Thuốc an thần là gì? Tác dụng, tác dụng phụ và cách sử dụng

Thuốc an thần được sử dụng để hỗ trợ điều trị các rối loạn thần kinh như lo âu, mất ngủ, trầm cảm. Thuốc an thần có thể giúp bạn cảm thấy thư giãn, dễ ngủ, giảm căng thẳng và lo lắng. Tuy nhiên, chúng cũng có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nguy hiểm như nghiện, ngủ gật, mất trí nhớ, rối loạn nhận thức và hành vi.

Vậy bác sĩ sẽ chỉ định dùng loại thuốc này trong những trường hợp nào? Có những cách nào giúp ngủ ngon mà không cần dùng thuốc?

Thuốc an thần là gì?

Thuốc an thần là loại thuốc kê đơn, giúp làm chậm hoạt động của não, hỗ trợ điều trị các tình trạng lo âu và rối loạn giấc ngủ. Thuốc an thần thường được sử dụng để giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn hoặc làm thuốc gây mê nói chung. (1)

Thuốc an thần là loại thuốc được kiểm soát. Điều này có nghĩa là việc sản xuất và buôn bán loại thuốc này được quy định. Vì chúng có thể khiến người sử dụng trở nên phụ thuộc thuốc đến mức không thể kiểm soát.

Vào cuối những năm 1950 và 1960, ngày càng có nhiều báo cáo về tình trạng quá liều và các vấn đề phụ thuộc thuốc an thần và các bác sĩ đã ngừng kê đơn. Cuối cùng, thuốc an thần được coi là thuốc được kiểm soát.

Các loại thuốc an thần

Benzodiazepin dùng cho những người lo lắng, rối loạn hoảng sợ, rối loạn giấc ngủ, có các loại như: (2)

• Alprazolam (xanax)
• Lorazepam (ativan)
• Diazepam (valium)

Barbiturates dùng để gây mê, có các loại như:

• Natri pentobarbital (nembutal)
• Phenobarbital (luminal)

Hypnotics (không chứa benzodiazepin), dùng để điều trị rối loạn giấc ngủ là:

• Zolpidem (ambien)

Opioids/narcotics (thuốc phiện/ma túy) để điều trị những cơn đau, có các loại như:

• Hydrocodone/acetaminophen (vicodin)
• Oxycodone (oxycontin)
• Oxycodone/acetaminophen (percocet)

Thuốc kháng histamin bao gồm:

• Diphenhydramine (benadryl)
• Dimenhydrinate (dramamine)
• Brompheniramin (dimetapp)

Xem thêm: Top 11 loại thuốc ngủ ngon tốt nhất hiện nay

Thuốc an thần gây ngủ có tác dụng gì?

Thuốc an thần gây ngủ có tác dụng giúp cơ thể bạn thư giãn bằng cách làm chậm hoạt động của não. Cụ thể, thuốc an thần có tác dụng làm chất dẫn truyền thần kinh axit gamma-aminobutyric (GABA) hoạt động quá giờ. GABA có tác dụng làm chậm bộ não của bạn. Thuốc an thần cho phép GABA tạo ra tác động mạnh hơn nhiều đến hoạt động não bộ.

Khi nào nên uống thuốc an thần?

Thuốc an thần là một loại thuốc có thể giúp bạn cảm thấy thư giãn hơn, ngủ ngon hơn hoặc giảm lo lắng. Tuy nhiên, bạn chỉ nên dùng thuốc khi được bác sĩ kê đơn và uống thuốc đúng theo chỉ dẫn. Việc tự ý sử dụng thuốc an thần mà không được kê đơn hoặc với liều lượng cao hơn mức khuyến cáo có thể nguy hiểm và dẫn đến các tác dụng phụ nghiêm trọng.

Bác sĩ có thể kê đơn thuốc an thần trong các trường hợp sau:

• Điều trị rối loạn lo âu, hoảng loạn hoặc ám ảnh.
• Điều trị tình trạng mất ngủ hoặc những vấn đề về giấc ngủ khác.
• Để gây mê trước khi phẫu thuật hoặc các thủ thuật khác.

Một số hướng dẫn chung là:

• Chỉ dùng thuốc an thần khi có chỉ định của bác sĩ.
• Không dùng thuốc an thần cùng với rượu hoặc các loại chất kích thích khác có thể làm chậm nhịp thở hoặc hoạt động não của bạn.
• Không dùng thuốc an thần trước khi lái xe, vận hành máy móc hoặc thực hiện các công việc khác đòi hỏi sự tỉnh táo.
• Không dùng thuốc an thần lâu hơn khuyến cáo hoặc tăng liều mà không có sự chấp thuận của bác sĩ.
• Đừng ngừng dùng thuốc an thần đột ngột hoặc không có sự giám sát của bác sĩ, vì điều này có thể gây ra các triệu chứng cai thuốc.

Nếu có bất kỳ câu hỏi hoặc thắc mắc nào về việc dùng thuốc an thần, bạn nên nói chuyện với bác sĩ hoặc dược sĩ. Họ có thể giúp tìm ra loại và liều thuốc an thần tốt nhất cho tình trạng của bạn, đồng thời theo dõi tiến trình cũng như tác dụng phụ nếu gặp phải. Họ cũng có thể giúp tìm phương pháp điều trị thay thế nếu bạn muốn giảm hoặc ngừng dùng thuốc an thần.

Tác dụng phụ của thuốc an thần

Tác dụng phụ của thuốc an thần bao gồm ngắn hạn và dài hạn. (3)

Một số tác dụng phụ xuất hiện ngay lập tức bao gồm:

• Mờ mắt
• Chóng mặt
• Buồn ngủ
• Không thể nhìn thấy độ sâu hoặc khoảng cách như bình thường (suy giảm nhận thức)
• Thời gian phản ứng chậm hơn với mọi thứ xung quanh bạn (phản xạ suy giảm)
• Thở chậm hơn
• Gặp khó khăn trong việc tập trung hoặc suy nghĩ (suy giảm nhận thức)
• Nói chậm hơn hoặc nói ngọng

Sử dụng thuốc an thần thời gian dài có thể gây ra các tác dụng phụ sau:

• Hay quên hoặc mất trí nhớ
• Các triệu chứng của trầm cảm như mệt mỏi, tuyệt vọng hoặc muốn tự tử
• Cảm thấy lo lắng
• Rối loạn chức năng gan

Xem thêm: 10 loại thuốc ngủ thảo dược phổ biến nhất hiện nay

Đối tượng nào cần sử dụng thuốc an thần theo chỉ định của bác sĩ?

Thuốc an thần là loại thuốc có tác dụng tích cực cho những người khó ngủ, nhưng chúng cũng có thể có những tác dụng phụ và rủi ro nghiêm trọng. Hãy cùng Eco Pharma tìm hiểu những đối tượng cần sử dụng thuốc an thần theo chỉ định của bác sĩ:

• Người mắc chứng rối loạn giấc ngủ, chẳng hạn như mất ngủ, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe. Thuốc an thần có thể giúp ngủ nhanh hơn và ngủ lâu hơn, nhưng không nên dùng quá vài tuần vì có thể gây lệ thuộc vào thuốc.

• Người mắc một tình trạng bệnh lý nào đó, chẳng hạn như đau mãn tính, lo lắng hoặc co giật, cần dùng thuốc an thần để giảm bớt hoặc kiểm soát. Thuốc an thần có thể giúp giảm các triệu chứng này, nhưng bạn cần được theo dõi chặt chẽ về tác dụng phụ và tương tác với các thuốc khác.

• Người phải trải qua một thủ tục y tế, chẳng hạn như phẫu thuật, nội soi gây ra sự sợ hãi, khó chịu hoặc đau đớn. Thuốc an thần có thể giúp bạn thư giãn, giảm nhận thức và trí nhớ về cuộc phẫu thuật. Thủ thuật gây mê phải được thực hiện bởi các chuyên gia đã qua đào tạo, những người có thể điều chỉnh liều lượng và theo dõi các dấu hiệu sinh tồn.

Lệ thuộc và nghiện thuốc an thần

Sự lệ thuộc vào thuốc an thần là khi cơ thể bạn không thể hoạt động bình thường nếu không có thuốc. (4)

1. Dấu hiệu phụ thuộc

Bạn có thể đang bị lệ thuộc nếu thấy mình dùng thuốc thường xuyên và cảm thấy không thể ngừng dùng thuốc. Điều này có thể đặc biệt rõ ràng nếu bạn vượt quá liều lượng quy định khi dùng thuốc.

Sự phụ thuộc trở nên rõ ràng khi bạn cần nhiều thuốc hơn để có được hiệu quả tương tự. Điều này nghĩa là bạn đã quen với thuốc và cần liều cao hơn để có được hiệu quả mong muốn.

2. Triệu chứng cai nghiện

Sự phụ thuộc trở nên rõ ràng nhất nếu bạn gặp phải những triệu chứng cai nghiện. Điều này xảy ra khi cơ thể phản ứng với việc thiếu thuốc an thần. Đó là các triệu chứng khó chịu, đau đớn về thể chất và tinh thần.

Các triệu chứng cai nghiện phổ biến bao gồm:

• Tăng sự lo lắng
• Cáu gắt
• Không thể ngủ được

Trong một số trường hợp, bạn có thể bị ốm hoặc bị co giật nếu cơ thể đã quen với việc dùng lượng lớn thuốc an thần. Sự phụ thuộc vào thuốc tùy theo khả năng dung nạp thuốc của cơ thể bạn. Nó có thể xảy ra trong vài tháng hoặc nhanh hơn như vài tuần. Người lớn tuổi có thể nhạy cảm hơn với một số loại thuốc an thần hơn những người trẻ tuổi. Chẳng hạn như thuốc benzodiazepin

3. Nhận biết các triệu chứng lệ thuộc và cai nghiện

Sự phụ thuộc vào thuốc an thần có thể khó nhận ra, triệu chứng rõ ràng nhất là bạn không thể ngừng nghĩ đến việc dùng thuốc.

Những triệu chứng có thể xuất hiện vài ngày hoặc vài tuần sau khi ngừng sử dụng thuốc, bao gồm:

• Buồn nôn
• Nôn mửa
• Mất ý thức

Sử dụng thuốc an thần đúng cách

Ngay cả khi đang dùng liều lượng nhỏ thuốc an thần theo chỉ định của bác sĩ, bạn vẫn nên cẩn thận hơn để đảm bảo an toàn:

• Tránh uống rượu vì rượu cũng có tác dụng giống như thuốc an thần, vì vậy uống rượu và uống thuốc an thần cùng lúc có thể gây ra tác dụng phức tạp và dẫn đến các triệu chứng nguy hiểm, đe dọa tính mạng, chẳng hạn như bất tỉnh hoặc ngừng thở.
• Không được trộn thuốc an thần lại với nhau hoặc với những loại thuốc khác có tác dụng tương tự. Vì điều này sẽ dẫn đến những tác dụng có hại cho sức khỏe.
• Không dùng thuốc an thần khi bạn đang mang thai mà chưa hỏi ý kiến bác sĩ. Việc sử dụng thuốc an thần liều cao có thể gây hại đến thai nhi.

Các giải pháp khác thay cho thuốc an thần gây ngủ

Nếu bạn lo lắng về việc ngày càng phụ thuộc vào thuốc an thần, hãy nói chuyện với bác sĩ về các phương pháp thay thế.

Các kỹ thuật giảm căng thẳng cũng có thể hữu ích cho giấc ngủ, chẳng hạn như:

• Tập thể dục
• Thiền
• Liệu pháp mùi hương với tinh dầu (đặc biệt là hoa oải hương)

Thực hành vệ sinh giấc ngủ là một cách khác giúp kiểm soát chứng rối loạn giấc ngủ. Hãy đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm (ngay cả trong những ngày nghỉ) và không sử dụng thiết bị điện tử gần giờ đi ngủ.

Có nhiều cách tự nhiên giúp bạn ngủ ngon mà không cần dùng thuốc an thần. Một số mẹo có thể cải thiện chất lượng và thời lượng giấc ngủ của bạn là:

• Hãy tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên vào ban ngày. Điều này giúp giữ cho nhịp sinh học hoạt động bình thường và điều chỉnh chu kỳ ngủ – thức của bạn. Bạn có thể tận dụng ánh sáng mặt trời tự nhiên hoặc bóng đèn sáng nhân tạo.

• Bạn cần hạn chế tiếp xúc với ánh sáng xanh vào buổi tối. Điều này giúp não không bị lừa khi nghĩ rằng vẫn đang là ban ngày và làm giảm quá trình sản xuất melatonin. Bạn có thể đeo kính ngăn ánh sáng xanh hoặc tránh sử dụng thiết bị điện tử ít nhất 2 giờ trước khi đi ngủ.
• Hãy thư giãn, nghỉ ngơi để làm dịu tâm trí và cơ thể, chuẩn bị cho giấc ngủ tốt hơn. Bạn có thể thực hành các bài tập thở, thư giãn cơ dần dần, tưởng tượng đến những điều dễ chịu hoặc thực hành chánh niệm. Bạn cũng có thể nghe nhạc êm dịu, đọc sách hoặc tập yoga nhẹ nhàng.
• Tạo phòng ngủ thoải mái, yên tĩnh, tối và mát mẻ. Bạn có thể sử dụng rèm hoặc tấm bịt mắt để che ánh sáng, nút bịt tai để chặn tiếng ồn và quạt hoặc máy điều hòa để điều chỉnh nhiệt độ. Bạn cũng có thể sử dụng liệu pháp mùi hương, chẳng hạn như hoa oải hương để tạo bầu không khí thư giãn.

• Tuân thủ lịch trình ngủ đều đặn. Điều này giúp cơ thể và tâm trí bạn quen với nhịp điệu ngủ và thức dậy đều đặn. Bạn nên cố gắng đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi ngày, kể cả vào cuối tuần và ngày lễ. Bạn cũng nên tránh ngủ trưa quá lâu vào ban ngày vì điều này có thể làm gián đoạn giấc ngủ ban đêm của bạn.

Ngoài ra, gia tăng gốc tự do chính là nguyên nhân dẫn đến căng thẳng thần kinh và mất ngủ. Chúng tấn công các tế bào não bộ, khiến thành mạch tổn thương, giảm lưu lượng máu đến não, dẫn đến não thiếu oxy và dưỡng chất. Sự rối loạn hoạt động của hệ thần kinh có thể dẫn đến tình trạng mất ngủ.

Những chất chống gốc tự do từ thiên nhiên như anthocyanin, pterostilbene có trong quả blueberry (sinh trưởng ở Bắc Mỹ) có khả năng vượt qua hàng rào máu não để trung hòa các gốc tự do, giúp hạn chế sự tổn thương thành mạch, cản trở sự hình thành gốc tự do, tăng cường hoạt động não bộ. Từ đó hỗ trợ cải thiện hiệu quả chứng mất ngủ và suy giảm trí nhớ.

Đây là một số cách tự nhiên giúp bạn ngủ ngon mà không cần dùng thuốc an thần. Tuy nhiên, nếu bạn gặp vấn đề về giấc ngủ dai dẳng hoặc nghiêm trọng, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia về giấc ngủ để được chẩn đoán. Bác sĩ có thể chỉ định thuốc an thần thảo dược để điều trị cho bạn.

Thuốc an thần làm giảm hoạt động của não và giúp bạn thư giãn đầu óc. Chúng có thể là phương pháp điều trị hiệu quả cho những tình trạng khiến bạn cảm thấy căng thẳng, sợ hãi, bồn chồn hoặc mệt mỏi, chẳng hạn như lo lắng hoặc rối loạn giấc ngủ. Nhưng chúng cũng có thể gây nghiện, đặc biệt nếu bị lạm dụng. Vì thế, việc dùng thuốc an thần theo đúng chỉ định của bác sĩ là điều cần thiết để bảo vệ sức khỏe của bạn.