Nhịp ngủ – thức của trẻ 1 tuổi đã đi vào ổn định, không còn bị xáo trộn như thời kỳ sơ sinh. Các em bé cần ngủ ít nhất 14 giờ mỗi ngày để khỏe mạnh và phát triển tốt. Nhưng một số trẻ vẫn không thể ngủ ngon giấc ban đêm. Nếu cha mẹ không hiểu vì sao trẻ 1 tuổi khó ngủ về đêm thì bài viết này ECO Pharma sẽ giúp bạn tìm hiểu các nguyên nhân và cách xử trí.
Trẻ 1 tuổi khó ngủ về đêm là tình trạng bé khó đi vào giấc ngủ hoặc thường xuyên thức dậy giữa đêm, ngủ không sâu giấc, quấy khóc hoặc đòi bế.
Khi bước vào giai đoạn 1 tuổi trẻ bắt đầu có sự phát triển vượt bậc. Bé lớn nhanh hơn, năng động hơn và phản ứng nhanh nhẹn hơn. Bé cũng bắt đầu hình thành được lịch trình ngủ ổn định hơn trước và có thể ngủ xuyên đêm. Mặc dù vậy một số bé có thể gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ hoặc bị tỉnh giấc nhiều lần trong đêm và được gọi là tình trạng thoái lui giấc ngủ.
Thoái lui giấc ngủ có thể xảy ra vào nhiều thời điểm nhưng phổ biến nhất vào khoảng 12 tháng tuổi. Việc biết nguyên nhân gây ra thoái lui giấc ngủ và cách đối phó sẽ giúp bé một tuổi ngủ ngon giấc hơn và cha mẹ cũng đỡ vất vả hơn.
Một số trẻ sơ sinh và trẻ 1 tuổi khó ngủ quấy khóc về đêm, điều này có thể là do các nguyên nhân phổ biến như sau:(1)
Ở tuổi lên 1, trẻ có thể nhận biết rõ ràng về mối quan hệ giữa trẻ và mẹ, ba hoặc người thân. Điều này có thể dẫn đến cảm giác lo lắng khi đi ngủ nếu không có những người này ở bên. Sự lo lắng khi xa cách có thể khiến trẻ khó ngủ.
Đau họng, nghẹt mũi, sốt, ho, trào ngược dạ dày thực quản… đều có thể khiến trẻ 1 tuổi khó ngủ quấy khóc về đêm, khó ngủ ngon. Những chiếc răng trắng nhỏ bé đang mọc lên cũng có thể khiến trẻ nhỏ khó chịu, cáu kỉnh vào ban ngày và thậm chí có thể đánh thức trẻ dậy nhiều lần vào ban đêm.
Hiện tượng trẻ 1 tuổi khó ngủ về đêm do bóng đè không hiếm gặp, đặc biệt trong giai đoạn bé đang phát triển mạnh về thần kinh và nhận thức. Bóng đè thường xảy ra khi bé đang ngủ nhưng não bộ chưa hoàn toàn kiểm soát được cơ thể dẫn đến cảm giác bị đè nặng, khó chịu hoặc hoảng sợ.
Dấu hiệu thường thấy là bé đang ngủ thì giật mình tỉnh dậy, khóc thét, mắt mở lơ mơ nhưng không hoàn toàn tỉnh táo, kèm theo hiện tượng tay chân run nhẹ hoặc cơ thể cứng đờ. Sau cơn hoảng loạn bé thường bám chặt ba mẹ và rất khó ngủ lại.
Trẻ nhỏ đang trong quá trình điều trị bệnh và sử dụng một số loại thuốc hoặc vitamin nhất định có thể làm ảnh hưởng đến giấc ngủ. Một số nhóm thuốc như corticoid, kháng sinh mạnh, thuốc chống dị ứng có thể gây ra các tác dụng phụ như kích thích thần kinh làm bé trằn trọc, khó ngủ, ngủ không sâu giấc hoặc thức giấc giữa đêm quấy khóc.
Ở giai đoạn 1 tuổi, trẻ nhỏ cần được cung cấp đầy đủ các nhóm dưỡng chất để đáp ứng cho sự phát triển toàn diện và nhanh chóng, đặc biệt là hệ thần kinh, cơ xương và giấc ngủ. Khi thiếu hụt một số vitamin và khoáng chất, bé có thể gặp tình trạng ngủ không sâu giấc, trằn trọc, dễ tỉnh giấc hoặc quấy khóc giữa đêm.
Một số vi chất thường gây ảnh hưởng đến giấc ngủ của trẻ khi bị thiếu bao gồm canxi, vitamin D, magie, sắt, kẽm.
Xem thêm: Trẻ trằn trọc khó ngủ thiếu chất gì?
Một số loại thực phẩm hoặc đồ uống mà trẻ sử dụng trong ngày có thể chứa các chất kích thích hệ thần kinh như caffeine khiến bé khó vào giấc, ngủ không sâu hoặc thức giấc nhiều lần trong đêm. Chẳng hạn như khi trẻ uống nước trà, ăn socola, sử dụng một số loại bánh kẹo có chứa cafein hoặc các thành phần nhân tạo.
Ngoài ra nếu bé vô tình tiếp xúc với khói thuốc hoặc các sản phẩm có mùi hương, hóa chất mạnh cũng dễ ảnh hưởng đến giấc ngủ.
Những triệu chứng thường gặp khi bé 1 tuổi trằn trọc, khó ngủ về đêm, ba mẹ nên lưu ý để nhận biết và can thiệp kịp thời:
Tình trạng trằn trọc khó ngủ nếu kéo dài có thể ảnh hưởng đến sức khỏe, sự phát triển trí não và thể chất của bé.
Trẻ 1 tuổi mỗi ngày cần ngủ đủ ít nhất 14 tiếng mỗi ngày. Nếu trẻ bị mất ngủ do mọc răng, thay đổi môi trường ngủ hay lịch sinh hoạt chưa ổn định thì ba mẹ không cần quá lo lắng. Tuy nhiên nếu bé 1 tuổi khó ngủ về đêm kéo dài liên tục nhiều ngày hoặc nhiều tuần liền thì có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và sự phát triển toàn diện của trẻ.
Việc thiếu ngủ kéo dài khiến bé mệt mỏi, uể oải, biếng ăn, giảm khả năng hấp thu dưỡng chất từ đó dễ dẫn tới chậm tăng cân, kém phát triển chiều cao và trí não. Ngoài ra trẻ thiếu ngủ thường xuyên còn có nguy cơ suy giảm sức đề kháng, dễ mắc các bệnh như cảm cúm, rối loạn tiêu hóa.
Việc chẩn đoán tình trạng bé 1 tuổi khó ngủ về đêm cần được thực hiện kết hợp dựa trên sự quan sát của ba mẹ cùng với thăm khám từ bác sĩ chuyên khoa khi cần thiết. Khi nhận thấy bất thường ở giấc ngủ của con, ba mẹ nên quan sát thêm vài ngày, ghi lại thói quen ngủ của trẻ hằng ngày. Ngoài ra cần quan sát xem trẻ có các dấu hiệu kèm theo như mọc răng, đổ mồ hôi nhiều, cáu gắt, biếng ăn hay không.
Nếu tình trạng rối loạn giấc ngủ ở trẻ không cải thiện, ba mẹ nên đưa đến gặp bác sĩ. Các bác sĩ khoa Nhi sẽ tiến hành kiểm tra sức khỏe tổng quát để đánh giá thể chất, cân nặng, chiều cao và các biểu hiện khác nếu có như chậm lớn, thiếu vi chất, bệnh lý hô hấp, tiêu hóa, thần kinh có thể khiến trẻ ngủ không ngon giấc.
Trong một số trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định thực hiện xét nghiệm máu hoặc các cận lâm sàng khác để kiểm tra tình trạng thiếu canxi, vitamin D, sắt hoặc các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn khác ảnh hưởng đến giấc ngủ của các bé.
Ngoài ra những trẻ có dấu hiệu lo lắng xa cách, sợ hãi bóng tối hoặc quá phụ thuộc vào mẹ khi ngủ, bác sĩ sẽ kiểm tra các yếu tố tâm lý – hành vi và hướng dẫn ba mẹ điều chỉnh thói quen ngủ lành mạnh cho bé.
Việc bé thức giấc vào ban đêm khiến ba mẹ “lâm cảnh” đau đầu nhưng có những bước bạn có thể thực hiện để bé ngủ an toàn và khỏe mạnh suốt đêm. Con cái cũng đang học cách tự ngủ và tự xoa dịu bản thân, vì vậy chúng ta có thể giúp chúng thành thạo những kỹ năng đó bằng cách:
Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng trẻ 1 tuổi trằn trọc, khó ngủ về đêm. Ba mẹ nên bổ sung đầy đủ các nhóm chất như tinh bột, đạm, chất béo lành mạnh, vitamin và khoáng chất, đặc biệt là canxi, vitamin D, magie giúp bé ngủ ngon và sâu giấc hơn.
Các thực phẩm nên ưu tiên gồm sữa, trứng, cá hồi, rau xanh, trái cây tươi và các loại hạt. Đồng thời nên tránh cho trẻ ăn socola, trà, đồ ngọt có thành phần nhân tạo, nhất là vào buổi tối; Tránh để bé ăn quá no hoặc quá đói trước khi ngủ. Nếu bé có biểu hiện biếng ăn hoặc thiếu chất kéo dài, nên đưa trẻ đi khám dinh dưỡng để được tư vấn kịp thời.
Trị liệu hành vi nhận thức (CBT) cho trẻ 1 tuổi khó ngủ về đêm là phương pháp sử dụng các chiến lược tương đối đơn giản và an toàn để nâng cao hiệu quả nuôi dạy con cái nói chung cũng như cải thiện các vấn đề rối loạn giấc ngủ. Dù trẻ 1 tuổi còn nhỏ chưa thể thực hiện CBT một cách bài bản như người lớn nhưng ba mẹ có thể áp dụng các nguyên tắc cơ bản nhằm hỗ trợ trẻ dễ ngủ hơn.
Để thực hiện liệu pháp này, ba mẹ cần thiết lập lịch trình ngủ cố định hằng ngày bằng cách cho bé ngủ và thức dậy đúng giờ để điều chỉnh nhịp sinh học tự nhiên. Trước khi đi ngủ ba mẹ nên tạo không gian yên tĩnh, ánh sáng dịu, tránh cho bé tiếp xúc với thiết bị điện tử hoặc đùa giỡn quá kích thích giúp bé dễ dàng đi vào giấc ngủ
Ngoài ra cần dạy trẻ tự ngủ bằng cách giảm dần việc bế dỗ, ru ngủ, khuyến khích bé tự nằm ngủ trong môi trường quen thuộc. Khi bé tỉnh giấc giữa đêm chỉ nên trấn an nhẹ nhàng để bé tự học cách ngủ lại.
Việc kiên trì duy trì những thói quen này là nền tảng của trị liệu hành vi nhận thức giúp cải thiện tình trạng khó ngủ của trẻ về lâu dài. Nếu tình trạng kéo dài hoặc kèm theo rối loạn khác, nên tham khảo ý kiến của chuyên gia để có phương pháp phù hợp hơn.
Tuân thủ lịch trình ngủ – thức nhất quán mỗi ngày. Giống như mọi khía cạnh của việc nuôi dạy con cái, lịch trình sinh hoạt nhất quán có thể giúp trẻ 1 tuổi buồn ngủ vào cùng một thời điểm mỗi ngày để dễ ngủ hơn.
Để trẻ dưới 1 tuổi ngủ suốt đêm, bạn cần tạo thói quen đi ngủ và thực hiện hàng ngày một cách nghiêm ngặt. Ví dụ như mặc đồ ngủ, đánh răng, đọc truyện cho con nghe, hôn con và chúc ngủ ngon sau đó con sẽ đi ngủ.
Nếu bé ngủ nông và thỉnh thoảng thức giấc chỉ vì một chút tiếng động bạn có thể thử lắp thêm một máy tạo tiếng ồn trắng trong phòng bé để chặn hết mọi tiếng ồn từ bên ngoài phòng ngủ; Giữ phòng tối giúp tăng cường sản xuất melatonin (hormone gây ngủ); Sử dụng vật dụng an ủi như một con thú nhồi bông, chăn để giúp giảm bớt lo lắng khi xa cách.
Nếu bé dậy sớm, hãy đảm bảo đóng hết rèm cửa để tia nắng mặt trời buổi sáng không đánh thức bé.
Ở độ tuổi này hệ thần kinh và các cơ quan trong cơ thể trẻ còn non nớt, do đó việc tự ý sử dụng thuốc an thần, hỗ trợ giấc ngủ hoặc các loại thực phẩm chức năng không có thể gây hại nghiêm trọng.
Vì vậy việc dùng thuốc cho trẻ 1 tuổi bị trằn trọc, khó ngủ về đêm luôn cần có chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa; dùng các vitamin bổ sung và thực phẩm chức năng cần có sự hướng dẫn của chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ để tránh tác dụng phụ như suy hô hấp, ức chế khả năng phát triển, rối loạn thần kinh.
Một số biện pháp hỗ trợ vỗ về giấc ngủ tự nhiên giúp trẻ 1 tuổi ngủ ngon hơn, bao gồm:
Viện Hàn lâm Nhi khoa Mỹ (AAP) khuyến khích phòng ngừa mất ngủ ở trẻ bằng cách phát triển các thói quen ngủ ngay từ đầu như sau:
Tóm lại tình trạng trẻ 1 tuổi khó ngủ về đêm là vấn đề phổ biến và hoàn toàn có thể phòng ngừa hoặc cải thiện nếu ba mẹ kiên trì áp dụng đúng cách. Nếu tình trạng khó ngủ kéo dài hoặc kèm theo các dấu hiệu bất thường, ba mẹ nên đưa trẻ đi khám để được tư vấn và can thiệp kịp thời, đảm bảo sức khỏe và chất lượng giấc ngủ cho bé.
