Hở van tim 3 lá: Nguyên nhân, dấu hiệu và các mức độ bệnh

Hở van tim 3 lá là bệnh lý tim mạch phổ biến, với tỷ lệ mắc khoảng 1,5% ở nam giới và 5,6% ở nữ giới (1). Trước đây, bệnh thường bị xem nhẹ do quan niệm kiểm soát tốt các bệnh lý tim trái cũng giúp cải thiện đáng kể tình trạng này. Ban đầu, hở van 3 lá được xem là lành tính, nhưng khi bệnh nặng hơn, tiên lượng sau một năm chỉ còn khoảng 72%, sau 5 năm giảm xuống còn 47,2%. Cùng ECO Pharma tìm hiểu chi tiết về bệnh hở van tim 3 lá qua bài viết sau.

Hở van tim 3 lá là gì?

Hở van tim 3 lá là gì? Hở van tim 3 lá (Tricuspid regurgitation) là tình trạng van giữa nhĩ phải và thất phải không đóng kín, khiến một phần máu trào ngược về nhĩ phải thay vì chảy xuống thất phải để bơm ra phổi. Hở van 3 lá thuộc nhóm bệnh lý van tim với mức độ từ nhẹ đến nặng. Ở giai đoạn nặng, tình trạng máu chảy ngược kéo dài khiến tim quá tải, làm giảm chức năng tim, ảnh hưởng đến toàn bộ hệ tuần hoàn.

Hình ảnh hở van tim ba lá

Để hiểu rõ hơn về hở van tim 3 lá là như thế nào, hãy cùng theo dõi những hình ảnh sau:

Phân loại hở van tim 3 lá

Hở van 3 lá được chia thành hai nhóm chính dựa trên nguyên nhân gây bệnh:

• Hở van 3 lá nguyên phát: Tình trạng van ba lá bị tổn thương trực tiếp do cấu trúc bẩm sinh, nhiễm trùng hoặc các yếu tố khác.
• Hở van 3 lá thứ phát: Trong trường hợp này, van ba lá vẫn có cấu trúc bình thường nhưng hoạt động không hiệu quả do ảnh hưởng từ bệnh lý tim mạch.

Các mức độ hở van 3 lá

Nghiên cứu phân tích dữ liệu từ 21.429 người cho thấy 45% mắc hở van tim 3 lá nhẹ, 15% ở mức trung bình và 6,5% mắc nặng (2). Bệnh này được chia thành 4 mức độ dựa trên lượng máu trào ngược qua van:

1. Hở van tim 3 lá 1/4 (nhẹ)

Hở van 3 lá 1/4 nhẹ đặc trưng bởi lượng máu chảy ngược qua van ba lá rất ít, không gây triệu chứng, không ảnh hưởng đến chức năng tim. Tình trạng này thường được phát hiện tình cờ qua siêu âm tim. Các lá van có những bất thường nhỏ nhưng chưa làm giảm đáng kể hoạt động của tim, do đó phần lớn không cần điều trị.

2. Hở van tim 3 lá 2/4 (trung bình)

Ở mức độ trung bình, lượng máu chảy ngược qua van ba lá nhiều hơn, gây ra các triệu chứng như mệt mỏi, phù chân và bụng. Các lá van ba lá sẽ dày lên, vòng van giãn ra, làm giảm hiệu quả đóng mở van.

3. Hở van tim 3 lá 3/4 (nặng)

Hở van tim 3 lá mức độ nặng gây ra trào ngược máu nhiều, làm tim và hệ tuần hoàn quá tải. Người bệnh sẽ gặp các triệu chứng rõ rệt như mệt mỏi nhiều, khó thở, phù chân, bụng và tĩnh mạch cổ nổi rõ. Khi đó, thất phải và nhĩ phải giãn to do phải làm việc nhiều hơn, tăng nguy cơ suy tim nếu không được điều trị kịp thời.

4. Hở van tim 3 lá 4/4 (rất nặng)

Đây là giai đoạn nặng nhất của hở van tim 3 lá, dòng máu chảy ngược ồ ạt làm giảm chức năng tim nghiêm trọng. Người bệnh có thể mệt mỏi cực độ, khó thở trầm trọng ngay cả khi nghỉ ngơi, phù nề toàn thân và xung huyết tĩnh mạch. Suy tim sẽ tiến triển nhanh chóng, làm giảm khả năng bơm máu của tim. Lúc này, cần can thiệp phẫu thuật để ngăn chặn suy tim toàn bộ cùng các biến chứng nguy hiểm khác.

Nguyên nhân gây hở van tim 3 lá

 Dựa trên cơ chế bệnh sinh, hở van tim 3 lá được phân thành hai nhóm chính:

1. Hở van ba lá nguyên phát

Hở van tim 3 lá nguyên phát ít phổ biến hơn, thường do tổn thương trực tiếp tại cấu trúc van như:

• Chấn thương ngực kín gây tổn thương trực tiếp lên van ba lá.
• Hội chứng carcinoid, trong đó các khối u carcinoid tiết ra chất gây xơ hóa van.
• Khuyết tật bẩm sinh, gồm hở van ba lá bẩm sinh, khuyết tật đệm nội tâm mạc.
• Dị tật Ebstein lá van ba lá bị dịch chuyển xuống thấp vào thất phải, làm giảm chức năng van.
• Thoái hóa myxomatous vô căn là dạng tổn thương mô liên kết khiến van mất đi độ đàn hồi.
• Hội chứng Marfan là loại rối loạn di truyền ảnh hưởng đến mô liên kết, gây suy yếu cấu trúc van.
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc như ergotamine, fenfluramine, phentermine.
• Sốt thấp khớp gây biến chứng hậu nhiễm liên cầu khuẩn nhóm A làm tổn thương van tim.
• Viêm nội tâm mạc nhiễm trùng, làm tổn thương lá van, gây hở van tim.
• Can thiệp y khoa như dây dẫn máy tạo nhịp tim đi qua van ba lá hoặc tổn thương van trong quá trình sinh thiết nội mạc cơ tim thất phải cũng ảnh hưởng đến van 3 lá.

2. Hở van ba lá thứ phát

Hở van tim 3 lá thứ phát xảy ra do sự thay đổi về cấu trúc hoặc chức năng của thất phải và vòng van, làm ảnh hưởng đến khả năng đóng kín van. Các nguyên nhân thường gặp như:

• Giãn vòng van do giãn nhĩ phải trong rung nhĩ mạn tính, khiến lá van không còn khép chặt.
• Dịch chuyển cơ nhú do bệnh lý tim trái gây tăng áp phổi, dẫn đến giãn thất phải và biến dạng van.
• Tràn dịch màng phổi mạn tính kéo dài gây suy tim, rối loạn chức năng thất phải và rung nhĩ, làm bệnh hở van tim 3 lá nặng hơn.

Các yếu tố nguy cơ gây hở van tim ba lá

Bên cạnh các nguyên nhân gây hở van tim 3 lá trên, còn có những yếu tố nguy cơ chính làm tăng khả năng mắc bệnh:

• Tuổi tác: Ở người cao tuổi, các mô và van tim dần mất đi độ đàn hồi vốn có, dẫn đến suy giảm chức năng đóng mở của van ba lá, từ đó gây hở van.
• Tiền sử mắc bệnh tim mạch: Người mắc các bệnh như suy tim, viêm nội tâm mạc, nhồi máu cơ tim, cao huyết áp kéo dài hoặc bệnh cơ tim có nguy cơ bị hở van tim 3 lá cao hơn. Những bệnh lý này làm tổn thương cấu trúc tim, ảnh hưởng đến khả năng van hoạt động.
• Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc bệnh tim bẩm sinh hoặc bệnh lý van tim, nguy cơ mắc bệnh của thế hệ sau sẽ cao hơn.
• Bệnh lý phổi: Các bệnh như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), tăng áp phổi hoặc xơ phổi cũng làm tăng áp lực lên thất phải. Khi áp lực này kéo dài, buồng tim giãn ra, ảnh hưởng đến chức năng đóng mở của van ba lá và gây hở van.
• Béo phì và tiểu đường:
  • Béo phì khiến tim quá tải, làm buồng tim giãn ra, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động của van ba lá.
  • Tiểu đường gây tổn thương mạch máu, tăng nguy cơ mắc bệnh tim, từ đó gián tiếp ảnh hưởng đến chức năng van tim.
• Lối sống ít vận động: Lười vận động khiến khả năng tuần hoàn máu kém, dễ bị cao huyết áp, suy tim, từ đó tăng nguy cơ mắc hở van tim 3 lá.
• Hút thuốc lá: Khói thuốc ngoài gây tổn thương phổi, còn ảnh hưởng tiêu cực đến hệ tim mạch. Nicotine cùng các chất độc hại trong thuốc lá làm giảm độ đàn hồi của mạch máu, gây tăng áp phổi, suy giảm chức năng van tim theo thời gian.
• Tiền sử phẫu thuật tim: Người từng trải qua phẫu thuật van tim hoặc can thiệp làm thay đổi cấu trúc tim có nguy cơ bị hở van tim 3 lá Tim bị tổn thương hoặc biến dạng sau phẫu thuật sẽ ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của van.
• Tác động của thuốc: Một số loại thuốc ức chế thần kinh như thuốc an thần, thuốc điều trị rối loạn tâm thần, thuốc chống trầm cảm thường gây tác dụng phụ lên hệ tim mạch. Chúng ảnh hưởng đến huyết áp, nhịp tim và áp lực nội tâm mạc, từ đó làm giảm chức năng van ba lá.
• Biến chứng sau phẫu thuật tim: Một số ca phẫu thuật tim có thể gặp phải biến chứng như nhiễm trùng, rối loạn nhịp tim, suy tim. Chúng làm thay đổi cấu trúc van tim, gây áp lực lên tim, dẫn đến hở van tim 3 lá.

Dấu hiệu khi bị hở van ba lá

Hở van tim 3 lá thường tiến triển âm thầm trong giai đoạn đầu, không gây triệu chứng rõ rệt. Khi bệnh diễn tiến nặng, các dấu hiệu lâm sàng ngày càng rõ ràng hơn, dưới đây là những biểu hiện theo từng giai đoạn bệnh:

1. Trường hợp nhẹ

Ở giai đoạn đầu, hở van tim 3 lá thường không gây ảnh hưởng nghiêm trọng. Tuy nhiên, một số người có thể gặp:

• Mệt mỏi, giảm khả năng gắng sức, kiệt sức khi vận động, thể lực suy yếu.
• Hơi khó thở nhẹ, cảm giác hụt hơi thoáng qua khi hoạt động thể chất nhưng chưa ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hàng ngày.

2. Dấu hiệu khi bệnh tiến triển

Khi bệnh nặng hơn, van ba lá không thể đóng kín hoàn toàn, dẫn đến rối loạn huyết động, dần xuất hiện các triệu chứng như:

• Khó thở tăng dần, người bệnh có cảm giác hụt hơi ngay cả khi nghỉ ngơi, vận động nhẹ.
• Đánh trống ngực, rối loạn nhịp tim khiến tim đập nhanh, không đều, đôi khi kèm theo hồi hộp, lo lắng.
• Da xanh, nhợt nhạt do giảm oxy máu khiến da mất đi vẻ hồng hào.
• Phù chân, bắt đầu từ chân, mắt cá chân, sau đó lan ra toàn bộ cơ thể do tụ dịch.
• Đau tức hạ sườn phải, căng tức vùng gan do tụ máu trong hệ tuần hoàn.
• Tĩnh mạch cổ phình to, dễ nhận thấy do máu tụ trong vùng tĩnh mạch ngoại biên.

3. Dấu hiệu hở van tim 3 lá nghiêm trọng

Khi bệnh chuyển sang giai đoạn muộn, tim bị quá tải nghiêm trọng sẽ ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể, làm xuất hiện những biến chứng nguy hiểm:

• Tụ dịch nặng trong khoang bụng (cổ trướng), phổi hoặc các mô khác, khiến các cơ quan nội tạng quá tải.
• Huyết áp thấp, chóng mặt, ngất xỉu do lượng máu bơm đi không đủ.
• Lượng nước tiểu giảm, sẫm màu do máu đến thận giảm đi.

Khi xuất hiện các dấu hiệu nghiêm trọng này, người bệnh cần được thăm khám, điều trị kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.

Cách chẩn đoán bệnh hở van tim 3 lá

Bệnh hở van tim 3 lá tiến triển âm thầm, thường được phát hiện tình cờ khi siêu âm tim vì những lý do khác. Để chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng, khai thác tiền sử bệnh và thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu sau:

1. Thăm khám lâm sàng

Trước hết, bác sĩ sẽ kiểm tra triệu chứng, tiền sử bệnh, dùng ống nghe tim để phát hiện tiếng thổi tim – dấu hiệu đặc trưng của hở van tim 3 lá. Nếu nghi ngờ có bệnh lý van tim, họ sẽ chỉ định các chẩn đoán hình ảnh chuyên sâu để đánh giá chi tiết chức năng van tim và ảnh hưởng của bệnh.

2. Các xét nghiệm chẩn đoán hở van tim 3 lá

Bên cạnh khám lâm sàng, bác sĩ sẽ cần thực hiện thêm các xét nghiệm sau:

 2.1. Siêu âm tim qua thành ngực (TTE)

Siêu âm tim 2D, 3D là phương pháp phổ biến để chẩn đoán hở van tim 3 lá. Siêu âm tim qua thành ngực giúp phân biệt hở van nguyên phát (do tổn thương lá van) với hở van chức năng (do bệnh lý thất phải hoặc tăng áp phổi). Đồng thời, phương pháp này đánh giá:

• Mức độ hở van tim 3 lá qua hình ảnh doppler màu.
• Kích thước, chức năng của nhĩ phải và thất phải.
• Đường kính vòng van ba lá và tình trạng tĩnh mạch chủ dưới.
• Áp lực động mạch phổi và những thay đổi hình thái thất trái.

2.2. Siêu âm tim qua thực quản

Siêu âm tim qua thực quản cho hình ảnh chi tiết hơn trong trường hợp siêu âm thành ngực không rõ ràng. Tuy nhiên, kết quả dễ bị ảnh hưởng bởi thuốc gây mê, do đó, bác sĩ thường ưu tiên đánh giá bằng siêu âm thành ngực trước.

2.3. Điện tâm đồ (ECG)

Điện tâm đồ giúp phát hiện các bất thường liên quan đến hở van tim 3 lá như:

• Phì đại và quá tải thất phải.
• Giãn nhĩ phải.
• Độ lệch trục phải.

Mặc dù ECG không thể chẩn đoán đặc hiệu hở van tim 3 lá, nhưng có thể gợi ý các rối loạn nhịp tim hoặc bệnh lý đi kèm.

2.4. X-quang ngực

X-quang có thể không giúp chẩn đoán trực tiếp hở van 3 lá nhưng hỗ trợ phát hiện các dấu hiệu gián tiếp như:

• Giãn nhĩ phải, thất phải.
• Giảm cung động mạch phổi.
• Phì đại tĩnh mạch chủ trên – dưới.
• Giãn tĩnh mạch đơn.

2.5. Chụp cộng hưởng từ tim (CMR)

CMR là công cụ hữu ích khi siêu âm tim không cung cấp đủ thông tin. Kỹ thuật này giúp đánh giá:

• Cấu trúc và chức năng của van ba lá.
• Thể tích nhát bóp thất phải.
• Mức độ trào ngược máu qua van.

CMR 4D hiện đại còn giúp theo dõi quá trình tái cấu trúc thất phải, hỗ trợ bác sĩ đưa ra quyết định điều trị, đánh giá nguy cơ tử vong.

2.6. Xét nghiệm máu và chỉ số sinh hóa

Xét nghiệm máu có thể giúp đánh giá:

• Tình trạng viêm nhiễm, rối loạn chức năng gan, thận do hở van tim 3 lá kéo dài.
• Mức độ quá tải thất phải, chỉ số tiên lượng bệnh.
• Mức độ giãn vòng van ba lá (>40 mm hoặc >21 mm/m² theo chỉ số cơ thể).

Những yếu tố này giúp xác định nguy cơ tiến triển bệnh, hỗ trợ lựa chọn phương án điều trị phù hợp.

2.7. Thông tim

Thông tim được thực hiện khi cần đánh giá chính xác hơn mức độ tăng áp phổi, loại trừ các bệnh lý tim mạch kèm theo. Nếu người bệnh có nguy cơ mắc bệnh mạch vành, bác sĩ có thể chỉ định chụp cắt lớp mạch vành để kiểm tra tổn thương động mạch.

Phương pháp trị hở van tim ba lá

Điều trị hở van tim 3 lá phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ bệnh, với mục tiêu giúp tim hoạt động hiệu quả hơn, giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Phương pháp điều trị bao gồm dùng thuốc và can thiệp phẫu thuật. Ở giai đoạn nhẹ, người bệnh chỉ cần theo dõi sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, nếu hở van nặng, chức năng tim suy giảm, bác sĩ có thể chỉ định điều trị chuyên sâu để ngăn các biến chứng nguy hiểm.

1. Dùng thuốc điều trị

Người mắc hở van tim 3 lá kèm theo bệnh cơ tim sẽ được điều trị theo hướng dẫn của Hiệp hội Tim mạch Mỹ (AHA), Trường Cao đẳng Tim mạch (ACC) và Hiệp hội Tim mạch Châu Âu (ESC). (3)

Các nhóm thuốc thường được dùng gồm:

• Thuốc lợi tiểu giúp đào thải nước và muối qua đường tiểu để cải thiện chứng phù nề và giảm áp lực lên tim.
• Thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE inhibitors) hỗ trợ kiểm soát suy tim sung huyết mạn tính.
• Thuốc đối kháng aldosterone (Spironolactone, Eplerenone) không dùng cho người có vấn đề chức năng thận, hiệu quả trong kiểm soát sung huyết gan, tăng aldosterone thứ phát.

Ngoài ra, đối với các trường hợp có bệnh lý đi kèm:

• Người bị tăng áp phổi nguyên phát có thể dùng thuốc chẹn kênh canxi, thuốc đối kháng thụ thể endothelin, thuốc ức chế phosphodiesterase loại 5, chất kích thích guanylate cyclase hoặc chất tương tự prostacyclin.
• Người bị giãn tim phải do thuyên tắc phổi cần dùng thuốc chống đông (warfarin hoặc thuốc chống đông trực tiếp).
• Người bị rung nhĩ cần uống thuốc chống đông, thuốc kiểm soát nhịp tim hoặc sốc điện để điều chỉnh nhịp tim. Việc phục hồi nhịp xoang cũng giúp giảm kích thước nhĩ phải, cải thiện tình trạng hở van.

2. Phẫu thuật thay hoặc sửa van tim

 Khi các mức độ hở van 3 lá nặng hơn, gây suy giảm chức năng tim, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật. Mục tiêu là sửa chữa/thay thế van để cải thiện lưu lượng máu, giảm triệu chứng.

Bác sĩ thường đề nghị phẫu thuật trong các trường hợp:

• Hở van tim 3 lá nặng kèm theo khó thở, mệt mỏi.
• Tim giãn to, yếu đi ngay cả khi chưa có triệu chứng rõ rệt.
• Người bị hở van 3 lá cần phẫu thuật tim vì bệnh lý khác (chẳng hạn như bệnh van hai lá).

Các phương pháp phẫu thuật van tim gồm:

• Sửa van ba lá: Đây là phương pháp ưu tiên vì giúp bảo tồn van tự nhiên, giảm nhu cầu dùng thuốc chống đông lâu dài. Bác sĩ có thể vá các lỗ hở, tách hoặc nối lại các mép van, thậm chí tạo hình lại mô van để đảm bảo van được đóng kín.
• Thay van ba lá: Nếu van không thể sửa chữa, bác sĩ sẽ thay thế bằng van cơ học hoặc sinh học (từ mô tim bò, lợn, người). Van cơ học bền hơn nhưng cần dùng thuốc chống đông suốt đời để ngăn cục máu đông. Van sinh học không cần thuốc chống đông lâu dài nhưng dễ bị thoái hóa theo thời gian, cần thay thế sau nhiều năm.
• Thủ thuật hình nón: Áp dụng trong trường hợp dị tật Ebstein, giúp xoay và tái tạo lại lá van để đảm van tim hoạt động tốt.

Nếu van sinh học đã thay trước đó bị giảm chức năng, bác sĩ có thể thực hiện thay van qua ống thông (Valve-in-Valve) thay vì mổ hở. Một van mới sẽ được đặt vào trong van sinh học cũ để khôi phục chức năng mà không cần phẫu thuật mở ngực.

Sau khi sửa chữa hoặc thay thế van ba lá, người bệnh cần tái khám định kỳ để đánh giá hoạt động của tim và phát hiện sớm các vấn đề tiềm ẩn.

Bị hở van tim 3 lá có nguy hiểm không?

Hở van tim 3 lá có nguy hiểm không? Mức độ nguy hiểm của hở van tim 3 lá phụ thuộc vào lượng máu phụt ngược và khả năng tim thích ứng với sự thay đổi này.

• Dấu hiệu hở van tim 3 lá nhẹ thường không có triệu chứng, ít ảnh hưởng đến sức khỏe. Nhiều người có thể chung sống với tình trạng này mà không cần điều trị.
• Hở van tim 3 lá trung bình đến nặng nếu không kiểm soát tốt, có thể dẫn đến suy tim phải, làm giảm lưu lượng máu đến phổi và các cơ quan khác, gây mệt mỏi, phù, gan to, cổ trướng.
• Hở van tim 3 lá nặng kèm theo các bệnh lý như tăng huyết áp phổi, rung nhĩ khiến nguy cơ xuất hiện biến chứng nặng như suy tim phải, rối loạn nhịp tim, huyết khối tắc mạch tăng cao.

Nhiều nghiên cứu cho thấy hở van 3 lá tiến triển có ảnh hưởng mạnh đến tiên lượng bệnh tim mạch. Trong một số nghiên cứu , tỷ lệ tử vong sau một năm ở người bị hở van tim 3 lá nặng dao động từ 36 – 42%, nguy cơ tử vong cao hơn 2 – 3,2 lần so với người hở van nhẹ hoặc không mắc bệnh. (4)

Hở van 3 lá khi nào cần gặp bác sĩ?

Hở van tim 3 lá tiến triển âm thầm trong nhiều năm mà không gây triệu chứng. Tuy nhiên, khi bệnh trở nặng, người bệnh có thể gặp các dấu hiệu như khó thở, nhịp tim không đều, đau thắt ngực, mệt mỏi, chóng mặt, ngất xỉu, sốt hoặc tăng cân nhanh bất thường.

Nếu xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào kể trên, bạn nên đến bệnh viện thăm khám ngay lập tức. Đặc biệt, những người đã được chẩn đoán hở van tim 3 lá cần tuân thủ lịch tái khám định kỳ để theo dõi diễn tiến bệnh, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời.

Cách ngăn ngừa và kiểm soát bệnh hở van 3 lá tiến triển

Hở van tim 3 lá sẽ trở nên nghiêm trọng hơn nếu không được kiểm soát tốt. Dưới đây là các biện pháp quan trọng giúp làm chậm sự tiến triển của bệnh, bảo vệ tim mạch và cải thiện chất lượng sống:

1. Kiểm soát bệnh nền

Một số bệnh lý có thể làm tăng nguy cơ hở van tim 3 lá hoặc khiến bệnh tiến triển nhanh hơn. Vì vậy, cần kiểm soát tốt bệnh nền như:

• Suy tim: Hở van tim 3 lá thường liên quan đến suy tim phải. Người bệnh cần dùng thuốc lợi tiểu, thuốc ức chế men chuyển (ACEI), thuốc chẹn beta có thể giúp kiểm soát bệnh, giảm triệu chứng.
• Tăng áp phổi: Áp lực động mạch phổi cao làm giãn thất phải, khiến van ba lá hở nhiều hơn. Dùng các loại thuốc như thuốc giãn mạch, thuốc đối kháng thụ thể endothelin, thuốc ức chế phosphodiesterase-5 sẽ giúp giảm tải cho tim.
• Rung nhĩ: Rối loạn nhịp tim làm nhĩ phải quá tải, khiến van tim hở nặng hơn. Người bệnh có thể dùng thuốc kiểm soát nhịp tim hoặc sốc điện để ổn định nhịp tim, giảm mức độ trào ngược van.
• Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn: Đây là nguyên nhân phổ biến gây tổn thương van tim. Hãy giữ vệ sinh răng miệng tốt, điều trị triệt để các nhiễm trùng để phòng ngừa bệnh lý này.

2. Điều chỉnh lối sống lành mạnh

Thay đổi lối sống là yếu tố quan trọng giúp giảm tải cho tim, ngăn ngừa sự tiến triển của bệnh hở van tim 3 lá:

2.1. Ăn uống hợp lý

• Hạn chế muối, thực phẩm chế biến sẵn giúp giảm phù nề, tránh cho tim bị quá tải. Người bệnh nên dùng dưới 2 gram muối/ngày, tránh thực phẩm có hàm lượng muối cao như đồ hộp, dưa muối, cá khô, nước mắm, nước tương.
• Hạn chế thực phẩm giàu cholesterol, chất béo bão hòa vì chúng gây xơ vữa động mạch, tăng huyết áp, làm tim phải hoạt động nhiều hơn. Bạn nên tránh thịt đỏ, nội tạng, mỡ, bơ động vật, đồ chiên rán, thức ăn nhanh. Thay vào đó, ưu tiên dùng dầu thực vật (dầu oliu, dầu hạt cải), các loại hạt và ngũ cốc nguyên cám để bảo vệ tim.
• Rau xanh, trái cây cung cấp chất xơ, vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa, giúp kiểm soát huyết áp, bảo vệ tim. Các loại rau lá xanh (cần tây, rau diếp cá, măng tây), trái cây họ cam quýt, chuối, táo rất tốt cho người có bệnh tim mạch.
• Thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, cá thu, cá trích, cá mòi giúp giảm viêm, bảo vệ mạch máu và ngừa rối loạn nhịp tim. Bạn nên ăn ít cá nhất 2 lần/tuần để tối ưu lợi ích cho tim mạch.
• Ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt như yến mạch, hạt lanh, hạnh nhân, óc chó giàu chất xơ hòa tan và axit béo có lợi. Chúng giúp giảm cholesterol máu, ổn định huyết áp, hỗ trợ chức năng tim.

2.2. Duy trì cân nặng hợp lý

Thừa cân, béo phì khiến tim quá tải, buộc thất phải phải làm việc nhiều hơn để bơm máu. Ngoài ra, béo phì còn làm tăng nguy cơ cao huyết áp, tiểu đường, rối loạn mỡ máu, góp phần khiến các bệnh lý tim mạch nặng hơn.

Để kiểm soát cân nặng hiệu quả, người bệnh nên giữ chỉ số BMI trong mức khuyến nghị (18.5 – 22.9 kg/m² với người châu Á). Hạn chế ăn thực phẩm giàu đường, tinh bột tinh chế, đồ ăn chế biến sẵn để kiểm soát lượng calo nạp vào. Bên cạnh đó, kết hợp chế độ ăn uống khoa học với hoạt động thể chất hợp lý giúp giảm cân an toàn mà không gây căng thẳng cho tim.

2.3. Tập thể dục đều đặn

Luyện tập đúng cách giúp tăng cường lưu thông máu, kiểm soát huyết áp, duy trì cân nặng, cải thiện sức khỏe tim mạch. Tuy nhiên, người mắc hở van tim 3 lá cần lựa chọn bài tập phù hợp với thể trạng. Các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ (20 – 30 phút/ngày) thường được khuyến khích để cải thiện tuần hoàn; yoga và thiền giúp thư giãn tinh thần, kiểm soát nhịp tim; bơi lội hỗ trợ hệ tuần hoàn hoạt động hiệu quả.

Tuy nhiên, người bệnh cần lưu ý tránh các bài tập cường độ cao như chạy bộ, nâng tạ nặng, HIIT nếu chưa có sự hướng dẫn từ bác sĩ, huấn luyện viên cá nhân. Đặc biệt, người bị hở van nặng nên tham khảo ý kiến của bác sĩ tim mạch trước khi bắt đầu luyện tập để đảm bảo an toàn.

2.4. Tránh rượu bia, thuốc lá

Rượu bia, thuốc lá tác động tiêu cực đến hệ tim mạch, làm tăng nguy cơ rối loạn nhịp tim, xơ vữa động mạch, tăng áp phổi. Nicotine và carbon monoxide trong thuốc lá làm giảm lượng oxy trong máu, buộc tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu đi nuôi cơ thể. Trong khi đó, rượu bia lại gây tăng nhịp tim, giãn cơ tim, khiến tim suy yếu theo thời gian. Bỏ thuốc lá và hạn chế rượu bia ngoài cải thiện chức năng tim, còn giảm nguy cơ biến chứng tim mạch, kiểm soát bệnh hở van tim 3 lá hiệu quả.

Bên cạnh việc điều chỉnh lối sống, người bị hở van 3 lá có thể kết hợp bổ sung GDL-5, tinh chiết từ phấn mía Nam Mỹ. GDL-5 chứa 5 hoạt chất quý gồm Octacosanol, Triacosanol, Nonacosanol, Heptacosanol và Hexacosanol. Nó hoạt động theo cơ chế điều hòa men HMG-CoA reductase, giảm tổng hợp cholesterol; hoạt hóa thụ thể LDL-cholesterol, thúc đẩy chuyển hóa cholesterol xấu (LDL-c) và tăng cholesterol tốt (HDL-c) trong máu; đồng thời giảm nguy cơ rối loạn mỡ máu. Nhờ đó, tinh chất này hỗ trợ phòng ngừa các bệnh tim mạch như thiếu máu cơ tim, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.

3. Theo dõi sức khỏe định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm những thay đổi của hở van tim 3 lá, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời.

• Siêu âm tim giúp đánh giá mức độ hở van, kích thước buồng tim và chức năng tim.
• Điện tâm đồ (ECG) phát hiện các rối loạn nhịp tim liên quan đến hở van.
• X-quang ngực nhằm xác định giãn thất phải hoặc tăng áp phổi.
• Xét nghiệm máu để kiểm tra chỉ số mỡ máu, đường huyết, chức năng gan thận, đánh giá sức khỏe tổng quát.

4. Kiểm soát căng thẳng, giữ tinh thần thoải mái

Căng thẳng kéo dài làm tăng nhịp tim, huyết áp, ảnh hưởng tiêu cực đến hệ tim mạch. Vì vậy bạn cần sắp xếp thời gian làm việc và nghỉ ngơi hợp lý để tránh căng thẳng quá mức.

Áp dụng một số biện pháp sau đây giúp giữ tinh thần thoải mái:

• Thiếu ngủ có thể làm tim quá tải, vì vậy bạn hãy cố gắng ngủ đủ 7 – 9 giờ mỗi đêm.
• Thực hành thiền, hít thở sâu giúp thư giãn, ổn định huyết áp.
• Duy trì các hoạt động yêu thích như đọc sách, nghe nhạc, chăm sóc cây cối giúp giảm stress, cải thiện tâm trạng.

Nếu căng thẳng kéo dài, có thể tìm đến chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ.

Một số câu hỏi liên quan đến bệnh hở van tim 3 lá

Dưới đây là những thắc mắc thường gặp về bệnh hở van tim 3 và những thông tin quan trọng giúp người bệnh hiểu rõ hơn để có hướng chăm sóc phù hợp:

1. Hở van ba lá có tự khỏi không?

Hở van tim 3 lá mức độ nhẹ, thường không gây ảnh hưởng nghiêm trọng. Mặc dù không thể tự khỏi nhưng bệnh cũng không cần thiết phải điều trị. Nhưng nếu hở van tim 3 lá tiến triển đến mức trung bình hoặc nặng, hoạt động của tim sẽ xấu đi theo thời gian. Lúc này bắt buộc phải điều trị để duy trì chức năng tim.

Một nghiên cứu năm 2023 trên 1.843 người bị hở van tim 3 lá độ trung bình trở lên cho thấy 19% có tiến triển bệnh trong 2,3 năm theo dõi, với tỷ lệ sau 1, 2, 3 năm lần lượt là 4,9%, 10,1%, 24,8%. Những trường hợp nặng cần được theo dõi chặt chẽ, điều trị bằng thuốc hoặc can thiệp y khoa để kiểm soát triệu chứng, phòng ngừa biến chứng. (5)

2. Hở van tim ba lá sống được bao lâu?

Tuổi thọ của người hở van tim 3 lá phụ thuộc vào độ hở van, bệnh lý tim mạch đi kèm và khả năng kiểm soát bệnh. Đối với trường hợp nhẹ, tiên lượng thường tốt, người bệnh có thể sống khỏe mạnh mà không cần can thiệp y tế. Nếu bị hở van nặng, kèm theo tăng áp phổi, suy tim phải sẽ làm giảm tuổi thọ nếu không được kiểm soát kịp thời.

Theo một nghiên cứu năm 2022 từ Hiệp hội Tim mạch Mỹ, tỷ lệ sống sót của 2.877 người bị hở van ba lá nặng là 86,3% sau 1 năm, 76,5% sau 3 năm, 70,6% sau 5 năm. (6)

3. Hở van tim 3 lá mang thai có nguy hiểm không?

Mang thai làm tăng gánh nặng lên tim, vì vậy phụ nữ bị hở van tim 3 lá nặng có thể đối mặt với nhiều rủi ro như suy tim, rối loạn nhịp tim, tăng áp phổi.

Vì vậy, trước khi mang thai, người bệnh cần tham khảo ý kiến của bác sĩ tim mạch và sản phụ khoa để được đánh giá nguy cơ, lên kế hoạch theo dõi chặt chẽ trong suốt thai kỳ.

4. Hở van 3 lá có ảnh hưởng đến thai kỳ không?

Hở van tim 3 lá dễ gây suy tim, rối loạn nhịp tim trong thai kỳ, đặc biệt khi bệnh đã ở mức độ nặng. Nếu không được kiểm soát tốt, bà bầu dễ gặp khó khăn trong quá trình sinh nở, ảnh hưởng đến sức khỏe của cả mẹ và bé.

5. Hở van tim 3 lá có cần kiêng gì không?

Người mắc hở van tim 3 lá cần điều chỉnh chế độ ăn uống và lối sống để kiểm soát bệnh. Việc hạn chế muối giúp giảm phù nề, áp lực lên tim; đồng thời kiểm soát huyết áp, giữ cân nặng hợp lý và tránh căng thẳng cũng rất quan trọng giúp ngăn ngừa bệnh tiến triển. Bên cạnh đó, tránh rượu bia, thuốc lá, thực phẩm giàu cholesterol, chất béo bão hòa sẽ giúp bảo vệ sức khỏe tim, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch và biến chứng tim mạch khác.

Để xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp, người bệnh có thể đến Trung tâm Dinh dưỡng Nutrihome để được khám, tư vấn và thiết kế thực đơn cá nhân hóa toàn diện, khoa học. Với quy trình chuyên sâu, khoa học, Nutrihome cung cấp hướng dẫn thực hành dinh dưỡng dựa trên nhu cầu và mục tiêu sức khỏe của mỗi người, giúp kiểm soát tốt bệnh hở van tim, nâng cao chất lượng sống.

Hở van tim 3 lá có thể không ảnh hưởng đến sức khỏe tức thì, nhưng nếu không được kiểm soát tốt, bệnh sẽ tiến triển nặng, làm suy giảm chức năng tim. Việc duy trì lối sống lành mạnh, tuân thủ phác đồ điều trị, thăm khám định kỳ sẽ giúp cải thiện tiên lượng, phòng ngừa biến chứng. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, bạn nên đến bệnh viện ngay.