Tổ yến giàu đạm, ít béo, giàu vi chất và hoạt chất sinh học có lợi cho sức khỏe. Tuy nhiên, người bị men gan tăng thì có nên ăn loại thực phẩm này không? Để giải đáp rõ người bị men gan cao có ăn được yến không, ECO Pharma mời bạn cùng tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
Người bệnh có thể ăn yến để bổ sung dinh dưỡng, hỗ trợ phục hồi gan miễn là không bị dị ứng, không lạm dụng và không dùng chung với các thuốc có nguy cơ tương tác.
Người bệnh được khuyến nghị ăn các thực phẩm dễ tiêu hóa, ít chất béo bão hòa, giàu đạm và vi chất cần thiết cho quá trình tái tạo tế bào gan. Tổ yến là thực phẩm quý được hình thành từ nước bọt của chim yến, được dùng trong Đông y từ thời Đường – Tống để tăng cường sức khỏe, phục hồi thể trạng suy nhược sau đau bệnh. Trong các ghi chép cổ đại, yến không phải là thực phẩm đặc trị cho gan, tuy nhiên có thể gián tiếp hỗ trợ sức khỏe gan thông qua khả năng bồi bổ sức khỏe.
Tổ yến chứa khoảng 45% – 55% protein hòa tan, cung cấp 18 loại axit amin thiết yếu trong đó có axit sialic, có khả năng phục hồi niêm mạc gan bị tổn thương. Ngoài ra, tổ yến còn chứa glucosamine, glycoprotein và các khoáng chất như canxi, kẽm, magie, sắt, mangan, đặc biệt nó không chứa cholesterol, chất béo bão hòa nên tốt cho người bị gan nhiễm mỡ hoặc rối loạn mỡ máu.
Trên thị trường hiện nay có nhiều sản phẩm yến đã được chế biến sẵn chỉ việc dùng hoặc loại thô phải tự chế biến. Người men gan tăng nên dùng loại thô để tự chế biến tại nhà, giúp kiểm soát được việc thêm đường, chất phụ gia và các thảo dược. Các sản phẩm có sẵn như yến chưng, nước yến đóng chai thường có đường, chất phụ gia, và một số thành phần có thể không tốt cho gan.
Như đã đề cập ở phần men gan cao có ăn yến được không, nếu dùng yến sào đúng cách có thể hỗ trợ phục hồi gan và cải thiện chỉ số men gan. Một số lợi ích đã được nghiên cứu ghi nhận gồm:
Nhiều người thắc mắc men gan cao có nên ăn yến không, thực tế là tổ yến có thể giúp giảm men gan nếu dùng đúng cách. Tổ yến có thể giúp giảm men gan ALT và AST ở chuột thí nghiệm bị tổn thương gan do paracetamol (acetaminophen). Nhóm chuột được bổ sung yến có men gan thấp hơn so với nhóm không điều trị. Cơ chế chính là nhờ các peptide sinh học trong tổ yến giúp chống lại stress oxy hóa và điều hòa phản ứng viêm – hai yếu tố chính góp phần gây tổn thương tế bào gan và làm tăng men gan. Tuy nhiên, hiệu quả này phụ thuộc vào liều lượng và cách sử dụng, không thể xem tổ yến là thuốc điều trị thay thế. Người bị tăng men gan vẫn cần theo dõi chức năng gan định kỳ và điều trị theo chỉ định của bác sĩ.
Tổ yến chứa nhiều hoạt chất có khả năng chống viêm, chống oxy hóa mạnh như peptide sinh học, glycoprotein, axit sialic, cysteine (tiền chất của glutathione) và enzym SOD giúp trung hòa gốc tự do, điều hòa phản ứng viêm và bảo vệ tế bào gan. Một nghiên cứu tại Đại học Mahidol (Thái Lan) trên chuột bị ngộ độc paracetamol cho thấy, tổ yến giúp giảm viêm gan, hạn chế tổn thương mô gan và thúc đẩy tái tạo tế bào gan thông qua việc tăng biểu hiện PCNA. (1)
Tiểu đường gây hại cho mạch máu và cũng là yếu tố nguy cơ gây tổn thương gan, đặc biệt là gan nhiễm mỡ không do rượu. Tăng đường huyết kéo dài thúc đẩy stress oxy hóa, gây viêm và hủy hoại tế bào gan. Một số nghiên cứu cho thấy, tổ yến có thể giúp bảo vệ thành mạch và mô gan trước tác động của stress oxy hóa do tăng đường huyết. Tuy nhiên, vẫn cần có thêm nhiều nghiên cứu về chủ đề này để xác định được lợi ích.
Từ Đông y cho đến các nghiên cứu hiện đại đều ghi nhận tổ yến có khả năng hỗ trợ miễn dịch, cải thiện chuyển hóa và tăng cường thể lực. Các axit amin như lysine, threonine, isoleucine của loại thực phẩm này giúp thúc đẩy sản sinh kháng thể và phục hồi mô tổn thương. Một số nghiên cứu tiền lâm sàng còn cho thấy tổ yến có thể ức chế virus cúm và hỗ trợ chống lại tế bào ung thư phát triển nhanh. Mặc dù vẫn cần thêm bằng chứng nhưng tổ yến vẫn là lựa chọn an toàn hỗ trợ phục hồi cho người men gan tăng hoặc suy giảm miễn dịch. (2)
Gan và hệ tiêu hóa có mối liên hệ chặt chẽ thông qua trục ruột – gan (gut–liver axis). Khi hệ tiêu hóa khỏe, quá trình trao đổi chất và giải độc tại gan được hỗ trợ hiệu quả hơn. Một nghiên cứu trên chuột béo phì cho thấy, tổ yến giúp cải thiện hệ vi sinh đường ruột, tăng miễn dịch niêm mạc ruột, giảm viêm mạn và tăng khả năng chống oxy hóa tại gan. Điều này giúp điều hòa chuyển hóa giữa ruột và gan, giảm hấp thu lipid, cải thiện chức năng insulin và hỗ trợ kiểm soát đường huyết. (3)
Ngoài ra, các thành phần glycan/glycoprotein và peptide sinh học trong tổ yến còn có tác dụng như prebiotic tự nhiên, nuôi lợi khuẩn và tăng sản xuất SCFA (short-chain fatty acids). Đây là axit béo chuỗi ngắn giúp nuôi dưỡng tế bào ruột, cải thiện hấp thu vi khoáng như kẽm, sắt – quan trọng trong tái tạo tế bào gan và cân bằng men gan.
Mặc dù tổ yến có tiềm năng hỗ trợ gan nhưng nếu dùng sai cách có thể gây ra tác hại. Dưới đây là một số nguy cơ gây hại cho sức khỏe nếu người bệnh dùng tổ yến sai cách.
Tổ yến chứa nhiều protein sinh học tốt nhưng nếu ăn nhiều sẽ gây dư thừa đạm. Đạm thừa sẽ chuyển hóa thành urê – chất mà gan phải xử lý và thải qua thận. Ở người đang tăng men gan, gan yếu hoặc mắc bệnh gan mạn tính, chuyển hóa quá nhiều urê sẽ khiến gan quá tải gây mệt mỏi, đầy bụng, hoặc thậm chí làm men gan tăng cao hơn. Trường hợp kèm suy thận, đào thải ure kém còn làm cho các chất chuyển hóa tích tụ, khiến bệnh tiến triển phức tạp hơn.
Tổ yến chưng với nhiều đường phèn có thể gây hại cho người bị gan nhiễm mỡ, tiểu đường hoặc hội chứng chuyển hóa. Đường phèn tuy không phải là đường đơn nhưng sẽ được phân giải thành glucose khi vào cơ thể, dễ làm tăng đường huyết và thúc đẩy tích mỡ tại gan – hai yếu tố góp phần làm tăng men gan. Một phân tích tổng hợp vào năm 2019 cho thấy, tiêu thụ đồ ngọt có đường làm tăng nguy cơ gan nhiễm mỡ từ 14% đến 53%. Một đánh giá tổng quan khác cũng chỉ ra rằng cắt giảm đường là cần thiết trong việc kiểm soát gan nhiễm mỡ. Do vậy nếu đang bị tăng men gan kèm gan nhiễm mỡ hay rối loạn chuyển hóa người bệnh nên hạn chế chưng yến với đường phèn để tránh làm gan “quá tải”. (4)
Tổ yến có chứa một số hoạt chất sinh học như peptide, có thể tác động đến enzym gan (đặc biệt là CYP3A4, một loại enzyme tham gia vào quá trình phân giải nhiều loại thuốc). Điều này có thể làm thay đổi cách cơ thể hấp thu hoặc thải trừ thuốc, chẳng hạn như interferon, ribavirin hay steroid – các thuốc thường dùng trong điều trị viêm gan. Hiện chưa có bằng chứng lâm sàng rõ ràng về tương tác giữa yến và thuốc nhưng nếu đang điều trị bệnh gan thì tốt nhất nên hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi dùng tổ yến để tránh làm giảm hiệu quả điều trị.
Người có cơ địa dị ứng cần đặc biệt cẩn trọng khi dùng tổ yến, vì protein trong yến là loại lạ, cơ thể ít tiếp xúc. Một số người có thể bị ngứa, nổi mề đay, sưng môi – lưỡi – họng, đau bụng, buồn nôn hoặc tiêu chảy. Trường hợp nặng có thể dẫn đến sốc phản vệ, nguy hiểm đến tính mạng.
Ngoài ra, tổ yến cũng có thể chứa bụi, vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm như E.coli, Salmonella, tụ cầu khuẩn hoặc nấm mốc. Một số quốc gia còn siết chặt kiểm soát nhập khẩu yến sào do nguy cơ lây lan cúm gia cầm H5N1.
Nếu chỉ ăn tổ yến thay bữa chính, gan yếu và người bệnh có thể gặp nguy cơ thiếu hụt năng lượng, chất béo và chất xơ cần thiết. Mặc dù yến chứa protein cao nhưng lại thiếu vitamin A, D, E, K – những vitamin tan trong chất béo rất quan trọng cho tái tạo gan, hỗ trợ miễn dịch và chức năng tổng thể của gan.
Chế độ ăn chỉ gồm thức ăn giàu đạm mà thiếu chất béo có thể dẫn đến thiếu hụt các vitamin A, D, E, K dẫn đến da khô, giảm miễn dịch, mệt mỏi và yếu cơ. Do vậy, yến sào chỉ nên được dùng như món ăn bổ sung, xen kẽ cùng bữa chính giàu rau củ, chất béo lành mạnh, ngũ cốc để đảm bảo cân bằng dinh dưỡng và bảo vệ gan an toàn.
Yến sào dù tốt nhưng không thể thay thế bữa ăn chính hàng ngày. Vì vậy người tăng men gan cần tuân thủ cách ăn yến như sau.
Người bệnh chỉ nên chế biến yến sào bằng cách chưng cách thủy trong khoảng 20 – 30 phút, giúp giữ nguyên hàm lượng các hoạt chất sinh học có lợi cho gan như axit sialic, glycoprotein và các axit amin thiết yếu; Tránh đun sôi trực tiếp vì nhiệt độ cao có thể làm biến tính protein và giảm giá trị dinh dưỡng.
Khi chưng yến nên hạn chế hoặc tránh cho đường phèn, nhất là ở người có nguy cơ gan nhiễm mỡ, rối loạn đường huyết hoặc hội chứng chuyển hóa. Vì tiêu thụ đường thường xuyên có thể làm tăng áp lực chuyển hóa lên gan, gây tăng men gan. Thay vào đó, người bệnh nên chưng yến với các nguyên liệu tốt cho gan như hạt sen, táo đỏ hoặc kỷ tử. Hạt sen giúp an thần, hỗ trợ giấc ngủ; táo đỏ chứa nhiều chất chống oxy hóa, tăng cường miễn dịch; kỷ tử hỗ trợ chuyển hóa chất béo và bảo vệ tế bào gan.
Cũng cần chọn yến sào nguyên chất, không tẩm đường, không chất bảo quản. Trong quá trình sơ chế, nên ngâm nở bằng nước sạch và loại bỏ hoàn toàn tạp chất để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.
Người bị tăng men gan có thể ăn yến nhưng không nên lạm dụng. Liều dùng hợp lý được khuyến nghị là 3g – 5g yến khô mỗi lần, tương đương khoảng 1/3 đến 1/2 tổ yến nhỏ và dùng 2 – 3 lần mỗi tuần là phù hợp.
Người bệnh gan không nên sử dụng yến sào mỗi ngày và không dùng thay bữa chính vì yến giàu protein nhưng lại thiếu chất béo và carbohydrate, có thể gây mất cân bằng dinh dưỡng nếu dùng sai cách. Bạn nên ăn yến vào buổi sáng khi bụng đói để hấp thu tối ưu hoặc buổi tối trước khi ngủ 1 – 2 giờ để hỗ trợ gan tái tạo tế bào trong quá trình nghỉ ngơi ban đêm.
Còn đối với người đang điều trị viêm gan hoặc tăng men gan bằng thuốc thì cần hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi dùng yến sào để đảm bảo phù hợp với phác đồ điều trị và tránh tương tác không mong muốn.
Vì yến sào là thực phẩm bổ dưỡng nên khi tìm hiểu người bị men gan cao có ăn được yến hay không, nhiều người vẫn còn khá nhiều băn khoăn cần được làm rõ. Dưới đây là những thắc mắc phổ biến và lời giải đáp chi tiết mà bạn có thể tham khảo để sử dụng yến đúng cách, an toàn cho gan.
Người bệnh có thể ăn yến như một thực phẩm bổ trợ giúp tăng sức đề kháng và hỗ trợ tái tạo tế bào gan, nhưng không thể thay thế thuốc điều trị; Cần tránh ăn quá nhiều vì có thể làm gan quá tải, đặc biệt khi chức năng gan đang suy giảm. Bên cạnh đó, người bị tăng men gan cũng không nên ăn yến để thay bữa chính và cần tránh ăn yến nếu đã từng dị ứng với yến.
Đối với người đang mắc bệnh gan hoặc men gan đang cao, ăn yến chưng đường phèn quá ngọt hoặc quá thường xuyên có thể trực tiếp gây tăng men gan. Bởi vì đường phèn chứa nhiều fructose gây áp lực chuyển hóa cho gan, dễ dẫn đến gan nhiễm mỡ, viêm gan và làm men gan tăng cao hơn. Còn đối với người bình thường, gan khỏe mạnh, ăn yến chưng đường phèn lượng vừa phải, không quá ngọt thì không gây tăng men gan. Tuy nhiên, nếu lạm dụng đường lâu dài, nguy cơ rối loạn chuyển hóa mỡ và ảnh hưởng chức năng gan vẫn có thể xảy ra.
Tổ yến không có tác dụng làm mát gan hay hạ men gan trực tiếp. Tuy nhiên, do chứa hàm lượng axit amin, protein và các vi chất sinh học dồi dào, tổ yến có thể giúp chống viêm, phục hồi tế bào gan tổn thương, hỗ trợ cải thiện chỉ số men gan nếu sử dụng đúng cách, đúng liều lượng và kết hợp với chế độ dinh dưỡng – điều trị phù hợp.
Đối với người có sức khỏe bình thường, tổ yến không gây hại cho gan nếu được sử dụng hợp lý, chế biến sạch và không quá ngọt. Đây là thực phẩm bổ dưỡng, giàu đạm, có thể hỗ trợ miễn dịch và phục hồi cơ thể.
Đối với người bị men gan tăng hoặc bệnh gan mạn tính, ăn quá nhiều tổ yến, hoặc dùng yến chưng quá ngọt có thể khiến gan phải hoạt động quá mức để chuyển hóa chất đạm và đường, gây quá tải, làm tăng men gan hoặc khiến tình trạng gan xấu đi.
Người mắc bệnh gan nên hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi dùng yến sào. Vì yến sào chứa nhiều dưỡng chất nếu dùng không đúng cách có thể gây áp lực lên gan hoặc ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa thuốc. Đặc biệt với người đang điều trị các bệnh lý gan như viêm gan B, tăng men gan, gan nhiễm mỡ… sử dụng yến cần được điều chỉnh liều lượng phù hợp để đảm bảo an toàn, tránh tương tác bất lợi với thuốc, giúp mang lại hiệu quả hỗ trợ sức khỏe tốt.
Đối với thắc mắc men gan cao có ăn được yến không thì người bị tăng men gan có thể ăn yến nếu không bị dị ứng và biết cách dùng tổ yến hợp lý. Tổ yến là thực phẩm giàu giá trị dinh dưỡng, có khả năng hỗ trợ giảm viêm, tăng cường miễn dịch và tái tạo mô gan rất phù hợp để phục hồi sức khỏe cho người bị tăng men gan. Tuy nhiên, yến sào chỉ nên dùng như một thực phẩm hỗ trợ, không thể thay thế thuốc điều trị, cũng không nên lạm dụng. Người bệnh cần chọn yến tinh khiết, chế biến đúng cách (hạn chế đường phèn) và nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng, đặc biệt nếu đang điều trị bệnh gan hay có các bệnh lý nền.
