Phù do suy tim: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Phù là triệu chứng phổ biến của suy tim, thường xuất hiện ở chân, bụng, phổi. Nếu không được khắc phục kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến suy tim nghiêm trọng hơn. Nắm rõ nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa hoặc kiểm soát phù do suy tim.

Phù do suy tim là gì?

Phù do suy tim là tình trạng tích tụ dịch trong các mô, thường xảy ra ở cẳng chân, bàn chân, mắt cá chân. Người bệnh có thể nhận thấy vùng da bị căng phồng lên nặng nề, khi ấn vào để lại vết lõm. (1)

Phù trong suy tim cũng ảnh hưởng đến bộ phận khác như bụng, gây phình, chướng bụng; Hoặc nghiêm trọng hơn là phù phổi, dẫn đến khó thở, thở khò khè, ho ra máu hoặc đờm có bọt, cần cấp cứu y tế. Tùy vị trí, mức độ mà phù có thể cảnh báo tiến triển suy tim.

Cơ chế phù do suy tim

Ở người suy tim, cơ tim không bơm đủ máu vào động mạch và đưa máu trở lại tĩnh mạch, làm tăng áp lực trong mạch máu. Áp lực này đẩy dịch thoát ra khỏi mạch máu, tích tụ vào các mô xung quanh, gây phù.

Ngoài ra, suy tim cũng làm giảm lượng máu giàu oxy đến các cơ quan, bao gồm thận. Điều này khiến chức năng thận suy yếu, giảm khả năng đào thải dịch dư thừa, dẫn đến phù.

Nguyên nhân gây phù ở người suy tim

Phù ở người suy tim cho thấy tình trạng quá tải về dịch trong cơ thể, nguyên nhân chủ yếu là:

1. Áp lực máu trong lòng mạch tăng cao

Tim bơm máu kém gây ứ máu tại tĩnh mạch, dẫn đến tăng áp lực trong lòng mạch. Áp lực này đẩy dịch ra khỏi mạch máu, thấm vào các mô kẽ, gây phù, đặc biệt là vùng chi dưới do tác động của trọng lực.

2. Suy giảm chức năng lọc và bài tiết của thận

Thận và tim phối hợp để loại bỏ chất lỏng ra ngoài. Tim bơm máu đến thận, sau đó thận lọc và tạo ra nước tiểu, giúp cơ thể cân bằng dịch.

Ở người suy tim, tim hoạt động không hiệu quả, làm ứ máu tại tim, tăng áp lực lên tĩnh mạch chính nối với thận, gây ứ máu tại thận. Đồng thời, lượng máu giàu oxy đến thận cũng giảm, khiến thận bị tổn thương. Hệ quả là thận không thực hiện tốt chức năng đào thải dịch, gây phù.

Triệu chứng nhận biết bị phù do suy tim

Các dấu hiệu phổ biến giúp bạn nhận biết bệnh án phù do suy tim gồm:

• Mô dưới da phù, thường là ở chân.
• Bụng chướng, phình, khó chịu.
• Khi ấn vào vùng da phù sẽ để lại vết lõm nhưng không đau.
• Khó khăn khi mặc quần áo hay mang giày dép vì chật.
• Vùng da phù trông căng và bóng.
• Cảm thấy nặng nề, đi lại bất tiện.
• Tình trạng phù thường nhẹ vào buổi sáng hoặc lúc nghỉ ngơi, trở nên nặng hơn vào buổi chiều sau khi đi đứng lâu.

Phân biệt phù do suy tim với các loại phù khác

Ngoài suy tim, một số vấn đề sức khỏe khác cũng có thể gây phù như xơ gan, suy thận, huyết khối tĩnh mạch sâu, tổn thương hệ thống bạch huyết, dị ứng. Việc phân biệt phù do suy tim với các loại phù khác sẽ giúp bạn có thể chủ động nhận biết để có biện pháp can thiệp kịp thời.

Bạn hãy tham khảo bảng so sánh dưới đây:

Biến chứng nguy hiểm khi phù do suy tim không được kiểm soát

Phù do suy tim không kiểm soát kịp thời, có thể dẫn đến:

• Phù nghiêm trọng khiến người bệnh khó di chuyển, đi lại.
• Vùng da phù trở nên căng, ngứa.
• Tăng nguy cơ nhiễm trùng ở vùng bị phù.
• Gây sẹo giữa các lớp mô.
• Giảm lưu thông máu ở khu vực phù.
• Giảm khả năng co giãn của động mạch, tĩnh mạch, khớp và cơ.
• Tăng nguy cơ loét ở vùng da phù.

Phác đồ điều trị phù do suy tim

Đối với bệnh án phù do suy tim, quá trình điều trị chủ yếu tập trung vào kiểm soát suy tim và cân bằng dịch trong cơ thể. Tùy mức độ suy tim và sức khỏe tổng thể của người bệnh, bác sĩ có thể chỉ định phác đồ điều trị khác nhau.

Nhưng phương pháp điều trị chung thường là:

1. Chế độ ăn hạn chế muối

Hạn chế tiêu thụ muối (natri) giúp giảm tích tụ chất lỏng dư thừa. Vì muối hút nước, khi ăn nhiều, cơ thể sẽ giữ lại nhiều nước để cân bằng nồng độ natri, gây phù trầm trọng hơn.

Người bệnh tránh ăn thực phẩm giàu muối như thức ăn nhanh (hamburger, pizza, gà rán, khoai tây chiên), nước sốt đóng gói (sốt cà chua, mayonnaise), thực phẩm chế biến sẵn (xúc xích, thịt nguội, chả lụa), mì ăn liền, trái cây sấy khô, bánh ngọt; hạn chế ăn các món mặn như kho, rang. Trong việc nấu nướng cần gia giảm muối, cũng như hạn chế nêm các gia vị chứa natri như bột nêm, nước mắm.

Xem thêm: Người bị suy tim nên ăn gì và kiêng ăn gì?

2. Tập luyện thể dục vừa sức

Phù ở chân, bụng khiến người suy tim cảm thấy nặng nề, khó vận động. Tuy vậy, bạn vẫn nên duy trì tập thể dục theo hướng dẫn của bác sĩ, thường là các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ ngắn, yoga để giúp thúc đẩy tuần hoàn máu trở lại tim. Việc theo dõi tình trạng sức khỏe trong quá trình tập luyện cũng rất cần thiết. Ngay khi cảm thấy mệt, hụt hơi, bạn hãy dừng lại nghỉ ngơi, tránh gắng sức.

3. Sử dụng thuốc lợi tiểu

Đây là loại thuốc thúc đẩy cơ thể loại bỏ nước và muối qua đường tiểu, cải thiện tình trạng tích tụ dịch và phù. Một số thuốc phổ biến gồm thiazide (hydrochlorothiazide, chlorthalidone), thuốc lợi tiểu quai (furosemide, bumetanide), thuốc lợi tiểu giữ kali (triamterene, amiloride). (2)

Tuy nhiên, việc sử dụng các thuốc này có thể gây tác dụng phụ như đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy, chán ăn, rụng tóc, đau đầu, mệt mỏi, rối loạn cương, chuột rút cơ, mất cân bằng điện giải. Nếu xuất hiện biểu hiện bất thường, bạn hãy thông báo cho bác sĩ để được hướng dẫn điều chỉnh, không tự ý đổi liều hay ngừng thuốc.

4. Phẫu thuật

Trong trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật nhằm cải thiện khả năng bơm máu của tim, giảm phù:

• Cấy máy khử rung tim tự động: Máy khử rung tim (ICD) thường được cấy ghép dưới xương đòn trái. Khi phát hiện rối loạn nhịp tim, ICD sẽ phát ra cú sốc điện để khôi phục nhịp tim bình thường.
• Liệu pháp tái đồng bộ cơ tim (CRT): Cấy ghép máy tạo nhịp vào trong lồng ngực, cung cấp tín hiệu điện cho hai buồng tâm thất, giúp tâm thất co bóp đồng bộ.
• Ghép tim: Nếu người bệnh không đáp ứng tốt với các phương pháp trên, cần phải chờ ghép tim. Đây là phẫu thuật thay thế tim bị suy bằng một trái tim khỏe mạnh từ người hiến tặng.

Các biện pháp chăm sóc cho người bị phù do suy tim

Để cải thiện triệu chứng phù do suy tim, việc tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, bao gồm dùng thuốc lợi tiểu là rất quan trọng. Chế độ ăn hàng ngày cần cắt giảm muối và nước, tùy giai đoạn suy tim. Ở suy tim giai đoạn A và B, người bệnh hãy hạn chế ăn thực phẩm nhiều muối so với bình thường. Nhưng với giai đoạn C và D, lượng muối nạp vào nên dưới 3g mỗi ngày. Nếu bệnh tiến triển nặng, bác sĩ có thể yêu cầu giảm xuống dưới 1.2g (3). Lượng nước cũng cần được kiểm soát theo công thức:

Tổng lượng nước = Lượng nước tiểu 24 tiếng hôm trước + lượng dịch mất bất thường + 300ml đến 500ml (tùy mùa).

Chất dinh dưỡng tốt cho tim nên bổ sung là chất xơ, vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa từ rau lá xanh, cá béo, các loại đậu, các loại hạt, quả mọng. Đồng thời, thói quen tập thể dục nhẹ nhàng vẫn cần duy trì đều đặn.

Trong sinh hoạt, bạn thường xuyên kê cao chân khi nghỉ ngơi để hỗ trợ tuần hoàn máu về tim. Đeo vớ nén y khoa cũng là biện pháp hữu ích, nhằm tạo áp lực lên chân, thúc đẩy máu lưu thông tốt.

Người bệnh cần theo dõi cân nặng, huyết áp, nhịp tim vào cùng một thời điểm mỗi ngày. Cân nặng nên đo vào buổi sáng sau khi thức dậy, trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Nếu cân nặng tăng 1kg đến 1.5kg trong một ngày hoặc hơn 2kg trong một tuần, hãy thông báo ngay cho bác sĩ. Huyết áp và nhịp tim hãy đo buổi sáng, trước khi ăn hoặc uống thuốc.

Bạn nên tránh các tình huống cảm xúc đột ngột như tức giận, sợ hãi, bất ngờ, vui mừng quá mức vì làm tăng nhịp tim và huyết áp, có nguy cơ rối loạn nhịp tim. Sinh hoạt tình dục trong giai đoạn suy tim tiến triển cần thận trọng vì có thể không an toàn. Thông thường, ở suy tim mất bù hoặc tiến triển sang giai đoạn C trở lên, hoạt động tình dục cần tránh. Trường hợp suy tim nhẹ, ổn định, bạn có thể quan hệ tình dục nhưng phải vừa sức, nhẹ nhàng.

Suy tim thường gây lo âu, căng thẳng, tăng nguy cơ trầm cảm. Vì vậy, bạn hãy giữ tinh thần thoải mái bằng các hoạt động thư giãn như thiền, hít thở sâu, trò chuyện với người thân, viết nhật ký, nghe nhạc nhẹ.

Bên cạnh đó, người bệnh cần tái khám định kỳ để theo dõi sức khỏe, tránh tiến triển sang giai đoạn nặng hoặc mắc biến chứng nguy hiểm như sung huyết phổi, rối loạn nhịp tim, đột tử.

Phòng ngừa tình trạng phù ở người bệnh suy tim

Phù khiến tim hoạt động căng thẳng hơn, tăng tỷ lệ suy tim tiến triển. Vì vậy, việc áp dụng một số biện pháp phòng ngừa là điều cần thiết:

• Hạn chế tiêu thụ muối và chất lỏng.
• Tránh đứng hoặc ngồi một tư thế quá lâu, thường xuyên tập thể dục vừa sức để thúc đẩy lưu thông máu trở lại tim.
• Không mang giày dép hoặc quần áo bó sát.
• Tuân thủ phác đồ điều trị suy tim, kể cả thuốc lợi tiểu.
• Tái khám định kỳ để theo dõi tiến triển bệnh, giảm nguy cơ phù và biến chứng suy tim.

Phù do suy tim khi nào nên gặp bác sĩ?

Bạn nên đến gặp bác sĩ ngay khi bị phù không rõ nguyên nhân, kèm biểu hiện suy tim như khó thở (nhất là khi nằm và vận động), thở khò khè, mệt mỏi, tim đập nhanh, ho khan, đau thắt ngực.

Ngoài ra, phù cũng có thể xảy ra do nhiều vấn đề sức khỏe khác. Vì vậy cho dù không kèm triệu chứng suy tim, người bệnh vẫn cần thăm khám để được kiểm tra, khắc phục kịp thời.

Câu hỏi thường gặp về triệu chứng phù do suy tim

Dưới đây là các thắc mắc thường gặp liên quan đến phù do suy tim và các giải đáp có thể cung cấp thêm thông tin cho bạn.

1. Phù do suy tim có tự hết không?

Phù do suy tim không thể cải thiện nếu không được điều trị đúng cách. Sử dụng thuốc lợi tiểu, điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và lối sống khoa học là những yếu tố cần thiết để kiểm soát tình trạng này. Nếu kéo dài, phù có thể gây biến chứng nghiêm trọng.

2. Phù nề do suy tim có phải giai đoạn cuối không?

Phù có thể xuất hiện ở nhiều giai đoạn suy tim, không nhất thiết là giai đoạn cuối. Tuy nhiên, tình trạng này thường trở nên rõ ràng và trầm trọng hơn trong hai giai đoạn nặng nhất C và D.

3. Người bệnh bị phù có nên uống nhiều nước không?

Như thông tin đã chia sẻ, người suy tim bị phù cần kiểm soát chặt chẽ lượng nước nạp vào. Tùy giai đoạn suy tim và khí hậu mà bác sĩ sẽ chỉ định tổng lượng nước cần bổ sung, thường không quá 1.5 lít nước mỗi ngày, hoặc tối đa 1 lít nếu suy tim nặng.

4. Phù do suy tim thường xảy ra ở vị trí nào?

Phù do suy tim có thể xảy ra ở nhiều bộ phận khác nhau trên cơ thể, nhưng phổ biến là cẳng chân, mắt cá chân, bàn chân, bụng hoặc phổi.

Phù do suy tim là triệu chứng thường gặp và có thể được ngăn ngừa, kiểm soát bằng thuốc, chế độ dinh dưỡng, lối sống khoa học. Để cải thiện tình trạng này hiệu quả, người bệnh nên thăm khám tại Trung tâm Tim Mạch, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Trung tâm quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, giàu kinh nghiệm thực tiễn, được đào tạo chuyên sâu tại các nước tiên tiến trên thế giới; hệ thống máy móc hiện đại như máy theo dõi điện tim (Holter ECG), máy chụp cộng hưởng từ tim 1.5 – 3T, hệ thống trắc nghiệm gắng sức thảm lăn, xe đạp lực kế “2 trong 1” kết hợp siêu âm tim và đo điện tim, hệ thống bàn nghiêng, hệ thống chụp và can thiệp mạch số hóa xóa nền (DSA) Philips Azurion Robotic Ceiling FlexArm treo trần với cánh tay robot xoay 360 độ, giúp chẩn đoán nguyên nhân chính xác và điều trị bằng phác đồ cá thể hóa, hiệu quả cao.