Ho là triệu chứng phổ biến trong các bệnh lý hô hấp nhưng cũng cảnh báo biến chứng nghiêm trọng trong suy tim. Theo Hiệp hội Tim mạch Mỹ, ho khan kéo dài đặc biệt vào ban đêm là một triệu chứng của tim bị suy trái do ứ dịch tại phổi gây kích thích đường thở (1). Để hiểu rõ tại sao suy tim gây ho, làm sao để kiểm soát tình trạng này ECO Pharma mời bạn đọc tìm hiểu rõ hơn ở bài viết sau.
Tim bị suy đặc biệt là bên trái hoặc ứ huyết thường gây ho khan kéo dài, nặng hơn khi nằm hoặc về đêm. Suy tim gây ho là dấu hiệu cảnh báo sớm nhưng dễ bị nhầm lẫn với bệnh hô hấp thông thường cần được nhận biết và can thiệp điều trị kịp thời.
Dưới dây là các nguyên nhân phổ biến:
Ở người mắc suy tim bên trái, đặc biệt là ứ huyết, thất trái sẽ mất dần khả năng co bóp và tống máu dẫn đến tăng áp lực trong hệ tĩnh mạch phổi. Hậu quả là máu bị ứ lại tại tuần hoàn phổi gây hiện tượng ứ trệ dịch trong mô kẽ và phế nang. Lượng dịch này sẽ kích thích các thụ thể căng giãn trong nhu mô phổi và đường thở, từ đó khởi phát phản xạ ho.
Cơn ho do ứ dịch thường có đặc điểm ho khan hoặc ho kèm đờm loãng, xảy ra nhiều hơn vào ban đêm và trong tư thế nằm. Bởi vì khi nằm, lưu lượng máu tĩnh mạch trở về tim nhiều hơn, dẫn đến tình trạng ứ dịch trở nên trầm trọng hơn. Tình trạng này phổ biến hơn ở người bị suy tim trái so với bên phải và được xem là dấu hiệu gián tiếp quan trọng của ứ huyết phổi trong lâm sàng.
Ở một số bệnh nhân, ho không chỉ do ứ huyết phổi hay rối loạn huyết động mà còn có thể là tác dụng phụ của thuốc điều trị, đặc biệt là nhóm thuốc ức chế men chuyển angiotensin (ACE inhibitors). Đây là nhóm thuốc thường được kê đơn trong suy tim để cải thiện chức năng tim và kiểm soát huyết áp với các hoạt chất phổ biến như enalapril hoặc lisinopril.
Tuy nhiên, ACE inhibitors (ACEi) có thể gây ho khan kéo dài ở khoảng 3,9 % – 35% bệnh nhân, tùy vào loại thuốc cụ thể. Cơ chế là do ACEi làm tăng nồng độ bradykinin và substance P – các chất trung gian kích thích thụ thể ho tại phổi (2). Cơn ho thường có tính chất khô, dai dẳng và không đáp ứng với thuốc giảm ho thông thường. Tình trạng này có thể xuất hiện chỉ vài giờ sau liều đầu tiên hoặc sau nhiều tuần, thậm chí vài tháng sử dụng thuốc. Khi nghi ngờ ho là do ACEi, người bệnh cần tái khám để được bác sĩ đánh giá và cân nhắc đổi sang nhóm thuốc khác như ARB (thuốc ức chế thụ thể angiotensin) nhằm kiểm soát triệu chứng mà vẫn đảm bảo hiệu quả điều trị tim mạch.
Ở một số người có bệnh lý về phổi, ho kéo dài không chỉ là vấn đề hô hấp mà còn có thể liên quan đến tim, cụ thể là bệnh tâm phế mạn (cor pulmonale). Đây là tình trạng xảy ra khi thất phải (buồng tim có nhiệm vụ bơm máu lên phổi) phải làm việc quá sức do áp lực trong động mạch phổi tăng cao, dẫn đến giãn và suy chức năng theo thời gian. Bệnh tâm phế mạn thường xuất hiện thứ phát sau các bệnh phổi mạn tính như bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), tăng áp phổi, bệnh phổi mô kẽ, xơ nang, giãn phế quản, các bệnh tự miễn gây tổn thương phổi (như lupus, xơ cứng bì) và ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA).
Người bệnh thường có các triệu chứng như ho khạc đàm kéo dài, thở khò khè, khó thở, mệt mỏi, chóng mặt và phù chân. Bệnh thường tiến triển âm thầm, dễ bị bỏ qua nếu chỉ tập trung điều trị triệu chứng hô hấp. Do đó, khi có ho kéo dài ở người có tiền sử bệnh phổi hoặc tim mạch, cần đi khám để được kiểm tra kỹ cả hai hệ thống tim và phổi nhằm chẩn đoán chính xác để điều trị kịp thời, hiệu quả.
Suy tim gây ho không giống các loại ho do viêm đường hô hấp hay dị ứng. Việc phân biệt dựa vào đặc điểm cơn ho, thời điểm xuất hiện và các triệu chứng đi kèm có thể giúp nhận diện sớm tình trạng suy giảm chức năng tim.
Dưới đây là những dấu hiệu đặc trưng:
Suy tim gây ho là một dấu hiệu cảnh báo tình trạng bệnh đang xấu đi và cần được can thiệp y tế kịp thời. Đặc biệt, nếu xuất hiện các triệu chứng như ho ra đàm có bọt hồng hoặc lẫn máu, kèm theo khó thở, thở khò khè hoặc khó thở kịch phát về đêm gây tỉnh giấc thì người bệnh có thể đang bị phù phổi cấp cần được can thiệp y tế ngay lập tức.
Tuy nhiên, không phải lúc nào ho cũng dữ dội hay kèm triệu chứng rõ rệt. Ngay cả khi chỉ là ho khan kéo dài hoặc ho nhẹ, người bệnh cũng không nên chủ quan, vì đây có thể là dấu hiệu cho thấy bệnh đang tiến triển âm thầm. Ngoài ra, một số thuốc điều trị suy tim cũng có thể gây ho dai dẳng như một tác dụng phụ cũng cần bác sĩ xem xét đổi sang loại thuốc khác để hạn chế ảnh hưởng.
Tóm lại, bất kỳ biểu hiện ho bất thường nào ở người mắc bệnh này cũng cần được theo dõi cẩn thận. Không nên bỏ qua hay xem là triệu chứng thông thường, vì việc chậm trễ trong chẩn đoán và điều trị có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng.
Để được chẩn đoán và điều trị kịp thời, người bệnh nên đến các cơ sở y tế có chuyên khoa Tim mạch uy tín. Trung tâm Tim mạch, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là đơn vị thăm khám suy tim, có đội ngũ chuyên gia đầu ngành, trực tiếp thăm khám và lên phác đồ điều trị cá thể hóa cho từng trường hợp.
Đơn vị này còn trang bị nhiều máy móc, thiết bị ứng dụng công nghệ hiện đại như hệ thống DSA chụp mạch máu, MSCT tim, siêu âm trong lòng mạch vành (IVUS), máy CT 1975 lát cắt tích hợp AI đầu tiên tại Đông Nam Á. Tất cả đều nhằm mục tiêu giúp chẩn đoán nhanh, chính xác và hỗ trợ tối đa trong điều trị cũng như các bệnh lý tim mạch khác.
Khi đã biết được vì sao suy tim gây ho bạn cũng cần nắm rõ các cách xác định chính xác nguyên nhân gây tình trạng này. Bao gồm:
Để kiểm soát hiệu quả tình trạng ho dai dẳng do suy tim bác sĩ có thể chỉ định thực hiện phối hợp nhiều phương pháp khác nhau giúp giảm triệu chứng, cải thiện chất lượng sống và ngăn bệnh tiến triển nặng hơn. Dưới đây là các phương pháp điều trị tình trạng này được khuyến cáo hiện nay.
Trong phần lớn trường hợp, ho ở bệnh nhân suy tim là hậu quả của tình trạng ứ dịch tại phổi, đặc biệt ở người tim suy bên trái. Hướng điều trị chủ yếu là dùng thuốc lợi tiểu như furosemide, torasemide hoặc spironolactone với mục đích giảm lượng dịch ứ trong cơ thể, giúp giảm ho và cải thiện các triệu chứng khó thở, phù chi dưới và làm giảm nguy cơ tái nhập viện.
Theo khuyến cáo từ Hội Tim mạch châu Âu điều chỉnh thể tích tuần hoàn bằng lợi tiểu là một trong những bước can thiệp nền tảng giúp kiểm soát triệu chứng hô hấp hiệu quả ở bệnh nhân tim suy yếu (3).
Như đã đề cập, suy tim gây ho đôi khi là do tác dụng phụ của nhóm thuốc ức chế men chuyển (ACEi) như enalapril, perindopril. Trong những trường hợp này, bác sĩ thường sẽ điều chỉnh phác đồ bằng cách chuyển sang nhóm thuốc chẹn thụ thể angiotensin II (ARB) như losartan hoặc valsartan. ARB có cơ chế kiểm soát huyết áp và hỗ trợ chức năng tim tương tự ACEi, nhưng ít gây ho hơn, giúp người bệnh tiếp tục điều trị mà không bị ảnh hưởng bởi tác dụng phụ.
Ngoài ra, điều trị bệnh suy tim thường phối hợp nhiều loại thuốc khác như thuốc lợi tiểu (giúp giảm ứ dịch ở phổi và toàn thân, từ đó cải thiện triệu chứng ho), beta-blockers (ổn định nhịp tim), ARNI (ức chế neprilysin), thuốc đối kháng aldosterone và SGLT2 inhibitors (hỗ trợ giảm gánh nặng cho tim và cải thiện chức năng tim toàn diện).
Bên cạnh dùng thuốc, điều chỉnh lối sống cũng là một hướng kiểm soát suy tim gây ho và cải thiện tiên lượng lâu dài mà bác sĩ có thể chỉ định. Người bệnh cần điều chỉnh chế độ ăn nhạt, hạn chế muối vì natri trong thực phẩm gây giữ nước làm tăng thể tích tuần hoàn khiến tim hoạt động quá mức dễ dẫn đến ứ dịch phổi. Người bệnh cần hạn chế nằm ngửa khi ngủ, thay vào đó là nên ngủ kê cao đầu giường hoặc nằm nghiêng để giảm áp lực hồi lưu tĩnh mạch về tim, hạn chế sung huyết phổi về đêm.
Giữ cân nặng hợp lý giúp giảm tải cho tim, đặc biệt là ở người béo phì có nguy cơ cao bị suy tim ứ huyết. Bỏ hoàn toàn thuốc lá và tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm nếu người bệnh có bệnh phổi tắc nghẽn kèm theo. Người bệnh cũng cần duy trì thói quen hoạt động thể chất hàng ngày như đi bộ, tập hít thở sâu hoặc yoga giúp thiện chức năng hô hấp và hỗ trợ lưu thông tuần hoàn, giảm ho tốt.
Mục tiêu chính trong kiểm soát ho trong suy tim là giảm gánh nặng cho tim, cải thiện tuần hoàn và hạn chế ứ dịch tại phổi. Để đạt hiệu quả điều trị và cải thiện tiên lượng tim mạch lâu dài, người bệnh cần hiểu rõ và phối hợp thực hiện các biện pháp dưới đây:
Cuối cùng, cần lưu ý rằng suy tim gây ho rất dễ bị nhầm lẫn với các tình trạng hô hấp thông thường, làm tăng rủi ro do không được can thiệp kịp lúc. Ho do suy tim thường phản ánh tình trạng ứ huyết tại phổi, tác dụng phụ của thuốc điều trị (đặc biệt là nhóm ức chế men chuyển ACEi), hoặc bệnh lý hô hấp phối hợp như COPD hoặc viêm phế quản mạn. Vì vậy, cần cảnh giác với triệu chứng ho ở bệnh nhân để nhập viện theo dõi và can thiệp sớm.
