Suy tim ở người già có thể đe dọa tính mạng nếu không được phát hiện và can thiệp sớm. Suy tim có thể được ngăn chặn nếu can thiệp sớm các nguyên nhân gây bệnh, kiểm soát các triệu chứng và chủ động phòng ngừa rủi ro cho người cao tuổi.
Suy tim ở người già là tình trạng bất thường trong cấu trúc hoặc chức năng tim (hoặc cả hai) ở người cao tuổi dẫn tới giảm cung lượng tim và/hoặc tăng áp lực trong buồng tim làm tim không đủ khả năng bơm máu để đưa oxy và chất dinh dưỡng đến các bộ phận trong cơ thể một cách hiệu quả.
Người cao tuổi có nguy cơ mắc suy tim cao hơn người trẻ, đặc biệt người từ 65 tuổi.
Quá trình lão hóa góp phần làm hệ tim mạch suy yếu, mặt khác người già cũng dễ mắc các vấn đề sức khỏe khác gây suy tim. Tại các nước phương Tây, suy tim là nguyên nhân hàng đầu khiến người bệnh trên 65 tuổi phải nhập viện điều trị.
Theo nghiên cứu, người lớn trên 60 tuổi có nguy cơ bị suy tim cao gấp 20 lần so với người trẻ. Nguyên nhân chủ yếu của vấn đề này là tình trạng lão hóa khiến hệ tim mạch suy giảm hoặc người bệnh vốn đã mắc bệnh tim mãn tính, có thể trạng yếu hoặc không bảo vệ sức khỏe tim mạch đúng cách trong suốt cuộc đời. Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm béo phì, tiền sử gia đình bị suy tim, tăng huyết áp và tiểu đường. [1]
Nguyên nhân gây suy tim ở người cao tuổi chủ yếu là do quá trình lão hóa, mắc các bệnh tim mạch hoặc một số bệnh lý khác; hoặc đôi khi, đây là hệ quả của nhiều vấn đề cùng lúc:
Tăng huyết áp là sự gia tăng áp lực máu lên các thành động mạch, gây tổn thương và có thể biến thành mô sẹo, khiến cholesterol, chất béo và nhiều chất khác tích tụ. Hậu quả là lòng mạch bị thu hẹp, khó lưu thông máu đến các bộ phận khác trong cơ thể – điều này buộc tim phải hoạt động nhiều hơn. Theo thời gian, do phải chịu nhiều áp lực, cơ tim trở nên dày và to ra. Mặc dù vẫn có thể bơm máu, nhưng hiệu quả sẽ giảm. Hậu quả là tim phải hoạt động nhiều hơn để đáp ứng nhu cầu về oxy và chất dinh dưỡng của cơ thể.
Theo tổ chức y tế thế giới (WHO), tăng huyết áp được thể hiện qua chỉ số huyết áp tâm thu bằng hoặc cao hơn 140mmHg hoặc huyết áp tâm trương bằng hoặc cao hơn 90mmHg. Theo Tổ chức Nghiên cứu Tim mạch Framingham, cao huyết áp có khả năng làm tăng gấp đôi nguy cơ bị suy tim ở nam giới và tăng gấp 3 ở phụ nữ. [2]
Một trong những yếu tố nguy cơ suy tim ở người già là bệnh mạch vành.
Bệnh mạch vành là hiện tượng hẹp hoặc tắc nghẽn các động mạch vành – mạch máu cung cấp máu và oxy cho tim. Nguyên nhân là do các mảng bám (bao gồm cholesterol) tích tụ trong các động mạch, làm hạn chế lượng máu đến cơ tim gây ra những cơn nhồi máu cơ tim. Bệnh lý này được xem là “kẻ giết người thầm lặng” vì có thể xảy ra trong nhiều năm mà không xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào cho đến khi cơn nhồi máu cơ tim xảy ra.
Hẹp, tắc mạch vành kéo dài gây suy yếu cơ tim và làm tăng nguy cơ suy tim. Một số nghiên cứu đã báo cáo tỷ lệ mắc bệnh mạch vành chiếm 23% – 73% ở những người được chẩn đoán suy tim. Đây cũng được xem là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây suy tim, bên cạnh tăng huyết áp và bệnh van tim. [3]
Theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), có khoảng 2.5% dân số Mỹ mắc bệnh van tim, đặc biệt phổ biến ở người già. Khoảng 13% người sinh trước năm 1943 gặp phải tình trạng này. [4]
Bệnh van tim xảy ra khi một hoặc nhiều van tim không hoạt động tốt. Tim có 4 van bao gồm:
Các van tim có các lá van có thể mở và đóng, đảm bảo máu chảy đúng hướng qua tim, đến các bộ phận khác trong cơ thể. Khi tim co bóp, các lá van sẽ đóng hoặc mở để máu đi qua theo một chiều nhất định. Trường hợp một hoặc nhiều van tim không thực hiện chu trình đóng mở đúng cách sẽ làm cản trở khả năng bơm máu của tim, tăng nguy cơ mắc suy tim ở người già.
Một trong những yếu tố nguy cơ khác gây suy tim ở người già là bệnh cơ tim.
Đây là bệnh lý ảnh hưởng đến cơ tim, khiến tim khó bơm máu đến các bộ phận khác trong cơ thể. Tùy thuộc vào loại bệnh cơ tim mắc phải (chẳng hạn như bệnh cơ tim giãn, cơ tim phì đại, cơ tim thiếu máu cục bộ,…) mà triệu chứng xuất hiện có thể là cơ tim bị phì đại, dày hoặc cứng. Trong một số trường hợp hiếm gặp, mô cơ tim tổn thương sẽ bị thay thế bằng các mô sẹo. Tình trạng bệnh nghiêm trọng sẽ khiến tim yếu dần, khả năng bơm máu kém, dẫn tới nhiều vấn đề như rối loạn nhịp tim hoặc suy tim.
Rối loạn nhịp tim là tình trạng nhịp tim bất thường, có thể đập quá nhanh, quá chậm hoặc không đều. Nhịp tim sẽ tăng nhanh khi cơ thể hoạt động thể chất và chậm lại khi nghỉ ngơi là bình thường nhưng nếu ở trạng thái nghỉ ngơi vẫn xảy ra rối loạn này có nghĩa là tim không bơm đủ máu đến các bộ phận trong cơ thể. Điều này làm tăng nguy cơ suy tim ở người già.
Ngoài các vấn đề tim mạch, một số bệnh lý khác cũng có thể góp phần gây suy tim ở người già, chẳng hạn như bệnh tiểu đường, nhiễm HIV, vấn đề về tuyến giáp, thừa sắt, thừa đạm (protein). Việc phòng ngừa và kiểm soát tốt những bệnh này giúp giảm nguy cơ suy tim người già đáng kể.
Tuổi tác khiến cơ thể lão hóa dần, bao gồm cả tim. Khi già đi, tim có xu hướng to ra, thành tim và buồng tim lớn hơn (chủ yếu do kích thước của các tế bào cơ tim tăng lên), dẫn tới các buồng tim hoạt động không hiệu quả, làm tăng nguy cơ suy tim, đặc biệt là đối với những người lớn tuổi mắc các bệnh nền cao huyết áp, béo phì và tiểu đường.
Các dấu hiệu suy tim ở người già thường tiến triển chậm, trong một số trường hợp hiếm cũng có thể xảy ra đột ngột, bao gồm:
Dựa theo hướng dẫn của Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (ACC/AHA), 4 giai đoạn suy tim được xác định bao gồm A, B, C, D nhằm mục đích đo lường chức năng tim và tình trạng tiến triển của bệnh:
| Giai đoạn A: Có nguy cơ suy tim | Người có nguy cơ bị suy tim nhưng chưa xuất hiện triệu chứng hoặc mắc bệnh tim liên quan đến chức năng lẫn cấu trúc.
Các yếu tố nguy cơ gồm: tăng huyết áp, bệnh mạch vành, tiểu đường, béo phì, tiền sử gia đình mắc bệnh cơ tim,… |
| Giai đoạn B: Tiền suy tim | Người đã bị tổn thương cấu trúc tim nhưng chưa có triệu chứng. |
| Giai đoạn C: Suy tim có triệu chứng | Người đã xuất hiện triệu chứng suy tim, có tổn thương cấu trúc tim. |
| Giai đoạn D: Suy tim tiến triển | Người có triệu chứng suy tim ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày, cần phải điều trị y tế. |
Trong đó, những người bệnh ở giai đoạn C và D tiếp tục được phân loại theo phân độ của Hệ thống phân loại mức độ suy tim NYHA. Phân loại này giúp các bác sĩ dễ dàng theo dõi mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và khả năng vận động thể lực:
| Độ I | Không hạn chế hoạt động thể chất. Vận động thông thường không gây mệt mỏi, hồi hộp hoặc khó thở. |
| Độ II | Hạn chế hoạt động thể chất. Người bệnh cảm thấy khỏe hơn khi nghỉ ngơi. Vận động thông thường gây mệt mỏi, hồi hộp, khó thở. |
| Độ III | Hạn chế tối đa hoạt động thể chất. Người bệnh cảm thấy khỏe khi nghỉ ngơi nhưng chỉ cần vận động nhẹ sẽ gây mệt mỏi, hồi hộp, khó thở. |
| Độ IV | Triệu chứng suy tim xảy ra ngay cả khi nghỉ ngơi, bất kỳ hoạt động thể lực nào cũng gây khó chịu, mệt mỏi. |
Ngoài ra còn có nhiều phương pháp phân loại suy tim ở người già khác.
Phân suất tống máu thất trái (LVEF) là lượng máu được tim bơm ra khỏi tâm thất trái đến động mạch chủ trong mỗi lần co bóp:
Bệnh suy tim ở người già là vấn đề nguy hiểm. Tình trạng này có thể kéo dài và trở nên nghiêm trọng hơn theo thời gian, tăng nguy cơ tổn thương gan, thận và hạn chế các hoạt động thường ngày, thậm chí dẫn đến tử vong. Theo một nghiên cứu tại Mỹ, suy tim sung huyết đã gây tử vong cho khoảng 38000 người vào năm 1990 và 92% trong số họ là từ 65 tuổi trở lên. [5]
Hiện nay chưa có cách chữa trị suy tim, các phương pháp cải thiện bao gồm thay đổi lối sống khoa học, uống thuốc hoặc phẫu thuật giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của người bệnh lớn tuổi.
Xem thêm: Bệnh suy tim ở người già có nguy hiểm không? Biến chứng có sao không?
Việc chẩn đoán suy tim sẽ giúp bác sĩ tìm ra nguyên nhân, từ đó xác định phác đồ điều trị phù hợp cho từng người bệnh. Một số phương pháp chẩn đoán phổ biến gồm:
Sử dụng sóng siêu âm tạo ra hình ảnh rõ nét liên quan đến cấu trúc và chức năng tim gồm cơ tim, van tim, màng ngoài tim, lưu lượng máu qua tim,… giúp bác sĩ đánh giá khả năng hoạt động của tim, từ đó chẩn đoán các bệnh có thể gây suy tim như bệnh cơ tim, bệnh van tim.
Điện tâm đồ là phương pháp giúp kiểm tra và ghi lại các xung điện trong tim dưới dạng đồ thị. Thông qua kết quả, bác sĩ có thể chẩn đoán nhịp tim nhanh hay chậm, đều hay không đều, đồng thời phát hiện những thay đổi bất thường liên quan đến bệnh tim mạch.
Xét nghiệm máu nhằm mục đích kiểm tra peptide natriuretic loại B – một protein mà tim tiết ra để giữ huyết áp ổn định. Nồng độ protein này sẽ tăng lên nếu người bệnh mắc suy tim. Ngoài ra việc xét nghiệm máu cũng giúp sàng lọc các bệnh lý tiềm ẩn (chẳng hạn như tiểu đường) có thể góp phần gây suy tim ở người già.
Sử dụng tia X để chụp hình ảnh của tim và phổi. Nhờ đó bác sĩ có thể phát hiện các dấu hiệu suy tim thông qua những bất thường như thay đổi hình dạng hoặc kích thước của tim, tích tụ dịch trong phổi,…
Các phương pháp điều trị suy tim ở người già phổ biến hiện nay là dùng thuốc hoặc phẫu thuật nhằm cải thiện các triệu chứng, ngăn ngừa bệnh tiến triển nghiêm trọng hơn:
Người bệnh có thể được chỉ định kết hợp nhiều loại thuốc để điều trị suy tim. Tùy vào nguyên nhân và triệu chứng cụ thể, bác sĩ sẽ chỉ định các loại thuốc khác nhau, phổ biến là:
Trường hợp thuốc không mang lại hiệu quả như mong đợi, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện phẫu thuật. Một số phương pháp phẫu thuật áp dụng cho người bệnh suy tim gồm: phẫu thuật bắc cầu động mạch vành, sửa chữa hoặc thay thế van tim, liệu pháp tái đồng bộ cơ tim (CRT), cấy ghép thiết bị hỗ trợ tâm thất (VAD),… giúp người bệnh cải thiện sức khỏe tim mạch, ngăn ngừa biến chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Tiên lượng điều trị bệnh suy tim ở người già tùy thuộc vào các yếu tố: chức năng hoạt động của cơ tim, các triệu chứng, mức độ tuân thủ phác đồ điều trị của người bệnh. Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ sống sót của người bị suy tim mãn tính là:
Suy tim thường tiến triển dần dần theo thời gian, xen kẽ bởi các đợt suy tim cấp rồi cuối cùng tử vong. Mặc dù các phương pháp hiện nay giúp kéo dài tuổi thọ, nhưng người bệnh vẫn có thể tử vong một cách đột ngột ngay cả khi không có triệu chứng nghiêm trọng nào. Do đó người lớn tuổi cần chú ý tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, đồng thời xây dựng lối sống khoa học, tích cực hơn. Trường hợp có những bệnh lý nền ảnh hưởng đến tim, hãy ưu tiên điều trị triệt để.
Xem thêm: Người bị suy tim sống được bao lâu? Có cách kéo dài tuổi thọ không?
Khi cơ thể xuất hiện những triệu chứng nghiêm trọng dưới đây, hãy đến bệnh viện thăm khám để được kiểm tra kịp thời:
Bên cạnh đó, người bệnh lưu ý gọi cấp cứu hỗ trợ trong các trường hợp:
Để đảm bảo an toàn, bạn hoặc người thân nên lưu sẵn số cấp cứu, hotline bệnh viện để nhanh chóng được hỗ trợ trong những trường hợp khẩn cấp.
Suy tim người già không thể chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên việc áp dụng các phương pháp như xây dựng lối sống, chế độ ăn uống khoa học, dùng thuốc hoặc phẫu thuật có thể hỗ trợ cải thiện các triệu chứng, ngăn ngừa biến chứng suy tim không mong muốn và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Xem thêm: Bệnh suy tim có chữa được không? Hết khỏi hoàn toàn không?
Người bệnh suy tim cần được duy trì chế độ chăm sóc tốt, bao gồm cả dinh dưỡng, thuốc thang, vận động, sinh hoạt, cho đến việc hỗ trợ tinh thần.
Một số băn khoăn phổ biến liên quan đến tình trạng suy tim ở người già như:
Người lớn tuổi bị suy tim muốn hoạt động thể chất cần tuân theo chỉ định của bác sĩ. Tùy thuộc vào nguyên nhân, mức độ của các triệu chứng mà bác sĩ sẽ hướng dẫn cường độ tập luyện phù hợp cho từng cá nhân. Ưu tiên các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, thiền, thái cực quyền, chạy bộ chậm. Trong quá trình hoạt động thể chất, người bệnh cần nghỉ ngơi khi cảm thấy mệt, không nên gắng sức gây áp lực cho tim.
Việc có cần phẫu thuật điều trị suy tim ở người già hay không sẽ do bác sĩ chuyên môn quyết định dựa vào sự tiến triển của bệnh và quá trình điều trị. Thông thường, phẫu thuật là lựa chọn cuối cùng khi người bệnh đã bị suy tim nghiêm trọng, không đáp ứng được với thuốc. Hiện chưa có cách chữa khỏi suy tim, nhưng phương pháp phẫu thuật có thể hỗ trợ cải thiện các triệu chứng, giúp kéo dài tuổi thọ và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Bệnh suy tim thường dẫn đến rủi ro cho người cao tuổi. Phát hiện và kiểm soát sớm các triệu chứng suy tim ở người già là giải pháp duy trì sức khỏe tim mạch hiệu quả, đồng thời giảm áp lực kinh tế. Bên cạnh đó, sự quan tâm và đồng hành của người thân, bạn bè cũng là yếu tố quan trọng giúp người bệnh ổn định tâm lý, tích cực điều trị, có cuộc sống trọn vẹn hơn.
