trị bằng HIFU hay không. Những trường hợp u quá lớn, nhiều nhân hoặc nằm sát bàng quang, trực tràng thường không phù hợp.
• Bước 2 – chuẩn bị trước thủ thuật: Người bệnh cần nhịn ăn khoảng 4 – 6 giờ sau đó được truyền dịch hoặc thuốc giảm đau. Bác sĩ thường chỉ dùng thuốc an thần nhẹ, không cần gây mê toàn thân. Người bệnh sẽ được hướng dẫn nằm đúng tư thế trên bàn điều trị để sóng siêu âm hội tụ dễ dàng tác động vào khối u.
• Bước 3 – tiến hành điều trị bằng HIFU: Thiết bị HIFU phát sóng siêu âm cường độ cao, hội tụ chính xác vào khối u dưới sự hỗ trợ của hình ảnh siêu âm hoặc MRI thời gian thực. Nhiệt độ tại điểm hội tụ tăng cao (60 – 90°C) khiến mô u xơ bị hoại tử dần, trong khi các mô lành xung quanh được bảo vệ. Quá trình này thường kéo dài từ 3 – 4 giờ tùy kích thước khối u.
• Bước 4 – theo dõi sau thủ thuật: Sau khi kết thúc, người bệnh được đưa về phòng để nghỉ ngơi và theo dõi các dấu hiệu sinh tồn. Đa số chỉ cảm thấy hơi đau bụng nhẹ hoặc nóng rát tại vùng điều trị, triệu chứng này thường hết trong vài giờ. Nếu sức khỏe ổn định, bệnh nhân có thể xuất viện ngay trong ngày.
• Bước 5 – tái khám và đánh giá hiệu quả: Bác sĩ hẹn tái khám sau 3 tháng để siêu âm hoặc chụp MRI kiểm tra sự teo nhỏ của khối u và đánh giá các triệu chứng lâm sàng như rong kinh, đau bụng, tiểu nhiều lần. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị điều trị bổ sung hoặc theo dõi định kỳ lâu dài.

Các lưu ý khi lựa chọn HIFU trong điều trị u xơ tử cung

Trước khi quyết định lựa chọn điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm hội tụ người bệnh cần hiểu rõ rằng phương pháp này tuy an toàn và ít xâm lấn nhưng vẫn tồn tại một số hạn chế.

Những lưu ý dưới đây sẽ giúp bạn cân nhắc rõ ràng hơn về việc có nên lựa chọn HIFU trong điều trị u xơ tử cung không:

• Các tác dụng phụ và rủi ro có thể gặp: Mặc dù HIFU là phương pháp ít xâm lấn và hiếm khi gây biến chứng nghiêm trọng nhưng vẫn có một số tác dụng phụ cần lưu ý. Chẳng hạn như người bệnh có thể cảm thấy nóng rát, căng tức hoặc hơi đau vùng bụng dưới trong quá trình điều trị. Hiếm gặp hơn là có thể xảy ra bỏng da, phồng rộp hoặc đổi màu da với tỉ lệ rất thấp (<1%). Một số trường hợp phụ nữ có thể bị chảy máu kinh nguyệt bất thường hoặc rối loạn chu kỳ trong vài tháng đầu. Ngoài ra, nếu u xơ nằm gần ruột, bàng quang hay trực tràng, sóng siêu âm có thể ảnh hưởng đến mô lân cận nhưng biến chứng này rất hiếm vì quá trình điều trị còn được giám sát hình ảnh bằng MRI hoặc siêu âm.
• Hiệu quả, chi phí và mức độ phổ biến: Điều trị bằng HIFU không loại bỏ hoàn toàn khối u mà chủ yếu làm teo nhỏ hoặc hoại tử một phần nên nguy cơ tái phát vẫn tồn tại. Hiệu quả phụ thuộc nhiều vào vị trí và tính chất khối u, với những u nhiều nhân hoặc nằm sâu khó tiếp cận, kết quả có thể hạn chế hơn. Bên cạnh đó, chi phí điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm cũng thường cao hơn so với mổ nội soi hoặc mổ hở do cần thiết bị hiện đại và bác sĩ chuyên khoa được đào tạo. Hiện tại, HIFU mới chỉ được triển khai ở một số bệnh viện lớn tại Việt Nam, chưa phổ biến rộng rãi.

Câu hỏi thường gặp

Trong quá trình tìm hiểu về điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm hội tụ (HIFU), nhiều phụ nữ thường có những thắc mắc chung về hiệu quả, mức độ đau của liệu pháp này.

Dưới đây là những thắc mắc phổ biến đã được giải đáp mà bạn có thể tham khảo:

1. Sóng siêu âm có trị dứt điểm u xơ không?

Phẫu thuật u xơ tử cung bằng sóng siêu âm hội tụ không thể loại bỏ hoàn toàn u xơ mà chủ yếu làm hoại tử và thu nhỏ khối u giúp giảm các triệu chứng như rong kinh, đau bụng hay tiểu nhiều lần. Nhiều nghiên cứu ghi nhận 70% – 90% phụ nữ đã cải thiện được triệu chứng sau HIFU. (2)

Tuy nhiên nguy cơ tái phát hoặc xuất hiện thêm u mới vẫn còn, đặc biệt ở người có nhiều u xơ hoặc còn trong độ tuổi sinh sản. Trong mỗi lần điều trị, bác sĩ thường ưu tiên u xơ lớn nhất vì đây là nguyên nhân chính gây triệu chứng nên người bệnh vẫn cần đi tái khám định kỳ để theo dõi và xử trí kịp thời.

2. Điều trị bằng HIFU có đau không?

Phương pháp HIFU trong điều trị u xơ tử cung thường không gây đau dữ dội, người bệnh có thể thể cảm thấy nóng rát nhẹ hoặc căng tức vùng bụng dưới do tác động của sóng siêu âm. Sau thủ thuật, một số người bệnh có thể hơi mệt hoặc đau âm ỉ ngắn hạn tuy nhiên các triệu chứng này thường giảm nhanh trong vòng vài giờ.

Sau HIFU có mang thai được không?

Phụ nữ vẫn có thể mang thai sau khi điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm nếu tử cung còn nguyên vẹn và không có biến chứng. Một nghiên cứu của Zhao và cộng sự (2024) trên 210 phụ nữ cho thấy tỷ lệ thụ thai tự nhiên đạt tới 93,8% (197/210) sau điều trị HIFU (3). Tuy nhiên, các bác sĩ thường khuyến nghị nên chờ ít nhất 6 – 12 tháng để tử cung hồi phục hoàn toàn trước khi có thai nhằm đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Điều trị u xơ tử cung bằng sóng siêu âm hội tụ (HIFU) là một phương pháp ít xâm lấn, mang lại hiệu quả giảm triệu chứng rõ rệt và bảo tồn tử cung cho nhiều phụ nữ. Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp đều phù hợp và hiệu quả còn phụ thuộc vào đặc điểm khối u cũng như tình trạng sức khỏe của người bệnh. Vì vậy để đảm bảo an toàn và đạt kết quả tối ưu phụ nữ nên đi khám tại các cơ sở y tế uy tín và trao đổi trực tiếp với bác sĩ chuyên khoa trước khi quyết định lựa chọn phương pháp này.