Trẻ hay thức khuya có bị lùn không? Có làm chậm phát triển?

Bố mẹ thường lo lắng con thức khuya có bị lùn không? Thực tế nghiên cứu trên hơn 5.000 trẻ em từ 5 – 11 tuổi cho thấy thời lượng và chất lượng giấc ngủ có liên quan mật thiết đến tốc độ tăng trưởng. Việc thiếu ngủ kéo dài làm rối loạn tiết hormone tăng trưởng (GH), yếu tố quyết định chiều cao và sự phát triển toàn diện của trẻ. Cùng ECO Pharma tìm hiểu chi tiết vấn đề này qua bài viết sau.

Thức khuya có bị lùn không?

Nếu tình trạng thức khuya diễn ra thường xuyên trong thời gian dài, nguy cơ bị ảnh hưởng chiều cao là hoàn toàn có thể xảy ra. Ở trẻ em chiều cao tăng lên chủ yếu nhờ sự phát triển của các xương dài (tay, chân). Khi bước vào tuổi trưởng thành sụn tăng trưởng (growth plate) sẽ dần đóng lại khiến xương ngừng dài ra và chiều cao không thể tăng thêm.

Theo Bệnh viện Nhi Boston (Mỹ), tốc độ tăng trưởng trung bình ở trẻ từ 0 – 12 tháng là khoảng 25cm; 1 – 2 tuổi là 12 – 13cm; 2 – 3 tuổi là 9 cm; từ 3 tuổi đến dậy thì là khoảng 5cm/năm⁽¹⁾. Yếu tố di truyền chiếm vai trò chủ đạo trong việc quyết định chiều cao với hơn 12.000 vị trí gen (gene loci) đã được xác định có liên quan. Tuy nhiên yếu tố sinh lý và lối sống đặc biệt là giấc ngủ cũng có tác động nhất định.

Giấc ngủ là thời điểm tuyến yên tiết ra lượng lớn hormone tăng trưởng (GH) – cao nhất trong giai đoạn ngủ sâu (ngủ sóng chậm), thường diễn ra vài giờ đầu. Khi trẻ thức khuya đồng hồ sinh học bị rối loạn, thời gian ngủ sâu rút ngắn và lượng GH tiết ra giảm. Về lâu dài thiếu GH khiến quá trình phát triển xương chậm lại, giảm mật độ khoáng và ảnh hưởng đến tầm vóc chung.

Nhiều nghiên cứu cho thấy trẻ em, thanh thiếu niên ngủ muộn thường có giấc ngủ nông, tăng trưởng chậm, dậy thì muộn và hấp thu dinh dưỡng kém hơn so với nhóm ngủ sớm. Thức khuya kéo dài còn gây rối loạn hệ nội tiết, tác động xấu đến quá trình trao đổi chất, miễn dịch và phát triển trí não.⁽²⁾

Tại sao giấc ngủ lại quan trọng đối với chiều cao?

Làm rõ vấn đề thức đêm có bị lùn không, trẻ cần ngủ đủ giấc để phát triển thể chất trong giai đoạn tăng trưởng và dậy thì. Dưới đây là những cơ chế thần kinh – nội tiết giải thích vì sao giấc ngủ lại quan trọng với trẻ:

• Kích thích tiết hormone tăng trưởng (GH): Khi ngủ sâu tuyến yên giải phóng lượng GH lớn nhất trong ngày giúp xương dài ra, cơ phát triển và phục hồi mô. Ngủ muộn hoặc thiếu ngủ khiến lượng hormone này giảm nhiều, làm chậm quá trình tăng chiều cao.
• Hỗ trợ phát triển và tái tạo xương: Trong lúc ngủ cơ thể tập trung sửa chữa mô và tăng sinh tế bào tại các đĩa tăng trưởng – vùng xương còn đang phát triển ở trẻ em và thanh thiếu niên. Giấc ngủ đủ và sâu giúp quá trình này diễn ra thuận lợi hơn.
• Duy trì cân bằng nội tiết: Ngủ đủ, đúng giờ giúp điều hòa melatonin (hormone gây buồn ngủ) và cortisol (hormone căng thẳng). Khi trẻ thiếu ngủ cortisol tăng cao sẽ ức chế tiết GH, đồng thời làm rối loạn melatonin, đảo lộn nhịp sinh học, ảnh hưởng đến việc phát triển chiều cao.
• Tái tạo tế bào và phát triển toàn diện: Giấc ngủ là thời điểm cơ thể phục hồi năng lượng, tái tạo tế bào và củng cố trí nhớ. Trẻ ngủ đủ thường có khả năng tập trung, học hỏi và phát triển thể chất tốt hơn.
• Tăng cường miễn dịch và trao đổi chất: Ngủ đủ giúp củng cố hệ miễn dịch, thúc đẩy hấp thu dưỡng chất và chuyển hóa hiệu quả các chất cần thiết như canxi, vitamin D, protein, tạo nền tảng cho xương và cơ phát triển.

Xem thêm: Thức khuya có hại gì với sức khỏe?

Cách giúp trẻ hạn chế tác động xấu đến chiều cao khi thức khuya

Việc thức khuya có bị lùn không phụ thuộc nhiều vào chất lượng giấc ngủ và thời điểm cơ thể tiết hormone tăng trưởng (GH). Ở trẻ em hormone này được phóng thích mạnh nhất trong giai đoạn ngủ sâu, đặc biệt từ 22h đến 2h sáng. Vì vậy để trẻ phát triển chiều cao tối ưu và giảm thiểu tác động tiêu cực của việc ngủ muộn, bố mẹ có thể áp dụng những gợi ý sau:

1. Ngủ đủ và đúng giờ

Đảm bảo cho trẻ một giấc ngủ trọn vẹn để hỗ trợ quá trình tăng trưởng tự nhiên:

• Trẻ từ 6 – 13 tuổi cần ngủ 9 – 11 tiếng mỗi ngày, thanh thiếu niên nên ngủ 8 – 10 tiếng.
• Rèn cho trẻ thói quen đi ngủ trước 22h vì đây là thời điểm cơ thể dễ đạt trạng thái ngủ sâu, giúp tuyến yên tiết nhiều hormone tăng trưởng (GH) thúc đẩy phát triển cơ – xương.
• Thiết lập môi trường ngủ yên tĩnh, ánh sáng dịu, nhiệt độ từ 24 – 27°C và tránh cho trẻ sử dụng thiết bị điện tử trước khi đi ngủ để hỗ trợ đồng hồ sinh học hoạt động ổn định.

2. Bổ sung dinh dưỡng hỗ trợ phát triển chiều cao

Ngủ muộn có bị lùn không là mối lo của các bậc phụ huynh, bên cạnh giấc ngủ, dinh dưỡng cân đối cũng rất quan trọng trong quá trình phát triển thể chất ở trẻ. Bố mẹ nên cho con ăn tối trước 19h30, tăng cường thực phẩm giàu canxi (sữa, hải sản, rau xanh đậm), vitamin D (tiếp xúc với ánh nắng sáng, lòng đỏ trứng), protein (thịt, cá, trứng, đậu) và kẽm (thịt đỏ, các loại hạt); Đồng thời hạn chế đồ ăn nhanh, nước ngọt có gas, caffeine vì cản trở hấp thu canxi và làm rối loạn giấc ngủ.

Thanh thiếu niên từ 12 tuổi trở lên có thể bổ sung các tinh chất hỗ trợ thần kinh – não bộ để ngủ ngon giấc. Blueberry (giàu Anthocyanin, Pterostilbene) và Ginkgo Biloba đã được chứng minh là hỗ trợ tăng tuần hoàn máu não, giảm căng thẳng, thúc đẩy ngủ sâu và cải thiện sự tỉnh táo khi tỉnh dậy.

3. Tăng cường vận động thể chất

Vận động thường xuyên kích thích cơ thể tiết hormone tăng trưởng tự nhiên giúp xương chắc khỏe và dẻo dai. Cho trẻ tham gia các hoạt động như bơi lội, bóng rổ, nhảy dây, đu xà,… có tác dụng kéo giãn cột sống, hỗ trợ phát triển chiều cao. Trẻ nên duy trì vận động 30 – 60 phút mỗi ngày để tăng cường sức khỏe toàn thân, cải thiện chất lượng giấc ngủ và tối ưu khả năng phát triển tầm vóc.

Giải đáp cho băn khoăn thức khuya có bị lùn không, câu trả lời là có nếu tình trạng này kéo dài và làm gián đoạn tiết hormone tăng trưởng. Việc đảm bảo trẻ ngủ sớm, ngủ đủ, dinh dưỡng khoa học, vận động hợp lý sẽ giúp đồng hồ sinh học hoạt động hiệu quả, hỗ trợ phát triển chiều cao tối đa và duy trì sức khỏe toàn diện.