Tăng huyết áp dẫn đến suy tim là một trong những mối nguy hiểm thường bị xem nhẹ cho đến khi tim xuất hiện triệu chứng rõ rệt. Trên thực tế, đây là nguyên nhân hàng đầu gây ra những biến chứng tim mạch nghiêm trọng nếu không được kiểm soát tốt. Cùng theo dõi bài viết sau của ECO Pharma để hiểu rõ hơn về tình trạng bệnh này.
Tăng huyết áp ngoài ảnh hưởng đến mạch máu còn tạo gánh nặng trực tiếp cho tim. Khi áp lực trong lòng mạch liên tục tăng cao, tim phải hoạt động cật lực để duy trì lưu thông máu. Về lâu dài, sự quá tải này làm thay đổi cấu trúc, chức năng tim, tạo nền tảng dẫn đến suy tim.
Theo Hiệp hội Tim mạch, Mỹ (AHA), tăng huyết áp là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh lý tim mạch. Khi huyết tâm thu tăng lên 20 mmHg hoặc huyết tâm trương tăng 10 mmHg so với mức cơ bản 115/75 mmHg, nguy cơ tử vong do tim có thể tăng gấp đôi. Bên cạnh đó, tình trạng phì đại thất trái – hiện tượng cơ tim dày lên do phải làm việc quá sức cũng là một biến chứng thường gặp ở người tăng huyết áp, dễ gây tử vong cùng nhiều biến chứng tim mạch khác. (1)
Tăng huyết áp dẫn đến suy tim thông qua các cơ chế sau:
Dưới đây là những triệu chứng phổ biến:
Nếu bạn, người thân có tiền sử huyết áp cao và xuất hiện những dấu hiệu kể trên, cần đi khám sớm để được chẩn đoán, điều trị kịp thời.
Trong phần lớn trường hợp, tăng huyết áp dẫn đến suy tim trái trước. Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát hiệu quả, bệnh có thể diễn tiến nhanh, làm ảnh hưởng đến chức năng tim phải.
Ở giai đoạn đầu, huyết áp cao buộc thất trái phải hoạt động nhiều hơn để bơm máu vượt qua áp lực lớn trong động mạch. Việc quá tải kéo dài khiến cơ tim dày lên, gọi là phì đại thất trái. Quá trình này làm giảm độ đàn hồi của thành tim dẫn đến rối loạn chức năng co giãn, từ đó gây suy tâm trương (giảm khả năng nhận máu) hoặc suy tâm thu (giảm khả năng tống máu).
Khi suy tim thất trái diễn tiến nặng, máu bắt đầu ứ đọng trong phổi khiến thất phải phải làm việc nhiều hơn để đẩy máu lên phổi trao đổi khí. Tình trạng này kéo dài sẽ làm thất phải yếu dần dẫn đến suy thất phải, biểu hiện qua phù chi dưới, bụng to, gan căng do tụ dịch. Tăng huyết áp dẫn đến suy tim là tình trạng phổ biến, nhưng nếu không được điều trị kịp thời, có thể kéo theo suy tim thất phải do hệ lụy tuần hoàn phổi.
Một số yếu tố góp phần làm tăng tốc độ diễn tiến từ tăng huyết áp sang suy tim như:
Tuổi càng lớn, nguy cơ tim bị suy càng tăng. Khi già đi, cơ tim có xu hướng dày lên, đàn hồi kém, làm giảm hiệu quả bơm máu. Bên cạnh đó, người cao tuổi thường mắc đồng thời nhiều bệnh lý như tăng huyết áp, tiểu đường, bệnh mạch vành, khiến chức năng tim giảm dần theo thời gian.
Tăng huyết áp mãn tính là gánh nặng lâu dài cho hệ tim mạch. Tim phải liên tục để bơm máu chống lại sức cản cao trong lòng mạch, dẫn đến phì đại. Giai đoạn đầu, tình trạng này có thể bù trừ, nhưng về sau sẽ làm cơ tim xơ hóa, giãn ra, giảm hiệu suất bơm máu, dẫn tới tim bị suy.
Người có bệnh nền như tiểu đường dễ bị tổn thương các mạch máu nuôi tim gây viêm, xơ hóa, mất chức năng mô cơ tim, xuất hiện bệnh cơ tim do tiểu đường. Ngoài ra, đường huyết cao còn góp phần thúc đẩy hình thành mảng xơ vữa.
Bên cạnh đó, rối loạn mỡ máu với LDL-c cao, HDL-c thấp làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch vành, giảm lưu lượng máu nuôi cơ tim. Các tình trạng này gây thiếu máu cục bộ và tăng khả năng tổn thương tim.
Ăn nhiều muối làm tăng thể tích máu, dẫn đến cao huyết áp, tăng gánh nặng lên tim. Điều này thúc đẩy nhanh quá trình tăng huyết áp dẫn đến suy tim, nhất là ở người có cơ địa nhạy cảm với muối. Trong khi đó uống nhiều rượu trong thời gian dài sẽ gây tổn thương cơ tim trực tiếp, dẫn đến bệnh cơ tim do rượu và loạn nhịp tim. Rượu cũng làm tăng huyết áp, rối loạn lipid máu.
Hút thuốc lá gây co mạch, tổn thương nội mạc mạch máu, làm tăng nguy cơ xơ vữa, cao huyết áp và hình thành huyết khối. Những yếu tố này đều có thể thúc đẩy tiến triển thành suy tim ở người tăng huyết áp.
Tăng huyết áp dẫn đến suy tim thường diễn tiến âm thầm nên việc chẩn đoán đòi hỏi phương pháp tiếp cận đa chiều. Mục tiêu là xác định mức độ tổn thương tim cũng như các cơ quan đích bị ảnh hưởng do huyết áp cao kéo dài.
Khai thác triệu chứng, tiền sử bệnh lý
Bác sĩ sẽ hỏi kỹ về những dấu hiệu nghi ngờ bệnh như khó thở khi gắng sức – khi nằm, mệt mỏi dai dẳng, phù ngoại vi. Đặc biệt, người có tiền sử tăng huyết áp kéo dài kèm theo béo phì, ngưng thở khi ngủ, rối loạn lipid máu hoặc có các cơn tăng huyết áp kịch phát về đêm sẽ được xem xét nguy cơ cao hơn.
Khám lâm sàng, đo huyết áp
Thăm khám có thể phát hiện các biểu hiện gợi ý bệnh như nhịp tim nhanh, nổi tĩnh mạch cổ, ran ẩm phế nang ở vùng đáy phổi, gan to, phù chân. Huyết áp sẽ dao động từ bình thường đến cao, nhưng điều đáng lưu ý là sự thay đổi thất thường của huyết áp trong ngày, đặc biệt tăng về đêm.
Xét nghiệm máu
Để xác định tại sao cao huyết áp gây suy tim, xét nghiệm một số chỉ số sinh học sau cũng có ích cho việc chẩn đoán:
Điện tâm đồ (ECG)
ECG giúp phát hiện các dấu hiệu gợi ý tổn thương tim do tăng huyết áp như:
Siêu âm tim
Đây là công cụ chủ lực trong đánh giá bệnh tăng huyết áp dẫn đến suy tim:
Các phương pháp chẩn đoán bổ sung
Kiểm soát huyết áp ở người đã bị suy tim là rất cần thiết để ngăn ngừa bệnh diễn tiến nặng, tăng tỷ lệ tử vong. Duy trì huyết áp ổn định sẽ giúp cải thiện chức năng tim, hạn chế biến cố nghiêm trọng như tổn thương thận, nhồi máu cơ tim, đột quỵ.
Cơ chế điều trị tăng huyết áp trong suy tim là ức chế hệ thần kinh – nội tiết. Ở người bệnh cùng lúc mắc tăng huyết áp và suy tim, hai hệ thống sinh lý thường hoạt động quá mức là hệ thần kinh giao cảm (SNS) và trục renin – angiotensin – aldosterone (RAAS). Vì vậy, điều trị hiệu quả cần tập trung ức chế các cơ chế này.
Ngoài ra, nhóm thuốc ức chế đồng vận chuyển natri – glucose 2 (SGLT-2i) ban đầu dùng cho tiểu đường đã được chứng minh có lợi cho tim bị suy nhờ khả năng làm giảm hoạt hóa thần kinh nội tiết.
Mục tiêu huyết áp trong điều trị suy tim có tăng huyết áp
Theo hướng dẫn của Hội Tim/Hội Tăng Huyết Áp châu Âu ESC/ESH 2018, những người suy tim có huyết áp ≥ 140/90 mmHg cần được điều trị tích cực để đưa huyết áp tâm thu về ngưỡng 120 – 130 mmHg.
Các nghiên cứu SPRINT (trên người không bị tiểu đường) và ACCORD (trên người bị tiểu đường) đều khẳng định, hạ huyết áp tâm thu xuống dưới 120 mmHg giúp giảm nguy cơ tử vong do tim đáng kể.
Thời gian duy trì huyết áp mục tiêu (TTR)
Ngoài đạt mục tiêu huyết áp còn cần duy trì huyết áp trong phạm vi lý tưởng, được gọi là Time in Target Range (TTR). Một nghiên cứu trên 370.000 người bệnh cho thấy, TTR >75% giúp giảm tỷ lệ tử vong do tim. (2)
Khuyến nghị mục tiêu huyết áp lý tưởng:
Khuyến cáo này áp dụng cho mọi trường hợp, bất kể phân suất tống máu (LVEF), kể cả người cao tuổi, có bệnh thận mãn tính, tiểu đường.
Dùng thuốc tác động kép để hạ áp, bảo vệ tim
Điều trị huyết áp cao dẫn đến suy tim cần ưu tiên các thuốc có tác dụng đồng thời hạ huyết áp, điều hòa thần kinh nội tiết, cải thiện chức năng cơ tim.
Để ngăn chặn tăng huyết áp dẫn đến suy tim, cần kiểm soát huyết áp hiệu quả ngay từ đầu – trước khi tim bị tổn thương không thể hồi phục. Dưới đây là các biện pháp phòng ngừa được khuyến nghị:
Duy trì huyết áp ở mức mục tiêu, thường dưới 130/80 mmHg, tùy từng người để ngăn ngừa bệnh. Huyết áp cao kéo dài làm cơ tim phải hoạt động liên tục, dẫn đến phì đại, suy yếu.
Tăng huyết áp là bệnh lý mãn tính, cần điều trị liên tục. Việc duy trì đúng phác đồ giúp bảo vệ tim, ngăn biến chứng bệnh.
Xây dựng thói quen sống khoa học giúp ngăn chặn tăng huyết áp dẫn đến suy tim.
Bổ sung dinh dưỡng hợp lý
Nếu bạn đang tìm giải pháp ăn uống phù hợp để hỗ trợ điều trị và ngăn ngừa tiến triển bệnh, hãy tham khảo ngay: Thực đơn cho người suy tim.
Duy trì vận động thể chất hợp lý
Hoạt động thể lực đều đặn giúp cải thiện tuần hoàn, giảm huyết áp, giảm tải cho tim. Tập các bài như chạy bộ, đạp xe, bơi lội ít nhất 30 – 45 phút mỗi ngày, trong 5 ngày mỗi tuần.
Kiểm soát cân nặng
Mỗi kg giảm đi ở người thừa cân béo phì sẽ giúp giảm tải lên hệ tuần hoàn, cải thiện chức năng tim. Giảm 5 – 10% trọng lượng cơ thể có thể cải thiện chỉ số huyết áp và giảm nguy cơ tim bị suy.
Tránh các yếu tố nguy cơ:
Ngay cả khi không có triệu chứng, người có yếu tố nguy cơ (tăng huyết áp, tiểu đường, mỡ máu cao) vẫn nên kiểm tra tim mạch định kỳ để phát hiện sớm biến chứng.
Đặc biệt, thai phụ nên tầm soát bệnh tim thai từ tuần 18 – 24 để phát hiện dị tật tim sớm, lên kế hoạch can thiệp sau sinh nếu cần.
Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là địa chỉ uy tín trong khám, điều trị các bệnh lý tim mạch, đặc biệt là tầm soát nguy cơ suy tim do tăng huyết áp. Trung tâm Tim mạch Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia tim mạch hàng đầu, giàu kinh nghiệm, luôn cập nhật các tiến bộ điều trị hiện đại.
Trung tâm được trang bị các công nghệ tiên tiến như máy siêu âm tim ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), điện tâm đồ 12 chuyển đạo, hệ thống chụp CT 1975 lát cắt công nghệ AI, hỗ trợ đánh giá mạch vành chính xác, kể cả trong trường hợp người bệnh có nhịp tim nhanh, rung nhĩ. Ngoài ra, Tâm Anh còn nổi bật với dịch vụ chăm sóc tận tình, quy trình khám bệnh nhanh chóng, linh hoạt, cùng nhiều gói tầm soát đa dạng phù hợp cho từng đối tượng.
Tăng huyết áp dẫn đến suy tim diễn tiến âm thầm nhưng nguy hiểm, đòi hỏi sự hiểu biết, quản lý chặt chẽ. Dưới đây là những thắc mắc thường gặp liên quan đến tình trạng này:
Không có mốc thời gian cố định cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, tăng huyết áp kéo dài nhiều năm mà không kiểm soát là nguyên nhân hàng đầu gây tổn thương cơ tim, dẫn đến suy tim. Ở những người bị huyết áp rất cao, kèm theo tiểu đường, rối loạn mỡ máu, bệnh thận… bệnh có thể diễn ra sớm hơn.
Một số trường hợp có thể cải thiện nếu được điều trị kịp thời, đúng cách, đặc biệt là bệnh suy tim phân suất tống máu bảo tồn (HFpEF). Kiểm soát huyết áp hiệu quả, kết hợp thay đổi lối sống, dùng thuốc theo chỉ định, sẽ giúp cải thiện chức năng tim, giảm triệu chứng rõ rệt.
Mặc dù ít phổ biến, nhưng người trẻ bị di truyền, béo phì, stress kéo dài, lạm dụng chất kích thích hoặc mắc bệnh thận mãn tính vẫn có khả năng bị bệnh nếu huyết áp không được kiểm soát hiệu quả.
Phẫu thuật không phải là hướng điều trị chính trong suy tim do tăng huyết áp đơn thuần. Tuy nhiên, nếu đi kèm bệnh lý van tim, tắc nghẽn mạch vành, phình động mạch, việc can thiệp như mổ bắc cầu, thay van, đặt máy tạo nhịp tái đồng bộ cơ tim, máy khử rung có thể được cân nhắc. Quyết định điều trị tùy thuộc vào đánh giá cụ thể của bác sĩ chuyên khoa.
Tăng huyết áp dẫn đến suy tim là hệ quả nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa hoặc kiểm soát nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng cách. Những người bị huyết áp cao hãy kiểm tra huyết áp hàng ngày, tuân thủ việc dùng thuốc, lối sống và chủ động tầm soát tim mạch để phòng ngừa biến chứng nguy hiểm.