Hầu hết tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm 3 vòng đều không nguy hiểm nhưng khiến người dùng cảm thấy khó chịu. Để hiểu rõ hơn về các tác dụng phụ này, hãy cùng theo dõi bài viết sau đây của ECO Pharma.
Thuốc chống trầm cảm ba vòng là nhóm thuốc giúp kiểm soát các triệu chứng trầm cảm lâm sàng (rối loạn trầm cảm nặng). Chúng hoạt động bằng cách tăng mức độ norepinephrine và serotonin trong não, hai chất dẫn truyền thần kinh điều chỉnh tâm trạng, hành vi.
Đôi khi, bác sĩ sẽ kê toa thuốc chống trầm cảm 3 vòng để kiểm soát cơn đau mãn tính. Thuốc này hoạt động bằng cách chặn các tín hiệu đau ở tủy sống và dây thần kinh ngoại biên. (1)
Thuốc chống trầm cảm 3 vòng thường dùng như amitriptylin, amoxapin, desipramine (norpramin), doxepin, imipramine (tofranil), maprotiline, nortriptylin (pamelor), protriptylin (vivactil), trimipramine (surmontil), clomipramine (anafranil) gây ra một số tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm:
Theo một nghiên cứu Hạ huyết áp trong quá liều thuốc trầm cảm ba vòng nặng trên Thư viện Y khoa Quốc gia Mỹ, đã có 64 người gặp tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm 3 vòng phải nhập viện do uống quá liều với nồng độ thuốc trung bình là 1.094 ng/mL. Có đến 34% người bệnh bị hạ huyết áp (huyết áp tâm thu < 95 mmHg).
Thuốc chống trầm cảm có thể gây rối loạn chức năng tình dục như giảm ham muốn, mất hứng thú, giảm cực khoái và kích thích sinh dục dai dẳng. Phụ nữ dễ bị tiết sữa không do mang thai hoặc tê âm đạo, núm vú.
Những triệu chứng này ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống, mối quan hệ và lòng tự trọng khiến nhiều người ngừng sử dụng thuốc chống trầm cảm. (2)
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm 3 vòng như amitriptyline và dothiepin gây khô miệng, đắng miệng. Tình trạng này xảy ra do những tác động của thuốc lên tuyến nước bọt và hệ thần kinh.
Thuốc chống trầm cảm 3 vòng ức chế hoạt động của các tuyến nước bọt, giảm sản xuất nước bọt. Nước bọt làm ẩm miệng, bôi trơn thức ăn và hỗ trợ tiêu hóa. Khi lượng nước bọt giảm, miệng sẽ khô, rát.
Loại thuốc này còn làm thay đổi nồng độ natri (Na+), kali (K+) trong nước bọt. Natri giúp duy trì cân bằng chất lỏng trong cơ thể, kali tham gia vào hoạt động của hệ thần kinh. Các chất điện giải này thay đổi ảnh hưởng đến vị giác, gây đắng miệng.
Táo bón là tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm 3 vòng như elavil (amitriptyline) và norpramin (desipramine). Đây là các thuốc ngăn chặn hoạt động của chất dẫn truyền thần kinh acetylcholine. Khi chất này bị chặn, các cơn co thắt cơ trong đường tiêu hóa chậm lại, giảm dịch tiết ruột, làm phân khô gây táo bón.
Do tác dụng này, thuốc đôi khi được kê để làm chậm hoạt động của hệ tiêu hóa, dùng điều trị tiêu chảy và hội chứng ruột kích thích. (3)
Một trong những tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm 3 vòng là khiến người dùng buồn ngủ, chóng mặt do chặn histamine và adrenergic alpha-1. Khi thuốc ngăn tác dụng của histamine sẽ gây buồn ngủ, mờ mắt, khô miệng, táo bón và tăng nhãn áp. Đồng thời, thuốc này còn ảnh hưởng đến sự điều hòa huyết áp bằng cách chặn adrenergic alpha-1 gây hạ huyết áp tư thế đứng dẫn đến chóng mặt.
Ngoài ra, thuốc chống trầm cảm 3 vòng còn khiến người bệnh nhầm lẫn, mê sảng, khó chịu, mất tập trung, kích động, tức giận, lo lắng, buồn ngủ và mất ngủ. Thậm chí nhiều người có ý nghĩ tự tử, tình trạng trầm cảm trầm trọng hơn. Những người sử dụng loại thuốc này dễ gặp phải các vấn đề như chuyển động không kiểm soát, co cứng cơ, yếu cơ và co giật.
Xem thêm bài viết: Ngộ độc thuốc chống trầm cảm 3 vòng
Tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm 3 vòng gây khó tiểu, bí tiểu ở phụ nữ do ảnh hưởng đến dây thần kinh điều khiển cơ bàng quang và cơ vòng niệu đạo, làm giảm khả năng co bóp và giãn cơ vòng niệu đạo.
Một số thuốc chống trầm cảm ức chế hệ muscarinic khiến cơ bàng quang hoạt động yếu hơn. Ngoài ra, thuốc chống trầm cảm còn tác động đến nồng độ hormone chống bài niệu làm thay đổi lượng nước tiểu tiết ra gây bí tiểu hoặc tiểu ít.
Sử dụng thuốc chống trầm cảm 3 vòng có thể gây ra các vấn đề về gan như tăng men gan, thay đổi nồng độ phosphatase kiềm (ALP – enzyme có trong mô gan), vàng da và viêm gan.
Uống thuốc trầm cảm bị tăng cân là một trong những tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm 3 vòng. Ước tính có đến 25% người dùng gặp phải tình trạng này.
Trầm cảm có thể gây tăng hoặc giảm cân tùy từng người. Loại thuốc này can thiệp vào serotonin, chất điều chỉnh sự lo lắng, tâm trạng và sự thèm ăn. Khi dùng thuốc người bệnh sẽ có cảm giác thèm ăn các thực phẩm giàu carbohydrate như bánh mì, mì ống và đồ ngọt.
Khi bị trầm cảm, sự thèm ăn của mỗi người khác nhau, có người đói hơn, có người không muốn ăn. Khi thuốc chống trầm cảm 3 vòng có tác dụng, cảm giác thèm ăn trở lại bình thường gây tăng cân. Trầm cảm còn khiến người bệnh mệt mỏi, lười vận động dẫn đến tăng cân.
Thuốc chống trầm cảm 3 vòng được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt dùng điều trị bệnh trầm cảm, rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Ngoài ra, thuốc còn áp dụng cho một số đối tượng sau:
Một số tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm 3 vòng như mất phương hướng hoặc nhầm lẫn, nhịp tim tăng hoặc không đều, cơn co giật thường xuyên hơn, do đó người bệnh cần lưu ý những điều sau:
Hãy thông báo cho bác sĩ về bất kỳ loại thuốc kê đơn, không kê đơn, thảo dược hoặc chất bổ sung nào bạn đang dùng. Trước khi sử dụng thuốc, thông báo cho bác sĩ về tiền sử bệnh như tăng nhãn áp, vấn đề tuyến tiền liệt, tâm thần, giảm lượng nước tiểu, tuyến giáp, hô hấp, co giật, tim, gan, thận và dị ứng thuốc. Thận trọng khi tham gia các công việc đòi hỏi sự tỉnh táo cao như lái xe hoặc vận hành máy móc nếu đã dùng thuốc. Hạn chế uống rượu vì có thể gây buồn ngủ, chóng mặt.
Một số nghiên cứu cho thấy tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm 3 vòng làm tăng nguy cơ dị tật bẩm sinh và các vấn đề ở trẻ sơ sinh như sinh non, nhẹ cân, hội chứng cai thuốc, tăng áp phổi. Clomipramine là thuốc trầm cảm dễ gây dị tật tim. Một số loại thuốc chống trầm cảm 3 vòng bài tiết vào sữa mẹ gây buồn ngủ, khó chịu, bú kém ở trẻ.
Thuốc chống trầm cảm 3 vòng không nên dùng cùng lúc với thuốc ức chế monoamine oxidase (MAOIs) vì có thể gây ra hội chứng serotonin, tình trạng nguy hiểm đến tính mạng do tăng hoạt động serotonergic ở hệ thần kinh trung ương. Người bệnh nên ngừng sử dụng MAOI ít nhất 14 ngày trước khi bắt đầu điều trị bằng thuốc chống trầm cảm 3 vòng.
Nếu có bệnh tăng nhãn áp, phì đại tuyến tiền liệt, vấn đề về tim, tiểu đường, bệnh gan hoặc tiền sử co giật, người bệnh cần thảo luận với bác sĩ trước khi dùng thuốc chống trầm cảm 3 vòng. Thuốc này có thể gây táo bón, chóng mặt, khô miệng, mờ mắt, lú lẫn, bí tiểu và nhịp tim nhanh. Ngoài ra, thuốc còn làm tăng nguy cơ rối loạn nhịp tim, co giật, men gan cao, do đó cần được theo dõi chặt chẽ.
Bên cạnh việc dùng thuốc chữa trầm cảm, người thân và gia đình cần đồng hành và theo dõi xuyên suốt quá trình điều trị. Hãy đến chuyên khoa Tâm lý tại BVĐK Tâm Anh TP.HCM, nơi có các chuyên gia đầu ngành, bác sĩ giàu kinh nghiệm, trang thiết bị hiện đại để được khám, chẩn đoán và theo dõi thường xuyên.
Tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm 3 vòng gây ra các triệu chứng khó chịu như buồn nôn, nhức đầu, lo âu, mất ngủ, chóng mặt nhưng cũng có thể nghiêm trọng hơn như trầm cảm, dị tật bẩm sinh ở phụ nữ mang thai. Để tránh các tác dụng phụ nguy hiểm, bạn luôn cần dùng thuốc được kê đơn và nếu gặp các triệu chứng khó chịu trong quá trình điều trị bằng thuốc hãy liên hệ ngay với bác sĩ.
