Rối loạn trầm cảm mãn tính là dạng trầm cảm kéo dài, liên tục và. Đây là một tình trạng khó điều trị và điều trị tốn kém, mất nhiều thời gian. Cùng ECO Pharma tìm hiểu nguyên nhân, cách chẩn đoán và phòng ngừa hiệu quả.
Rối loạn trầm cảm mãn tính là chứng trầm cảm nhẹ hoặc trung bình. Tình trạng này đặc trưng bởi sự chán nản, buồn bã hầu hết cả ngày, kéo dài nhiều ngày, trong ít nhất hai năm ở người lớn hoặc một năm ở trẻ em và thanh thiếu niên. Người bệnh có nguy cơ sao đối mặt với ý nghĩ, hành vi tự tử và suy giảm sức khỏe thể chất nghiêm trọng. (1)
Theo ước tính, khoảng 105 triệu người (1.5% dân số) trên toàn cầu mắc bệnh mỗi năm. Bệnh có xu hướng xảy ra ở phụ nữ nhiều hơn so với nam giới. (2)
Rối loạn trầm cảm mãn tính là tình trạng nguy hiểm, gây chán nản, vô vọng, bi quan, thiếu động lực gắn bó với cuộc sống. Đôi khi, tình trạng này bắt đầu từ thời thơ ấu, khiến người bệnh có xu hướng tự định nghĩa bản thân, tin rằng đó là một phần tính cách của mình, dẫn đến điều trị chậm trễ. (3)
Bệnh cũng ảnh hưởng sức khỏe thể chất, bao gồm thay đổi khẩu vị làm tăng cân hoặc suy dinh dưỡng, rối loạn giấc ngủ. Người bệnh có nguy cơ cao mắc rối loạn tâm thần khác, chẳng hạn như lo âu, rối loạn hoảng sợ hoặc ám ảnh sợ xã hội.
Các triệu chứng kéo dài dẫn đến xung đột với gia đình và bạn bè, gặp vấn đề về các mối quan hệ ở nơi làm việc hoặc trường học, lạm dụng rượu bia. Nghiêm trọng hơn là tự làm hại bản thân như rạch tay, có ý định tự tử hoặc tự tử. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có hơn 700000 người tử vong do tự tử mỗi năm.
Nguyên nhân chính xác của chứng rối loạn trầm cảm mãn tính vẫn chưa được làm rõ. Nhưng các chuyên gia đã khoanh vùng một số yếu tố nguy cơ, gồm:
Nếu gia đình huyết thống có tiền sử bị rối loạn trầm cảm mãn tính, bạn sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh. Đến nay, những gen liên quan đến tình trạng này vẫn đang được nghiên cứu.
Những sự kiện đau thương trong cuộc sống như mất người thân, vấn đề tài chính, bị lạm dụng thể chất hoặc tình dục,… có thể gây ra suy nghĩ, cảm xúc tiêu cực kéo dài. Điều này làm tăng nguy cơ khởi phát chứng rối loạn trầm cảm mãn tính.
Sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh, chẳng hạn như serotonin, dopamine, norepinephrine được cho là có liên quan đến rối loạn trầm cảm mãn tính. Ngoài ra, tình trạng suy giảm kích thước tại một số vùng của não, gồm vỏ não trán ổ mắt, hồi hải mã cũng được quan sát thấy ở những người mắc bệnh. (4)
Những đặc điểm tính cách như lòng tự trọng thấp, tự phê phán bản thân quá mức có thể dẫn đến rối loạn trầm cảm mãn tính. Ngoài ra, một số yếu tố nguy cơ khác gồm mắc bệnh lý nghiêm trọng (như ung thư), chấn thương, căng thẳng kéo dài, tác dụng phụ của thuốc (như thuốc điều trị cao huyết áp, ung thư).
Triệu chứng trầm cảm mãn tính ở mỗi người là khác nhau, thường nhẹ hơn trầm cảm nặng nhưng lại kéo dài hơn. Chúng bao gồm:
Để chẩn đoán mắc bệnh, bạn phải có ít nhất 2 trong số các triệu chứng trên, xảy ra từ 2 năm trở lên ở người lớn, hoặc từ một năm trở lên ở trẻ em và thanh thiếu niên.
Một số người có nguy cơ bị rối loạn trầm cảm mãn tính cao hơn, nếu:
Chẩn đoán rối loạn trầm cảm mãn tính đòi hỏi phải đánh giá toàn diện về thể chất và tâm lý. Bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp:
Các phương pháp điều rối loạn trầm cảm mãn tính bao gồm dùng thuốc, tâm lý trị liệu hoặc kết hợp cả hai:
Một số loại thuốc thường được kê đơn cho chứng rối loạn trầm cảm mãn tính gồm:
Người bệnh có thể được chỉ định thử nhiều loại thuốc khác nhau đến khi tìm được loại phù hợp. Thường mất khoảng vài tuần để thấy rõ hiệu quả của thuốc. Nếu các tác dụng phụ ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống, hãy thảo luận với bác sĩ. Nhưng bạn không được dừng thuốc đột ngột vì có thể làm triệu chứng bệnh nghiêm trọng hơn.
Tâm lý trị liệu do các chuyên gia tâm lý thực hiện. Người mắc rối loạn trầm cảm mãn tính thường được chỉ định liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT), nhằm:
Đây được xem là liệu pháp ngắn hạn, kéo dài từ 5 đến 20 buổi, mỗi buổi khoảng 45 đến 60 phút, tùy thuộc nhiều yếu tố, như mức độ nghiêm trọng của triệu chứng, sự hỗ trợ từ người thân, bạn bè.
Trầm cảm rối loạn mãn tính có thể xảy ra với bất kỳ ai, nhưng bạn có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách:
Nghiên cứu trên Tạp chí Tâm thần học (Mỹ) năm 2020 cho thấy, tâm sự với người khác là một trong những yếu tố làm giảm đáng kể nguy cơ mắc trầm cảm nói chung.
Thường xuyên trò chuyện với gia đình và bạn bè giúp tạo sự gắn kết xã hội. Khi chia sẻ suy nghĩ, cảm xúc, bạn sẽ cảm thấy được lắng nghe, thấu hiểu và giảm bớt gánh nặng trong lòng. Người thân, bạn bè cũng có thể đưa ra lời khuyên, hỗ trợ bạn vượt qua khó khăn. Nhưng chỉ nên tâm sự với những người mà bạn thật sự tin tưởng.
Chất kích thích như rượu, bia gây ức chế hệ thần kinh trung ương, giúp bạn cảm thấy thư giãn, giảm lo lắng tạm thời sau khi uống. Nhưng về lâu dài, chúng phá vỡ sự cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh trong não, ảnh hưởng đến cảm xúc, suy nghĩ và hành vi.
Ngoài ra, rượu bia còn làm chậm quá trình xử lý thông tin của não, khiến bạn khó xác định được cảm xúc thực sự của mình. Do đó bạn hãy hạn chế rượu bia để ngăn ngừa chứng rối loạn trầm cảm mãn tính.
Thói quen sống khoa học giúp bạn giảm stress, tránh những cảm xúc tiêu cực có thể dẫn đến trầm cảm mãn tính:
Chế độ dinh dưỡng: Dinh dưỡng từ thực phẩm ảnh hưởng đến sự phát triển và hoạt động của hệ thần kinh. Việc hấp thụ không đủ các chất cần thiết có thể tác động tiêu cực đến tâm lý, tăng nguy cơ mắc trầm cảm, kể cả trầm cảm mãn tính. Để phòng bệnh, bạn hãy bổ sung:
Hoạt động thể chất: Tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện tâm trạng, giảm căng thẳng và lo âu. Bạn cũng có thể chơi thể thao như bơi lội, cầu lông, tennis, bóng rổ,… hoặc tham gia hoạt động ngoài trời như leo núi, đạp xe, đi bộ.
Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi sức khỏe tâm thần. Hãy đảm bảo ngủ 7 đến 9 tiếng mỗi ngày.
Giảm căng thẳng: Giảm stress, căng thẳng bằng các hoạt động thư giãn, gồm thiền, tập yoga, hít thở sâu. Bạn cũng nên tham gia các lớp học theo sở thích như vẽ tranh, nhạc cụ, nấu ăn,… giúp thúc đẩy cảm xúc tích cực. Đồng thời tìm kiếm hội nhóm có cùng sở thích để xây dựng mối quan hệ xã hội lành mạnh, giảm nguy cơ trầm cảm mãn tính.
Nếu bản thân hoặc người trong gia đình, bạn bè có triệu chứng buồn bã, chán nản kéo dài, rối loạn giấc ngủ, thay đổi khẩu vị,… hãy đến gặp bác sĩ để thăm khám kịp thời. Các chuyên gia sẽ hỗ trợ chẩn đoán và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp, ngăn ngừa bệnh tiến triển nặng và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Một số thắc mắc thường gặp về chứng rối loạn trầm cảm mãn tính là:
Rối loạn trầm cảm mãn tính có thể chữa khỏi. Tuy nhiên, điều này tùy thuộc vào nhiều yếu tố, gồm phương pháp chữa trị; quyết tâm của người bệnh; sự hỗ trợ từ gia đình, bạn bè. Lưu ý rằng bệnh có nguy cơ tái phát, do đó việc duy trì lối sống lành mạnh, tích cực sau điều trị là rất quan trọng.
Thời gian điều trị trầm cảm mãn tính ở mỗi người là khác nhau, tùy mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và sự phối hợp của người bệnh. Để nhanh chóng cải thiện, bạn nên tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ về việc sử dụng thuốc, thực hiện tâm lý trị liệu và xây dựng thói quen sống khoa học.
Người bệnh không nên tự điều trị. Trầm cảm mãn tính là một dạng rối loạn tâm thần, cần được bác sĩ chuyên môn theo dõi và chỉ định cách khắc phục phù hợp. Việc tự ý sử dụng thuốc hoặc phương pháp không chính thống có thể khiến các triệu chứng trở nên trầm trọng hơn.
Để ngăn ngừa bệnh tái phát, hãy tuân thủ phác đồ điều trị và tái khám định kỳ. Sau khi khỏi bệnh, cần duy trì chế độ dinh dưỡng cân đối, lối sống khoa học nhằm bảo vệ sức khỏe thể chất và tâm thần. Ngoài ra, thường xuyên trò chuyện với người thân, gặp gỡ bạn bè, tham gia các hoạt động xã hội cũng rất quan trọng, giúp bạn giữ kết nối với những người xung quanh.
Trầm cảm mãn tính thường đi kèm nhiều vấn đề sức khỏe khác như thay đổi khẩu vị, rối loạn ăn uống. Vì vậy bạn hãy ưu tiên thăm khám tại địa chỉ phòng khám, bệnh viện có đa chuyên khoa như Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Hệ thống Phòng khám Đa khoa Tâm Anh.
Trung tâm Khoa học Thần kinh, Khoa Dinh dưỡng tiết chế,… sẽ cùng phối hợp để kiểm tra, chăm sóc toàn diện cho người bệnh. Bệnh viện quy tụ nhiều chuyên gia đầu ngành, giàu kinh nghiệm, tận tâm, từng được đào tạo tại các nền y tế tiên tiến.
Các chuyên gia sử dụng các thiết bị hiện đại như hệ thống chụp cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira Biomatrix, máy chụp cắt lớp vi tính (CT) 768 lát cắt Somatom Drive, máy điện não vi tính EEG-1200K,… để chẩn đoán nguyên nhân và đưa ra phác đồ điều trị cá thể hóa.
Rối loạn trầm cảm mãn tính có thể được kiểm soát và điều trị hiệu quả nếu phát hiện sớm. Bạn hãy thường xuyên theo dõi chuyển biến tâm trạng của bản thân và những người xung quanh. Nếu có dấu hiệu bất thường, việc thăm khám là điều cần thiết, hỗ trợ cải thiện chất lượng cuộc sống và ngăn ngừa hậu quả nghiêm trọng.
