Rối loạn nhịp thất: Hiểu đúng để nhận biết sớm và điều trị kịp thời

Rối loạn nhịp thất (VA) là một nhóm rối loạn nhịp tim chiếm khoảng 30% số ca đột tử do tim trên toàn cầu (1). Trong bài viết sau đây, cùng ECO Pharma tìm hiểu phân loại, nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán, phòng ngừa và điều trị tình trạng rối loạn nhịp đập trong thất này.

Rối loạn nhịp thất là gì?

Rối loạn nhịp thất là tình trạng nhịp tim bất thường bắt nguồn từ tâm thất (2 buồng tim dưới). Nhịp tim có thể quá nhanh hoặc mất đi sự phối hợp giữa các buồng tim khiến tim không thể hoạt động bình thường. Đây là một vấn đề y khoa nghiêm trọng và cần được điều trị khẩn cấp.

Cụ thể, tim bình thường đập theo nhịp đều đặn, với tâm thất (2 buồng tim dưới) và tâm nhĩ (2 buồng tim trên) hoạt động hài hòa. Điều này giúp máu giàu oxy bơm đến các cơ quan và mô trong cơ thể. Thất trái bơm máu qua động mạch chủ và đến các bộ phận còn lại của cơ thể trong khi thất phải bơm máu đến phổi, nơi máu trao đổi carbon dioxide lấy oxy trước khi trở về tim. Sự phối hợp co bóp và giãn nở của các buồng tim được kiểm soát bởi hệ thống điện của tim. Nếu có sự gián đoạn hoặc vấn đề với hoạt động điện ở các buồng tim dưới, kết quả có thể là loạn nhịp thất (2).

Phân loại rối loạn nhịp thất

Mỗi loại loạn nhịp thất biểu hiện các triệu chứng khác nhau và có thể dẫn đến các biến chứng riêng nếu không được điều trị đúng cách. Dưới đây là các loại rối loạn nhịp tâm thất.

1. Ngoại tâm thu thất (PVCs)

Ngoại tâm thu thất là tình trạng tâm thất tự động phát nhịp, làm rối loạn nhịp bình thường của tim. Trái tim người bệnh sẽ có một nhịp bình thường, một nhịp phụ, một khoảng dừng nhẹ, sau đó là một nhịp mạnh hơn bình thường. Tim nạp nhiều máu hơn trong thời gian tạm dừng, tạo thêm lực cho nhịp đập tiếp theo. Quá trình này có thể xảy ra ngẫu nhiên hoặc lặp lại với tần suất xác định (3).

2. Nhịp nhanh thất (VT – Ventricular Tachycardia)

Nhịp nhanh thất là hiện tượng nhịp tim nhanh bất thường (hơn 100 nhịp mỗi phút) bắt đầu từ tâm thất. Các cơn nhịp nhanh thất có thể kéo dài vài giây hoặc vài giờ. Vì tim đập quá nhanh nên tâm thất không có thời gian để co bóp hoàn toàn, do đó lượng máu được bơm ra cung cấp cho các bộ phận và mô của cơ thể ít hơn.

3. Rung thất (VF – Ventricular Fibrillation)

Rung thất là tình trạng tâm thất bị rung lên, thay vì giãn nở và co bóp một cách đều đặn. Tương tự như nhịp nhanh thất, rung thất cũng cản trở khả năng bơm đủ máu của tim để đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Rung thất có thể khiến tim ngừng hoạt động đột ngột, dẫn đến thiếu máu lên não, lúc này bạn ngất xỉu trong vòng vài giây. Nếu tình trạng này kéo dài trong vòng vài phút, có thể gây tử vong (4).

Nguyên nhân gây rối loạn nhịp thất

Thiếu máu cơ tim, suy tim, viêm tim, bệnh van tim,… là những nguyên nhân có thể gây ra các rối loạn nhịp đập trong thất​, cụ thể sau đây.

• Thiếu máu cơ tim: Thiếu máu cơ tim là tình trạng cơ tim không được cung cấp đầy đủ oxy để hoạt động do giảm lưu lượng máu đến cơ tim. Khi cơ tim không nhận đủ oxy, các tế bào tim có thể bị tổn thương, dẫn đến sự thay đổi trong hệ thống dẫn truyền điện của tim. Điều này có thể gây ra loạn nhịp thất.
• Suy tim: Ở người bệnh suy tim, cấu trúc và chức năng điện học của các tế bào cơ tim bị thay đổi. Từ đó, làm tăng nguy cơ xuất hiện các loại rối loạn nhịp đập trong thất, đặc biệt ở những trường hợp suy tim nặng.
• Viêm cơ tim: Quá trình viêm tạo ra các vùng phù nề và hoại tử trong cơ tim, làm thay đổi tính chất điện học của tim. Những tổn thương này trở thành nguồn phát sinh các rối loạn nhịp thất cấp tính hoặc mạn tính.
• Bệnh van tim: Người bị hẹp/hở van tim có thể bị thay đổi tính chất điện học của tim, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc hình thành các ổ loạn nhịp. Đặc biệt, trong trường hợp hẹp van động mạch chủ nặng, nguy cơ loạn nhịp thất tăng cao.
• Mắc bệnh tim bẩm sinh: Các dị tật tim bẩm sinh có thể gây ra những bất thường trong hệ thống dẫn truyền điện học của tim từ khi chào đời. Những bất thường này tạo ra các đường dẫn truyền phụ hoặc các vùng cơ tim phát triển bất thường, làm tăng nguy cơ loạn nhịp thất. Tình trạng này đặc biệt thường gặp trong bệnh lý tứ chứng Fallot.
• Phẫu thuật tim: Vết sẹo sau phẫu thuật tim và viêm có thể tạo ra các vùng dẫn truyền bất thường trong cơ tim. Bên cạnh đó, các thao tác trong phẫu thuật cũng có thể gây tổn thương trực tiếp đến hệ thống dẫn truyền của tim, dẫn đến rối loạn nhịp tim tâm thất. Tuy nhiên, các lợi ích khi phẫu thuật tim lớn hơn các rủi ro có thể xảy ra.

• Rối loạn điện giải: Rối loạn các chất điện giải như magie, kali và canxi trong máu ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động điện học của các tế bào cơ tim, làm thay đổi thời gian khử cực và tái cực của tế bào cơ tim, gây ra các rối loạn nhịp đập trong thất.
• Bệnh cơ tim: Bệnh cơ tim là tình trạng cơ tim bị tổn thương khiến chức năng co bóp hoặc dẫn truyền điện học của tim bị ảnh hưởng nặng nề. Đặc biệt bệnh cơ tim phì đại, sự dày lên bất thường của cơ tim tạo ra các vùng dẫn truyền không đồng nhất, dễ dẫn đến hình thành các ổ loạn nhịp.
• Bệnh nhồi máu cơ tim: Sau nhồi máu cơ tim, vùng cơ tim bị hoại tử sẽ bị thay thế bằng mô sẹo xơ không có khả năng dẫn truyền điện bình thường. Sự xuất hiện của các vùng sẹo này tạo ra sự không đồng nhất trong dẫn truyền điện học của tim, từ đó trở thành ổ phát sinh loạn nhịp thất nguy hiểm.
• Ảnh hưởng từ thuốc hoặc chất kích thích: Một số loại thuốc có thể gây tác dụng phụ ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động điện học của tim như thuốc kháng sinh, thuốc chống loạn nhịp, thuốc chống trầm cảm. Tác dụng phụ này đặc biệt nguy hiểm ở người bệnh có yếu tố nguy cơ khác như rối loạn điện giải hay bệnh tim sẵn có. Ngoài ra, người dùng rượu bia, thuốc lá cũng có nguy cơ rối loạn nhịp tâm thất cao hơn.

Triệu chứng loạn nhịp thất thường gặp

Trong trường hợp nhẹ, người bệnh có thể không nhận ra sự thay đổi nhịp tim của mình. Nếu các triệu chứng xảy ra, chúng có thể bao gồm:

• Tim đập nhanh.
• Đau tức ngực.
• Choáng váng.
• Ngất xỉu.
• Đổ mồ hôi.
• Khó thở.

Phương pháp chẩn đoán bệnh rối loạn nhịp tim thất

Bác sĩ có thể kết hợp nhiều phương pháp như điện tâm đồ, holter, xét nghiệm máu để chẩn đoán tình trạng nhịp thất bị rối loạn.

1. Điện tâm đồ

Phương pháp chẩn đoán chính cho chứng rối loạn nhịp thất là điện tâm đồ (thường được viết tắt là ECG hoặc EKG). Bác sĩ sẽ sử dụng nhiều cảm biến được gọi là điện cực, đặt trên ngực của người bệnh. Các điện cực phát hiện hoạt động điện của tim khi bạn đang nghỉ ngơi hoặc tập thể dục và hiển thị nó dưới dạng một mẫu sóng. Sau đó, bác sĩ sẽ xem xét và phân tích các mẫu sóng. Điện tâm đồ thường chỉ mất vài phút và thực hiện tại bệnh viện.

2. Holter 24h – 48h

Trong trường hợp loạn nhịp tim không kéo dài, không thể phát hiện bằng điện tâm đồ. Bác sĩ có thể chỉ định những thiết bị mà người bệnh có thể đeo về nhà để ghi lại tình trạng loạn nhịp tim xảy ra không thể đoán trước. Trong đó, máy theo dõi holter có kích thước tương tự một chiếc điện thoại di động thường được sử dụng. Thiết bị này có thể ghi lại hoạt động điện của tim từ 24h – 48h.

3. Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu giúp bác sĩ đánh giá nồng độ các chất điện giải như kali, magie, canxi có thể ảnh hưởng đến nhịp tim. Ngoài ra, phương pháp này còn giúp kiểm tra chức năng tuyến giáp và phát hiện các dấu hiệu tổn thương cơ tim thông qua men tim.

4. Thăm dò điện sinh lý tim (EPS)

Đây là một phương pháp quan trọng được sử dụng để kiểm tra hoạt động điện của tim. Từ đó, chẩn đoán các bệnh lý liên quan đến hệ thống điện này. EPS đặc biệt quan trọng trong những trường hợp rối loạn nhịp tim khó chẩn đoán bằng các phương pháp thông thường hoặc khi có nguy cơ đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Các phương pháp điều trị rối loạn nhịp tim tâm thất

Người bị rối loạn nhịp tâm thất cần được cấp cứu nhanh chóng bằng phương pháp hồi sức tim phổi. Sau đó, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc, đốt điện tim,… tùy vào từng trường hợp.

1. Hồi sức tim phổi

Hồi sức tim phổi (CPR) là biện pháp cấp cứu quan trọng đầu tiên đối với người bị ngừng tim do rối loạn nhịp thất. CPR cần được thực hiện ngay lập tức và liên tục cho đến khi có sự can thiệp của máy khử rung hoặc nhân viên y tế đến hỗ trợ.

2. Máy khử rung tim bên ngoài tự động (AED)

Máy khử rung tim ngoài tự động là thiết bị có thể phân tích nhịp tim của một người. Nếu cần, máy có thể cung cấp một cú sốc điện để đưa nhịp tim của người bệnh trở lại bình thường. Phương pháp này có hiệu quả cho người bị nhịp nhanh thất và rung thất.

3. Điều trị bằng thuốc

Bác sĩ có thể kê các loại thuốc như ranolazine (Ranexa), amiodarone (Pacerone, Nexterone), sotalol (Betapace), lidocaine/mexiletine cho người bị loạn nhịp thất. Ngoài ra, mặc dù không phải là thuốc chống loạn nhịp tim, nhưng bác sĩ cũng có thể sử dụng thuốc chẹn beta để giảm kích ứng tim và làm chậm nhịp tim.

4. Đốt điện tim

Bác sĩ sử dụng một ống thông đặc biệt luồn qua mạch máu bắt đầu từ cẳng tay hoặc đùi trên. Đầu ống thông được gắn một thiết bị sử dụng sóng vô tuyến để phá hủy các cụm tế bào nhỏ trong tim đang kích hoạt chứng loạn nhịp tim. Kinh nghiệm của bác sĩ khi thực hiện phương pháp này là một phần quan trọng để tránh các rủi ro có thể xảy ra.

5. Máy khử rung tim cấy ghép (ICD)

Máy khử rung tim cấy ghép được đặt dưới da, thường là ngay dưới xương đòn. Phương pháp này có thể phát hiện nhịp tim bất thường và truyền một cú sốc điện giúp tim trở lại nhịp bình thường. Đây là cách điều trị rối loạn nhịp tâm thất thường được sử dụng cho các chứng loạn nhịp nhanh đe dọa tính mạng như nhịp nhanh thất hoặc rung thất.

Rối loạn nhịp tim thất khi nào cần đến bệnh viện?

Bạn nên đến bệnh viện nếu nhận thấy các triệu chứng nặng hơn hoặc nếu chúng bắt đầu ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày. Người bệnh cũng nên thăm khám định kỳ ít nhất một lần mỗi năm. Đặc biệt, nên gọi ngay cấp cứu nếu bạn gặp các triệu chứng nghiêm trọng hơn liên quan đến loạn nhịp thất như đau thắt ngực, hụt hơi, ngất xỉu.

Các phương pháp phòng ngừa rối loạn nhịp thất

Bệnh lý này thường khó phòng ngừa được, đặc biệt do di truyền hoặc bẩm sinh. Tuy nhiên, bạn có thể trì hoãn hoặc ngăn ngừa các bệnh lý có thể gây ra các chứng loạn nhịp tim này bằng những cách sau:

• Tránh rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích khác.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh.
• Kiểm soát tốt các bệnh lý nền như tăng huyết áp, bệnh mạch vành, suy tim,…
• Duy trì lối sống lành mạnh với chế độ ăn giàu trái cây, rau xanh và hạn chế muối, thực phẩm nhiều cholesterol.
• Thường xuyên theo dõi và kiểm soát tốt tình trạng rối loạn điện giải, đặc biệt là kali và magie trong máu để giúp phòng ngừa rối loạn nhịp thất.
• Xây dựng thói quen tập thể dục đều đặn, cường độ tập vừa phải theo hướng dẫn của bác sĩ để cải thiện chức năng tim.
• Giảm căng thẳng, kiểm soát stress giúp giảm nguy cơ rối loạn nhịp tim.
• Thăm khám sức khỏe theo lịch hẹn của bác sĩ, theo dõi nhịp tim thường xuyên giúp phát hiện sớm các bất thường về nhịp tim.
• Bổ sung tinh chất GDL-5, Red Yeast Rice, Apple Cider Vinegar,… giúp hỗ trợ giảm cholesterol xấu, tăng cholesterol tốt, hỗ trợ ngăn ngừa xơ vữa động mạch và hình thành cục máu đông, cải thiện tình trạng mỡ máu và tăng huyết áp từ đó phòng ngừa các bệnh lý tim mạch hiệu quả.

Rối loạn nhịp thất là tình trạng không nên chủ quan, có thể dẫn đến những biến chứng tim mạch nghiêm trọng như ngừng tim đột ngột. Việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời là yếu tố then chốt để kiểm soát bệnh và giảm thiểu rủi ro. Bên cạnh đó, người bệnh cần thay đổi lối sống lành mạnh và kiểm tra sức khỏe định kỳ để duy trì sức khỏe tim mạch và nâng cao chất lượng cuộc sống hiệu quả.