7 tác dụng phụ của Hydroquinone cần biết trước khi sử dụng

Hydroquinone là một hoạt chất thường được dùng trong các sản phẩm chăm sóc da, nổi bật với tác dụng dưỡng trắng, hỗ trợ điều trị nám da. Bên cạnh những lợi ích mang lại, hydroquinone cũng tiềm ẩn một số tác dụng không mong muốn. Cùng ECO Pharma tìm hiểu rõ hơn về các tác dụng phụ của Hydroquinone trước khi sử dụng.

Tìm hiểu cơ chế và vai trò của Hydroquinone

Hydroquinone có hại không? Trước khi trả lời câu hỏi này, bạn nên hiểu về cơ chế hoạt động, vai trò của hoạt chất hydroquinone đối với làn da như thế nào. (1)

1. Hydroquinone là chất gì?

Hydroquinone là một hợp chất hữu cơ được sử dụng rộng rãi trong điều trị các vấn đề tăng sắc tố da như nám, tàn nhang và đồi mồi. Nó hoạt động bằng cách ức chế quá trình sản sinh melanin, sắc tố quyết định màu da. Hydroquinone thường được bào chế dưới dạng kem, gel hoặc dung dịch và được bôi trực tiếp lên vùng da bị ảnh hưởng. Nồng độ hydroquinone phổ biến là 2% (không cần kê đơn) và 4% (cần kê đơn).

Để đạt hiệu quả tối ưu, hydroquinone thường được kết hợp với các hoạt chất khác như retinoid và corticosteroid. Liệu trình điều trị bằng hydroquinone thường kéo dài từ 3 đến 6 tháng và cần được thực hiện dưới sự hướng dẫn của bác sĩ da liễu để tránh các tác dụng không mong muốn.

2. Cơ chế hoạt động của Hydroquinone

Hydroquinone là một hợp chất làm trắng da có cấu trúc tương tự với L-3,4-dihydroxyphenylalanin (L-DOPA), hoạt động như một chất ức chế cạnh tranh đối với enzyme tyrosinase. Bằng cách liên kết với vị trí hoạt động của enzyme, hydroquinone ngăn cản quá trình chuyển đổi tyrosine thành L-DOPA, một tiền chất quan trọng trong quá trình tổng hợp melanin. Sự ức chế này dẫn đến giảm sản xuất cả eumelanin (melanin nâu đen) và pheomelanin (melanin vàng đỏ), từ đó làm mờ các vết nám, tàn nhang và làm đều màu da.

3. Vai trò chính của Hydroquinone

Hydroquinone là một hoạt chất làm sáng da được sử dụng rộng rãi trong lâm sàng để điều trị các tình trạng tăng sắc tố da. Tăng sắc tố da là tình trạng da xuất hiện các vùng màu sẫm hơn so với vùng da xung quanh, thường do các nguyên nhân như tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, thay đổi nội tiết tố, viêm hoặc chấn thương ngoài da.

Vai trò chính của hydroquinone là ức chế quá trình sản sinh melanin, sắc tố quyết định màu da. Nhờ đó, hydroquinone giúp làm mờ các vết nám, tàn nhang, đồi mồi và các vùng da bị sạm màu do viêm. Hydroquinone đặc biệt hiệu quả trong việc điều trị nám da và tăng sắc tố sau viêm.

Dùng Hydroquinone có những tác dụng gì?

Tác dụng của Hydroquinone trong lâm sàng là hỗ trợ điều trị vùng da bị rối loạn sắc tố như nám da (chloasma), tàn nhang (lentigo) và tăng sắc tố sau viêm.

1. Tăng sắc tố sau viêm

Tăng sắc tố sau viêm là kết quả của tình trạng viêm da, khi da bị tổn thương, các phản ứng viêm sẽ kích hoạt cơ chế sản sinh melanin – sắc tố quyết định màu da – tăng mạnh. Quá trình này thường xảy ra sau các tổn thương da như mụn trứng cá, eczema, viêm da tiếp xúc, vẩy nến hoặc bỏng. Nguyên nhân gây ra tình trạng này có thể đến từ ánh nắng mặt trời, mụn trứng cá, viêm da dị ứng, viêm da tiếp xúc, vảy nến, lichen phẳng và bỏng. Viêm làm tăng giải phóng và oxy hóa axit arachidonic thành prostaglandin và leukotriene, kích thích tế bào melanocyte sản sinh melanin. Hydroquinone được sử dụng để điều trị tình trạng tăng sắc tố sau viêm cùng biện pháp bảo vệ da khỏi ánh sáng. Tình trạng tăng sắc tố sẽ được cải thiện làm mờ thâm, đều màu da khi dùng hydroquinone trong vài tuần đến vài tháng.

2. Nám da

Nám da là một rối loạn tăng sắc tố thường gặp, đặc trưng bởi sự xuất hiện các mảng hoặc đốm nâu, chủ yếu ở vùng mặt tiếp xúc nhiều với ánh nắng. Cơ chế hình thành nám da liên quan đến sự tăng sản xuất melanin – sắc tố quyết định màu da. Các yếu tố đóng vai trò trong quá trình sinh bệnh của nám da là da sẫm màu hơn, bức xạ UV, hormone, di truyền và thuốc chống động kinh. Trong đó, tiếp xúc với bức xạ UV là yếu tố chính trong quá trình sinh bệnh. Tia UV kích thích các tế bào melanocyte sản sinh melanin quá mức dẫn đến sự hình thành các đốm nâu.

Hydroquinone là một hoạt chất thường được sử dụng trong điều trị nám da. Cơ chế hoạt động của hydroquinone là ức chế enzyme tyrosinase, một enzyme quan trọng trong quá trình tổng hợp melanin. Bằng cách ngăn chặn hoạt động của tyrosinase, hydroquinone làm giảm sản xuất melanin, giúp làm mờ các vết nám và làm đều màu da. Tuy nhiên, để đảm bảo hiệu quả điều trị, việc sử dụng hydroquinone trị nám cần kết hợp với các biện pháp bảo vệ da khỏi ánh nắng mặt trời.

Tác dụng phụ của Hydroquinone

Mặc dù không có bằng chứng lâm sàng đáng tin cậy cho thấy những tác hại của Hydroquinone cho con người. Tuy nhiên, khi sử dụng Hydroquinone không đúng cách có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn.

1. Tác dụng phụ thường gặp

Một số tác dụng phụ thường gặp khi dùng sản phẩm có chứa hoạt chất Hydroquinone:

Kích ứng da: Đây là tác dụng phụ thường gặp nhất khi sử dụng Hydroquinone. Những người có làn da nhạy cảm hoặc da bị tổn thương dễ gặp phải các phản ứng phụ như ngứa, đỏ, châm chích và viêm khi sử dụng các sản phẩm chứa thành phần này. Các triệu chứng kích ứng có thể xuất hiện ngay lập tức hoặc sau một thời gian sử dụng. (2)

Viêm da: Viêm da tiếp xúc dị ứng là một trong những tác dụng phụ phổ biến khi sử dụng kem chứa Hydroquinone. Chất này có thể gây kích ứng da, đặc biệt ở những người có làn da nhạy cảm hoặc đã bị tổn thương. Các triệu chứng viêm da tiếp xúc dị ứng thường gặp bao gồm ngứa, đỏ, sưng, nổi mụn nước, bong tróc da và cảm giác nóng rát.

Khô da: Những người có làn da khô hoặc nhạy cảm có thể gặp phải tình trạng khô da nghiêm trọng hơn hoặc kích ứng da khi sử dụng kem chứa hydroquinone. Điều này là do hydroquinone có thể làm giảm độ ẩm tự nhiên của da, khiến da trở nên khô và dễ bong tróc. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, các triệu chứng kích ứng này có thể giảm dần khi da dần thích nghi với hoạt chất này. (3)

Da bị sạm nám: Hydroquinone hoạt động bằng cách ức chế quá trình sản xuất melanin, sắc tố quyết định màu da nhưng không thể loại bỏ hoàn toàn các tế bào melanin đã tồn tại. Do đó, trong quá trình điều trị bằng Hydroquinone, đặc biệt là trong giai đoạn đầu, người dùng có thể nhận thấy tình trạng sạm da tạm thời tăng lên do sự thay mới tự nhiên của các tế bào da, các tế bào chứa melanin phía dưới được đẩy lên bề mặt và cần thời gian để được loại khỏi da.

Hiện tượng sạm da tạm thời này là một phản ứng bình thường trong quá trình điều trị và sẽ cải thiện dần theo thời gian. Nhưng nếu sử dụng Hydroquinone không đúng cách, chẳng hạn như bôi quá liều, sử dụng quá lâu hoặc kết hợp với các sản phẩm không tương thích, tình trạng sạm da có thể trở nên nghiêm trọng hơn và kéo dài.

2. Tác dụng phụ nghiêm trọng hơn

Ở một số trường hợp hiếm gặp, sử dụng Hydroquinone có thể gây ra một số tác dụng phụ nghiêm trọng hơn, bao gồm:

Ochronosis: Ochronosis là một biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng có thể xảy ra sau khi sử dụng Hydroquinone trong thời gian dài. Bệnh biểu hiện bằng sự xuất hiện của các mảng sắc tố màu xanh đen hoặc xám trên da, đặc biệt ở những vùng thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng. Tình trạng này có nhiều khả năng xảy ra ở những người có tông màu da sẫm hơn và ở những người sử dụng nồng độ Hydroquinone cao trên một vùng da rộng trong thời gian dài.

Một báo cáo 1 ca trên 1 phụ nữ Ấn Độ 50 tuổi đã chỉ ra rằng việc sử dụng kem dưỡng trắng chứa Hydroquinone 2% trong nhiều năm có thể dẫn đến tình trạng Ochronosis. Cơ chế bệnh sinh của bệnh này liên quan đến sự tích tụ của các sản phẩm phân hủy Hydroquinone trong da, gây tổn thương các sợi collagen và hình thành sắc tố bất thường. Điều này làm thay đổi cấu trúc của da và tạo nên các mảng màu đặc trưng của Ochronosis. (4)

Da mẫn cảm với ánh nắng: Hydroquinone làm tăng đáng kể độ nhạy cảm của da đối với tia cực tím (UV) trong ánh nắng mặt trời. Việc tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời khi đang sử dụng sản phẩm chứa Hydroquinone có thể dẫn đến tình trạng tăng sắc tố da, biểu hiện qua các đốm đen, nám sạm và thậm chí là bỏng nắng. Nguy cơ này càng tăng cao nếu bạn đang sử dụng đồng thời các loại thuốc khác cũng có tác dụng tương tự.

Phản ứng dị ứng: Kem Hydroquinone chứa sulfite có thể gây ra phản ứng dị ứng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng ở những người nhạy cảm với chất này. Các triệu chứng dị ứng có thể bao gồm phát ban da nghiêm trọng, nổi mề đay, ngứa, khó thở, tức ngực và thậm chí sốc phản vệ. Nguy cơ dị ứng càng cao ở những người có tiền sử dị ứng sulfite, đặc biệt là những người mắc bệnh hen suyễn.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ tác dụng phụ

Một số yếu tố sau có thể làm tăng nguy cơ gây ra các tác dụng phụ khi sử dụng Hydroquinone:

• Sử dụng quá liều: Hydroquinone có thể gây kích ứng da nếu sử dụng quá liều hoặc quá thường xuyên. Nồng độ Hydroquinone phù hợp thường từ 2% – 4%, và thời gian sử dụng liên tục không nên quá 5 tháng. Việc lạm dụng Hydroquinone có thể dẫn đến tình trạng tăng sắc tố da, kích ứng da nghiêm trọng và các tác dụng phụ khác.
• Không bảo vệ da khỏi ánh nắng: Hydroquinone làm tăng độ nhạy cảm của da với ánh nắng mặt trời. Việc tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời trong khi sử dụng Hydroquinone có thể gây ra tình trạng cháy nắng, tăng sắc tố da và làm trầm trọng thêm các vấn đề về da.
• Kết hợp với các sản phẩm khác: Việc kết hợp Hydroquinone với các sản phẩm chăm sóc da khác, đặc biệt là các sản phẩm có chứa acid mạnh (như AHA, BHA) hoặc các chất tẩy rửa mạnh có thể gây ra các phản ứng phụ không mong muốn như kích ứng, bỏng rát và làm tổn thương hàng rào bảo vệ da.
• Có làn da nhạy cảm: Những người có làn da nhạy cảm vốn đã dễ bị kích ứng bởi các sản phẩm chăm sóc da. Việc sử dụng Hydroquinone có thể làm tăng nguy cơ kích ứng da ở những người này.

Cách giảm thiểu các tác dụng phụ khi dùng Hydroquinone

Để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng Hydroquinone, người dùng nên tuân thủ các hướng dẫn sau:

• Tham khảo ý kiến bác sĩ da liễu: Việc sử dụng Hydroquinone đòi hỏi sự tư vấn trực tiếp của bác sĩ da liễu. Bác sĩ sẽ giúp bạn hiểu rõ về lợi ích và rủi ro của việc sử dụng thuốc, đồng thời hướng dẫn điều trị phù hợp với tình trạng da của bạn. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người có làn da nhạy cảm, phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, hoặc những người đang sử dụng các loại thuốc khác.
• Thử nghiệm trên một vùng da nhỏ: Trước khi sử dụng Hydroquinone, nên thử nó trên vùng da bên trong cẳng tay, một khu vực nhạy cảm nhưng ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Thoa một lượng nhỏ sản phẩm lên vùng da này, băng lại nhẹ nhàng và quan sát trong vòng 24 giờ. Nếu xuất hiện các dấu hiệu kích ứng như đỏ, ngứa, sưng, nổi mụn nước hoặc cảm giác nóng rát, hãy ngừng sử dụng ngay lập tức và tham khảo ý kiến của bác sĩ da liễu. Nếu không có phản ứng phụ nào xảy ra, bạn có thể bắt đầu sử dụng Hydroquinone trên vùng da cần điều trị. Chỉ nên thoa một lớp mỏng và đều lên vùng da đó, tránh thoa quá nhiều hoặc thoa lên vùng da bị tổn thương, vết thương hở hoặc niêm mạc.
• Bảo vệ da khỏi ánh nắng: Hydroquinone làm tăng độ nhạy cảm của da với ánh nắng mặt trời, đặc biệt là tia cực tím (UV). Vì vậy, khi sử dụng sản phẩm chứa Hydroquinone cần bảo vệ da khỏi ánh nắng để ngăn ngừa tình trạng sạm da, nám và các vấn đề về sắc tố khác. Để bảo vệ da hiệu quả, bạn nên sử dụng kem chống nắng hàng ngày với chỉ số SPF 30 trở lên. Thoa kem chống nắng trước khi ra ngoài khoảng 15 – 20 phút và thoa lại sau mỗi 2 giờ hoặc sau khi hoạt động mạnh như bơi lội, đổ mồ hôi. Ngoài ra, cần che chắn các vùng da tiếp xúc với ánh nắng bằng quần áo dài tay, quần dài, mũ rộng vành và đeo kính râm.
• Ngừng sử dụng nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường: Khi sử dụng Hydroquinone, bạn cần theo dõi sát sao tình trạng da. Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào như đỏ, ngứa, sưng, nổi mụn nước, bong tróc hoặc thay đổi màu da, hãy ngừng sử dụng sản phẩm ngay lập tức và tham khảo ý kiến của bác sĩ. Việc tiếp tục sử dụng có thể làm tình trạng viêm da trở nên nghiêm trọng hơn dẫn đến tăng sắc tố hoặc giảm sắc tố da.

Hydroquinone là một hoạt chất phổ biến trong các sản phẩm làm sáng da, đặc biệt các sản phẩm dành cho da nám, tàn nhang và các tình trạng tăng sắc tố khác. Những người thường xuyên sử dụng các sản phẩm này nên chú ý tới tác dụng phụ của Hydroquinone vì có thể làm do da nhạy cảm hơn dưới ánh nắng mặt trời. Vì vậy cần che chắn kỹ trong thời gian dùng Hydroquinone. Ngoài ra, nên chăm sóc da từ bên trong để sớm đạt được các mục tiêu điều trị. Một số tinh chất thiên nhiên dưỡng da, chống nắng từ bên trong đã được chứng minh hiệu quả như tinh chất Sakura, Collagen, P. Leucotomos,… có thể bổ sung cho người trưởng thành.