Có khoảng 5% dân số ở Mỹ mắc chứng trầm cảm theo mùa. Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh thần, thể chất và chất lượng cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Hãy cùng ECO Pharma tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị bệnh lý này trong bài viết sau.
Trầm cảm theo mùa còn được gọi là rối loạn cảm xúc theo mùa (SAD), là một loại trầm cảm được kích hoạt bởi sự thay đổi của các mùa và thường bắt đầu vào cuối mùa thu. (1)
Khoảng 5% người lớn ở Mỹ mắc chứng SAD. Bệnh có xu hướng bắt đầu ở tuổi trưởng thành (thường là từ 18 đến 30 tuổi), ảnh hưởng đến nữ nhiều hơn nam.
Đây là một bệnh lý nguy hiểm, có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tinh thần và thể chất. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, nó có thể dẫn đến các vấn đề như suy giảm năng lượng, mất hứng thú với các hoạt động hàng ngày, và thậm chí có thể dẫn đến ý định tự tử. Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách, các triệu chứng của bệnh trầm cảm có thể được kiểm soát hiệu quả.
Sự thay đổi nhịp sinh học, di truyền và sự mất cân bằng hóa chất trong não có thể góp phần gây ra rối loạn trầm cảm theo mùa.
Cơ thể sử dụng ánh sáng mặt trời để tính thời gian cho nhiều chức năng quan trọng, chẳng hạn như khi bạn thức dậy, đi ngủ. Vì vậy sự thiếu ánh sáng mặt trời vào mùa đông có thể làm gián đoạn đồng hồ sinh học của cơ thể và dẫn đến các triệu chứng của trầm cảm theo mùa.
Có khả năng một số người dễ mắc trầm cảm theo mùa hơn hơn do gen của họ, vì một số trường hợp, tình trạng này có vẻ như có tính di truyền trong gia đình. Tuy nhiên, chứng bệnh trầm cảm thường do một số yếu tố cùng nhau tác động và gây ra, trong đó di truyền chỉ là một trong rất nhiều yếu tố khác. (2)
Các hóa chất não được gọi là chất dẫn truyền thần kinh gửi thông tin liên lạc giữa các dây thần kinh. Các hóa chất này bao gồm serotonin, góp phần tạo nên cảm giác hạnh phúc.
Vì ánh sáng mặt trời giúp điều chỉnh serotonin nên việc thiếu ánh sáng mặt trời vào mùa đông có thể khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn. Nồng độ serotonin có thể giảm, dẫn đến trầm cảm.
Chứng trầm cảm theo mùa có thể gây ra những thay đổi trong cảm xúc, hành vi, thể chất và những ý nghĩ tiêu cực.
Người bệnh có thể xuất hiện một số triệu chứng cảm xúc như:
Một số triệu chứng hành vi có thể xuất hiện ở người bị trầm cảm theo mùa:
Người bệnh có thể xuất hiện một số triệu chứng thể chất như:
Người bệnh có thể xuất hiện nhiều ý nghĩ tiêu cực khác nhau, trong đó ý định tự tử là một dấu hiệu đặc biệt nguy hiểm. Người bệnh cảm thấy cuộc sống không còn giá trị và muốn chấm dứt mọi thứ.
Ngoài ra, một số ít người sẽ trải qua những triệu chứng trên theo từng giai đoạn, được phân cách bằng những giai đoạn “hưng cảm”, khi đó họ cảm thấy vui vẻ, tràn đầy năng lượng và hòa đồng hơn nhiều.
Rối loạn cảm xúc theo mùa thường xuất hiện ở nữ giới từ 18 đến 30 tuổi và những người sau đây cũng có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn:
Bác sĩ có thể khám lâm sàng, xét nghiệm và đánh giá tâm lý để chẩn đoán trầm cảm theo mùa.
Khám lâm sàng là hoạt động khám đầu tiên của tất cả quy trình khám chữa bệnh. Bác sĩ sẽ trực tiếp khám người bệnh thông qua các kỹ năng lâm sàng cơ bản là nhìn, sờ, gõ, nghe,… để phát hiện các dấu hiệu bất thường của người bệnh.
Không có xét nghiệm nào có thể chẩn đoán được bệnh trầm cảm. Nhưng bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra tình trạng sức khỏe khác, chẳng hạn như thiếu máu hoặc bệnh tuyến giáp, có thể gây ra bệnh trầm cảm.
Trong quá trình xét nghiệm máu, bác sĩ sẽ lấy mẫu máu từ tĩnh mạch ở cánh tay bằng một cây kim nhỏ. Sau khi kim được đưa vào, một lượng nhỏ máu sẽ được thu thập vào ống nghiệm hoặc lọ. Bạn có thể cảm thấy hơi đau nhói khi kim vào hoặc ra.
Bác sĩ có thể tiến hành đánh giá tâm lý để kiểm tra sức khỏe tâm thần của bạn (3). Họ có thể hỏi về:
Bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc, tâm lý trị liệu, liệu pháp ánh sáng,… để điều trị bệnh này.
Thuốc chống trầm cảm có hiệu quả nhất nếu dùng vào đầu mùa đông, trước khi các triệu chứng xuất hiện và tiếp tục dùng cho đến mùa xuân. Thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) là loại thuốc chống trầm cảm được ưa chuộng để điều trị bệnh trầm cảm theo mùa.
Thuốc này làm tăng mức hormone serotonin trong não, có thể giúp cải thiện tâm trạng. Nếu bạn được kê đơn thuốc chống trầm cảm, bạn nên biết rằng:
Tác dụng phụ thường gặp của SSRI bao gồm cảm giác bồn chồn, run rẩy, lo lắng, đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón. Các triệu chứng này sẽ cải thiện sau vài tuần.
Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) là một loại liệu pháp trò chuyện giúp kiểm soát các tình trạng sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu và các vấn đề cảm xúc như đau buồn hoặc căng thẳng. CBT cũng có thể giúp kiểm soát các tình trạng sức khỏe không liên quan đến tâm lý, chẳng hạn như mất ngủ và đau mãn tính.
Bên cạnh điều trị trầm cảm theo mùa, phương pháp này cũng hữu hiệu cho các tình trạng khác như rối loạn nhân cách, rối loạn ám ảnh cưỡng chế, rối loạn lưỡng cực, rối loạn thiếu chú ý/tăng động,…
Một số người mắc SAD thấy rằng liệu pháp ánh sáng có thể giúp cải thiện tâm trạng của họ đáng kể. Người bệnh sẽ được ngồi cạnh một chiếc đèn đặc biệt trong khoảng 30 phút đến 1 giờ mỗi sáng. Hộp đèn có nhiều kiểu dáng khác nhau, bao gồm đèn bàn và đèn gắn tường, có cường độ ánh sáng cao.
Ánh sáng do hộp đèn tạo ra mô phỏng ánh sáng mặt trời thường thiếu trong những tháng mùa đông. Người ta cho rằng ánh sáng có thể cải thiện chứng SAD bằng cách khuyến khích não bộ giảm sản xuất melatonin (một loại hormone khiến bạn buồn ngủ) và tăng sản xuất serotonin (một loại hormone ảnh hưởng đến tâm trạng).
Để cải thiện tình trạng trầm cảm do thay đổi mùa, người bệnh cần có lối sống khoa học, lành mạnh:
Ngoài ra, người bệnh cũng cần tập thể dục đều đặn, ngủ đủ giấc, giảm stress bằng cách nghe nhạc, đọc sách,… để đẩy nhanh quá trình điều trị trầm cảm theo mùa hiệu quả hơn.
Bạn nên xây dựng thói quen sống tích cực, nhờ đến sự hỗ trợ từ người thân,… để tránh rối loạn trầm cảm theo mùa.
Khi mùa lạnh đến, bạn cần chú ý giữ gìn sức khỏe bằng cách áp dụng kết hợp những điều sau:
Việc áp dụng tốt những điều trên sẽ giúp duy trì sức khỏe tổng thể được ổn định, góp phần ngăn ngừa trầm cảm theo mùa.
Những thói quen tích cực ngăn ngừa trầm cảm theo mùa tương tự như những cách thay đổi lối sống điều trị trầm cảm đã đề cập ở trên. Đó là giữ ấm cơ thể, ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, ngủ đủ giấc, tập thể dục thường xuyên, trò chuyện nhiều hơn với mọi người… Những thói quen tốt này không chỉ góp phần ngăn ngừa trầm cảm mà còn giúp nâng cao sức khỏe tổng thể hiệu quả.
Nếu có những dấu hiệu tâm lý khiến bạn lo lắng trong mùa lạnh, hãy đến bệnh viện thăm khám sớm. Bác sĩ sẽ giúp bạn xác định chính xác liệu các triệu chứng bạn đang gặp phải có phải là do trầm cảm theo mùa không, hay có thể là do các vấn đề sức khỏe tâm thần khác. Dựa trên kết quả chẩn đoán, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
Chuyên khoa Tâm – Thần kinh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh có đội ngũ bác sĩ, chuyên gia đầu ngành trình độ chuyên môn cao, tận tình, chuyên nghiệp, chu đáo, giàu kinh nghiệm trong chẩn đoán, điều trị.
Các chuyên gia đầu ngành sử dụng các phương tiện khám và điều trị hiện đại hàng đầu hiện nay để chẩn đoán và điều trị hiệu quả, giúp người mắc trầm cảm theo mùa mau phục hồi.
Người bệnh khám trầm cảm tại Hệ thống Tâm Anh được áp dụng phương pháp tham vấn, trắc nghiệm, trị liệu cá thể hóa; Áp dụng liệu pháp trò chơi, âm nhạc, vẽ tranh để tiếp cận trẻ nhỏ; Mọi thông tin khách hàng đều được bảo mật tuyệt đối.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Hà Nội:
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TPHCM:
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh Quận 8:
Trung tâm Khám chữa bệnh Đa khoa Tâm Anh Quận 7:
Fanpage: facebook.com/benhvientamanh/
Website: tamanhhospital.vn
Mặc dù trầm cảm theo mùa gây ra nhiều khó khăn cho cuộc sống, nhưng với sự hỗ trợ của y học, liệu pháp tâm lý và những thay đổi tích cực trong lối sống, người bệnh hoàn toàn có thể vượt qua. Ánh nắng mặt trời rất cần thiết đối với người mắc trầm cảm theo mùa. Hãy tận dụng những ngày nắng đẹp để ra ngoài trời, kết hợp duy trì chế độ ăn uống và tập luyện lành mạnh để cải thiện tâm trạng tốt hơn.
