Testosterone là một hormone quan trọng đối với sức khỏe và chất lượng cuộc sống của nam giới. Tuy nhiên, testosterone có xu hướng suy giảm theo tuổi tác và bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường. Suy giảm testosterone có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe như giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương, giảm cơ bắp, tăng cân, mệt mỏi, trầm cảm và giảm trí nhớ.
Hiệp hội Tiết niệu Hoa Kỳ (AUA) định nghĩa testosterone trong máu thấp là dưới 300 nanogram mỗi deciliter (ng/dL) đối với người lớn. Vậy bác sĩ chẩn đoán suy giảm testosterone bằng phương pháp nào? Người có mức testosterone thấp có chữa được không?
Suy giảm testosterone là tình trạng nồng độ testosterone trong máu thấp dưới mức trung bình, có thể do nhiều nguyên nhân ảnh hưởng đến tinh hoàn làm cho tinh hoàn không sản xuất đủ testosterone gây nên các triệu chứng sinh lý và toàn thân. (1)
Testosterone rất quan trọng đối với sự trưởng thành của cơ quan sinh dục nam, sự phát triển của tinh trùng, khối lượng cơ, giọng nói trầm hơn và sự phát triển của tóc. Nồng độ testosterone thấp có thể gây ra rối loạn cương dương, giảm khối lượng cơ và hói đầu.
Trong một nghiên cứu, cứ 4 nam giới trong độ tuổi từ 30 đến 79 thì có một người có tổng mức testosterone dưới 300 nanogram mỗi deciliter (ng/dL), thường được coi là mức thấp nhất trong phạm vi bình thường. Không có sự khác biệt giữa nam giới thuộc các chủng tộc hoặc nhóm dân tộc khác nhau. Chỉ một số ít nam giới cảm nhận được tác động tình dục của lượng testosterone thấp. Trong số những người đàn ông được thử nghiệm, 12% cho biết có ham muốn tình dục thấp và 16% bị rối loạn cương dương.
Tuy nhiên, theo các tác giả nghiên cứu, tỷ lệ thiếu hụt androgen có triệu chứng, nghĩa là nồng độ testosterone thấp gây ra các vấn đề sức khỏe rõ rệt đang gia tăng. Một nghiên cứu khác dự đoán rằng đến năm 2025, có tới 6,5 triệu đàn ông Mỹ từ 30 đến 79 tuổi sẽ bị thiếu hụt androgen có triệu chứng, tăng 38% so với ước tính dân số năm 2000.
Xem thêm: Testosterone có vai trò gì?
Ở nam giới, việc sản xuất testosterone bắt đầu rất sớm, thường là vào đầu tuần thứ bảy của quá trình phát triển phôi thai. Nồng độ testosterone duy trì ở mức cao trong suốt cuộc đời của thai nhi, nhưng chúng giảm ngay trước khi sinh, vì vậy ở bé trai sơ sinh chỉ cao hơn một chút so với bé gái. Các bé trai trải qua sự sụt giảm sản xuất testosterone trong khoảng thời gian từ 3 đến 6 tháng tuổi. Từ 6 đến 8 tuổi, việc sản xuất androgen tuyến thượng thận tăng lên, gây ra sự tăng trưởng testosterone đột ngột. (2)
Ở tuổi dậy thì, sự gia tăng GnRH và LH sẽ kích thích sản xuất testosterone và hormone này tiếp tục kích thích sự phát triển của xương và cơ, sản xuất hồng cầu, mở rộng thanh quản, mọc lông trên mặt và cơ thể, bộ phận sinh dục tăng kích thước, đánh thức chức năng tình dục và khả năng sinh sản.
Ở hầu hết nam giới trẻ, việc sản xuất testosterone đạt mức tối đa vào khoảng 17 tuổi và duy trì ở mức cao trong hai đến ba thập kỷ tiếp theo. Trung bình, nam thanh niên khỏe mạnh sản xuất khoảng 6 mg testosterone mỗi ngày.
Ở một số nam giới, nồng độ testosterone vẫn cao trong suốt cuộc đời, nhưng ở hầu hết họ bắt đầu giảm ở độ tuổi khoảng 40. Tuy nhiên, không giống như sự sụt giảm nhanh chóng về hormone mà phụ nữ trải qua khi mãn kinh, sự suy giảm ở nam giới diễn ra từ từ, trung bình chỉ hơn 1% một năm.
Sự sụt giảm này lúc đầu không thể nhận thấy nhưng ở tuổi 70, mức sản xuất testosterone trung bình của đàn ông thấp hơn 30% so với mức đỉnh. Tuy nhiên, mức testosterone vẫn ở mức bình thường ở ít nhất 75% nam giới lớn tuổi, đó là lý do tại sao nhiều người đàn ông có thể làm cha ở độ tuổi 80 trở lên.
Hai loại suy sinh dục nam dẫn đến tình trạng suy giảm testosterone là: (3)
Nguyên nhân gây suy sinh dục nguyên phát và thứ phát cũng được chia thành bẩm sinh (khi mới sinh) hoặc mắc phải (phát triển sau này ở thời thơ ấu hoặc tuổi trưởng thành).
Suy sinh dục nguyên phát xảy ra khi tinh hoàn có vấn đề khiến chúng không thể tạo ra mức testosterone bình thường.
Ở loại này, tuyến yên sản xuất nhiều hormone tạo hoàng thể (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH) (được gọi là gonadotropin) để đáp ứng với mức testosterone thấp. Nồng độ cao của các loại hormone này sẽ báo hiệu cho tinh hoàn sản xuất nhiều testosterone và tinh trùng hơn.
Tuy nhiên, nếu tinh hoàn bị tổn thương (thường liên quan nhất đến hóa trị liệu trước đó) hoặc bị mất tinh hoàn, chúng không thể đáp ứng với mức độ tăng lên của gonadotropin. Kết quả là tinh hoàn sản xuất quá ít hoặc không có testosterone và tinh trùng.
Đôi khi trong tình trạng suy sinh dục nguyên phát, nồng độ testosterone nằm trong phạm vi bình thường và nồng độ gonadotropin cao, bác sĩ sẽ cân nhắc liệu có cần điều trị hay không, ngay cả khi mức testosterone bình thường.
Các tình trạng bẩm sinh ảnh hưởng đến tinh hoàn của bạn và có thể dẫn đến suy sinh dục nguyên phát bao gồm:
Các tình trạng ảnh hưởng tinh hoàn và dẫn đến suy sinh dục nguyên phát như:
Các tình trạng ảnh hưởng đến vùng dưới đồi và/hoặc tuyến yên gây ra chứng suy sinh dục thứ phát. Đây là tình trạng nồng độ hormone luteinizing (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH) thấp. Điều đó làm giảm testosterone và sản xuất tinh trùng.
Các tình trạng bẩm sinh dẫn đến suy sinh dục thứ phát như:
Các tình trạng mắc phải có thể dẫn đến suy sinh dục thứ phát bao gồm:
Suy sinh dục khởi phát muộn là do quá trình lão hóa bình thường. Khi nam giới già đi, chức năng vùng dưới đồi – tuyến yên và chức năng tế bào leydig bị suy giảm, làm giảm testosterone và/hoặc sản xuất tinh trùng.
Hãy cùng Eco Pharma tìm hiểu những dấu hiệu suy giảm testosterone ở nam giới. (4)
Testosterone đóng một vai trò quan trọng trong ham muốn tình dục của nam giới. Một số người có thể bị suy giảm ham muốn tình dục khi họ già đi nhưng những người có lượng testosterone thấp có thể sẽ bị suy giảm mạnh hơn.
Testosterone hỗ trợ trong việc đạt được và duy trì sự cương cứng. Nó tạo ra ham muốn và kích hoạt hệ thống thần kinh liên quan điều khiển quá trình sản xuất oxit nitric. Đây là một phân tử giúp kích hoạt một loạt phản ứng hóa học để tạo ra sự cương cứng.
Khi bị suy giảm testosterone, bạn có thể gặp khó khăn trong việc đạt được sự cương cứng trước khi quan hệ tình dục. Các tình trạng sức khỏe khác có thể gây khó khăn khi cương dương như:
Xem thêm: Bệnh tuyến giáp có ảnh hưởng đến sinh sản không
Testosterone được sản xuất chủ yếu ở tinh hoàn, dưới sự điều khiển của các hormone từ tuyến yên. Khi nồng độ testosterone trong máu thấp, sẽ ảnh hưởng đến quá trình sản xuất tinh trùng, dẫn đến giảm số lượng và chất lượng tinh trùng. Cụ thể, testosterone có vai trò sau trong quá trình sản xuất tinh trùng:
Nam giới có nồng độ testosterone thấp có thể cảm thấy cực kỳ mệt mỏi và giảm năng lượng. Bạn có thể bị suy giảm testosterone nếu thường xuyên mệt mỏi mặc dù ngủ nhiều hoặc nếu bạn cảm thấy khó có động lực để tập thể dục.
Testosterone đóng một vai trò trong việc tạo ra tóc. Hói đầu có thể do di truyền nhưng những người có lượng testosterone thấp cũng có thể bị rụng tóc và lông trên cơ thể và mặt.
Nồng độ testosterone ảnh hưởng đến khối lượng cơ nhưng không nhất thiết tác động đến sức mạnh hoặc chức năng của cơ. Nam giới có testosterone thấp có thể nhận thấy khối lượng cơ giảm.
Nồng độ testosterone thấp có thể làm tăng lượng mỡ trong cơ thể hoặc chứng gynecomastia, tức là mô vú to ra. Gynecomastia có thể xảy ra khi có sự mất cân bằng giữa testosterone và estrogen trong cơ thể.
Loãng xương là tình trạng testosterone thấp ảnh hưởng đến mật độ xương. Testosterone giúp sản xuất và củng cố xương, vì vậy nam giới có testosterone thấp, đặc biệt là nam giới lớn tuổi có thể có khối lượng xương thấp hơn và dễ bị gãy xương hơn.
Nam giới có testosterone thấp có thể trải qua những thay đổi về tâm trạng. Vì testosterone ảnh hưởng đến nhiều quá trình thể chất của cơ thể nên nó cũng có thể ảnh hưởng đến tâm trạng và tinh thần.
Mức testosterone và trí nhớ đều suy giảm theo tuổi tác. Vì thế, các bác sĩ đã đưa ra giả thuyết mức testosterone thấp có thể góp phần ảnh hưởng đến trí nhớ. Việc bổ sung testosterone có thể cải thiện trí nhớ ở những người đàn ông lớn tuổi có lượng testosterone thấp mặc dù hiệu quả không đáng kể.
Cơ thể cần testosterone để phát triển dương vật và tinh hoàn, do đó nồng độ testosterone thấp có thể góp phần làm cho dương vật hoặc tinh hoàn nhỏ hơn. Các tình trạng khác cũng có thể khiến dương vật và tinh hoàn nhỏ hơn.
Testosterone thấp có thể làm tăng nguy cơ bị thiếu máu. Khi các nhà nghiên cứu sử dụng gel testosterone cho những nam giới có lượng testosterone thấp và thiếu máu, họ thấy lượng máu được cải thiện so với những nam giới sử dụng giả dược. Công thức máu cũng được cải thiện ở nam giới có nguyên nhân gây thiếu máu như thiếu sắt.
Nếu có các dấu hiệu của lượng testosterone thấp, bác sĩ sẽ tiến hành khám sức khỏe và đặt câu hỏi về tiền sử bệnh của bạn, các loại thuốc đã hoặc đang dùng, tiền sử hút thuốc và bất kỳ triệu chứng nào hiện có. Để chẩn đoán, bác sĩ sẽ xem xét các dấu hiệu, triệu chứng cụ thể của bạn và bất kỳ kết quả xét nghiệm máu nào.
Các xét nghiệm sau đây có thể giúp xác nhận nồng độ testosterone thấp và xác định nguyên nhân:
Xem thêm: Chỉ số testosterone bình thường ở nam giới
Sự suy giảm testosterone có thể chữa được. Trước đây, tình trạng này thường được điều trị bằng liệu pháp bổ sung testosterone (TRT). Tuy nhiên, Trường Cao đẳng Y khoa Mỹ đã cập nhật hướng dẫn thực hành lâm sàng vào năm 2020 để khuyên rằng liệu pháp bổ sung testosterone chỉ nên được áp dụng cho nam giới có rối loạn chức năng tình dục. Tác dụng phụ có thể xảy ra của liệu pháp bổ sung testosterone là: (5)
Người dùng testosterone để điều trị rối loạn chức năng tình dục nên báo bác sĩ ngay lập tức nếu gặp bất kỳ triệu chứng nào của cơn nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ, chẳng hạn như:
Một số liệu pháp thay thế và bổ sung bạn có thể tham khảo:
Xem thêm: 12 cách tăng testosterone tự nhiên và hiệu quả
Không có cách phòng ngừa suy giảm testosterone nếu như tình trạng này xảy ra do di truyền hoặc tổn thương tinh hoàn, vùng dưới đồi hoặc tuyến yên. Thói quen sống khoa học có thể giúp giữ mức testosterone bình thường:
Suy giảm testosterone ở nam giới là một vấn đề sức khỏe ngày càng phổ biến ảnh hưởng đến chức năng sinh lý, tâm lý và thể chất của nam giới. Do đó, việc nhận biết và điều trị suy giảm testosterone là rất quan trọng để cải thiện chất lượng cuộc sống của phái mạnh. Nếu có các triệu chứng như rối loạn cương dương, giảm cơ bắp, suy giảm trí nhớ, teo tinh hoàn nam giới nên kiểm tra sức khỏe để tìm ra nguyên nhân và điều trị sớm.
