Trầm cảm là yếu tố nguy cơ chính gây ra tình trạng khuyết tật và tử vong ở bệnh nhân cao tuổi. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính, có khoảng 10% – 20% người già mắc bệnh trầm cảm. Trầm cảm ở người cao tuổi có nguyên nhân do đâu? Các triệu chứng trầm cảm ở người già là gì? Hãy cùng ECO Pharma tìm hiểu trong bài viết này.
Trầm cảm là một tình trạng sức khỏe tâm thần có thể ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi, bao gồm cả người lớn tuổi. Mặc dù đôi khi cảm thấy chán nản là bình thường, nhưng nếu cảm thấy như vậy trong 2 tuần trở lên hoặc tâm trạng gây ảnh hưởng đến khả năng ứng xử với cuộc sống hàng ngày, có thể bạn đang bị trầm cảm. (1)
Đôi khi người lớn tuổi có thể nghĩ rằng các triệu chứng trầm cảm xảy ra do tuổi tác, sức khỏe kém hoặc chứng sa sút trí tuệ. Một số người lớn tuổi không muốn nói về chứng trầm cảm, cảm thấy xấu hổ hoặc không muốn thừa nhận mắc bệnh. Điều này có thể làm trì hoãn việc chẩn đoán và điều trị hoặc không nhận được sự giúp đỡ trong một thời gian dài.
Mặc dù không phải tất cả người cao tuổi đều bị trầm cảm, nhưng gia đình, người thân nên quan tâm, chú ý. Phát hiện bệnh và giúp đỡ người cao tuổi điều trị sớm với phương pháp phù hợp, hầu hết có thể phục hồi.
Theo WHO, trầm cảm là nguyên nhân hàng đầu gây ra tình trạng khuyết tật trên toàn thế giới và là một trong những yếu tố chính góp phần gây ra gánh nặng bệnh tật toàn cầu. Đây cũng là một trong những rối loạn tâm thần phổ biến nhất ở người cao tuổi và là yếu tố nguy cơ chính gây ra tình trạng khuyết tật và tử vong ở bệnh nhân cao tuổi.
Những người mắc chứng rối loạn trầm cảm có nguy cơ tử vong sớm cao hơn 40% so với những người khác. Nhiều nghiên cứu dựa trên cộng đồng cho thấy, người lớn tuổi đã trải qua các biến chứng khác nhau liên quan đến trầm cảm. Trầm cảm làm nặng hơn các khuyết tật chức năng do bệnh lý gây ra, cản trở việc điều trị và phục hồi chức năng. Nó cũng góp phần làm suy giảm chức năng thể chất của người cao tuổi. (2)
Một số tác động ảnh hưởng xấu đến đời sống thường thấy nhất khi trầm cảm ở người cao tuổi xảy ra như:
Mặc dù nguyên nhân thực sự của bệnh trầm cảm vẫn chưa rõ ràng nhưng nhìn chung trầm cảm ở người cao tuổi là kết quả của sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố xã hội, tâm lý và sinh học. (3)
Các nguyên nhân thường được ghi nhận nhất bao gồm:
Bệnh trầm cảm ở người già có thể xuất phát từ những kỉ niệm không vui trong quá khứ, như sự qua đời của một người thân. Người mắc trầm cảm không thể ngừng suy nghĩ về nỗi buồn ấy. Người bệnh không thể vượt qua nỗi đau và chìm đắm trong cảm giác đau khổ ấy từng ngày. Phụ nữ thường nhạy cảm hơn, khó vượt qua nỗi đau nhưng nam giới lại khó giãi bày và cứ giữ những kỉ niệm buồn trong lòng thay vì chia sẻ ra ngoài với mọi người.
Đây là sự thay đổi khi bước vào giai đoạn nghỉ hưu, đặc biệt là đối với những người lao động chuyên cần, dành nhiều thời gian, tâm huyết cho công việc. Khi đó, cơ thể chưa kịp làm quen với việc nghỉ ngơi toàn thời gian. Cảm giác nhớ công việc khiến người lớn tuổi không thoải mái, thậm chí bức bối, dễ nóng giận vì sự nhàn rỗi mỗi ngày. Một số trường hợp về hưu, nhưng trở lại làm việc vì nhiều lý do như không cảm thấy thoải mái, cảm giác vô dụng, cô đơn ảnh hưởng nhiều đến tâm trạng.
Bước vào giai đoạn nghỉ hưu, đồng nghĩa với thu nhập giảm đi phần nào. Điều này cũng tạo cho người lớn tuổi cảm giác stress, bất an, lo lắng, mất tự tin khi suy nghĩ về các rủi ro, nhất là về sức khỏe, mặc dù trước đó họ đã chuẩn bị kế hoạch tích lũy cho việc nghỉ hưu. Sự lo lắng tài chính ở tuổi nghỉ hưu sẽ làm tăng hormone cortisol, gây ảnh hưởng xấu đến sức khoẻ và tuổi thọ.
Thời gian nhàn rỗi kéo dài có thể khiến người lớn tuổi cảm giác yếu thế, không có tiếng nói trong gia đình do ở nhà, ít tiếp xúc với thế giới bên ngoài, cảm giác lạc hậu dần. Nếu người lớn tuổi không được chia sẻ và quan tâm đúng cách, suy nghĩ “mình là người thừa, gánh nặng cho con cháu” sẽ ngày càng nghiêm trọng, dẫn đến tình trạng mệt mỏi, cáu gắt, thậm chí trầm cảm.
Corticosteroid có tác dụng điều trị nhiều tình trạng viêm trong cơ thể. Chúng hoạt động bằng cách giảm sưng tấy và ức chế hoạt động của hệ thống miễn dịch. Các ví dụ phổ biến về corticosteroid là prednisone (Rayos), dexamethasone và methylprednisolone (Medrol). Corticosteroid cũng có thể gây mất cân bằng chất dẫn truyền thần kinh trong não. Những mất cân bằng này có khả năng ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần. Corticosteroid đã được chứng minh là làm tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu và mất ngủ trong một số trường hợp.
Thuốc điều trị bệnh Parkinson, thuốc chống co giật, thuốc ức chế bơm proton, thuốc giảm đau,… cũng có thể gây ra tác dụng phụ trầm cảm.
Ngoài ra còn có các yếu tố khác nhau liên quan đến chứng trầm cảm ở người cao tuổi. Chẳng hạn như giới tính nữ, tuổi tác ngày càng cao, độc thân hoặc đã ly hôn, tôn giáo, trình độ học vấn thấp, thu nhập thấp, di chứng do chấn thương thời trẻ, cô đơn hoặc sống một mình, thiếu sự kết nối xã hội, mắc bệnh mãn tính hoặc tình trạng sức khỏe kém, thiếu bảo hiểm y tế, thói quen hút thuốc, suy giảm nhận thức và tiền sử trầm cảm.
Các dấu hiệu trầm cảm ở người lớn tuổi khác với những dấu hiệu ở người trẻ tuổi và trẻ em. Người lớn tuổi ít có khả năng nói về các triệu chứng cảm xúc của bệnh trầm cảm, chẳng hạn như cảm thấy chán nản hoặc không hứng thú với các hoạt động.
Người cao tuổi có thể gặp các triệu chứng về thể chất như:
Mất trí nhớ cũng có thể là dấu hiệu của trầm cảm và việc điều trị có thể giúp cải thiện trí nhớ của người bệnh. Đôi khi những người trong gia đình nhận thấy những thay đổi trong hành vi của người bệnh như:
Một dấu hiệu khác của chứng trầm cảm là suy nghĩ nhiều về cái chết. Người bệnh có thể cho đi tài sản cá nhân, thay đổi di chúc hoặc nói nhiều về cái chết. Đây có thể là dấu hiệu của ý nghĩ tự tử và cần được xem xét rất nghiêm túc.
Người cao tuổi cần vận động thể chất đúng cách, xây dựng chế độ dinh dưỡng phù hợp, thường xuyên trò chuyện và cần được quan tâm, chăm sóc tốt để phòng ngừa hoặc hỗ trợ điều trị trầm cảm .
Việc chia sẻ, tâm sự giúp người cao tuổi giải tỏa căng thẳng, lo lắng, cải thiện sức khỏe tâm thần. Khi được quan tâm, người cao tuổi sẽ có động lực để chăm sóc bản thân tốt hơn, ăn uống điều độ, vận động hợp lý, giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tuổi già. Trò chuyện, chia sẻ những câu chuyện vui vẻ trước khi ngủ giúp người cao tuổi ngủ ngon hơn, sâu giấc hơn. Việc dành thời gian cho người cao tuổi giúp củng cố mối quan hệ gia đình, tạo ra không khí ấm cúng, hạnh phúc. Khi được lắng nghe và chia sẻ, người cao tuổi sẽ cảm thấy mình vẫn còn giá trị, được yêu thương và quan tâm.
Người cao tuổi thường gặp khó khăn trong việc thích nghi với những thay đổi của tuổi già. Sự giúp đỡ từ người thân sẽ giúp họ vượt qua giai đoạn này một cách dễ dàng hơn.
Những việc có thể làm để chăm sóc và tâm sự với người cao tuổi:
Hoạt động thể chất ở người lớn tuổi giúp giảm nguy cơ mắc bệnh trầm cảm, tim mạch và đột quỵ. Ví dụ, người lớn từ 65 tuổi trở lên nên:
Cần lưu ý rằng, mỗi người lớn tuổi có một tình trạng sức khỏe, thể chất khác nhau. Vì vậy hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để biết được loại bài tập, cường độ và thời gian tập luyện phù hợp nhất.
Nhu cầu dinh dưỡng thay đổi theo độ tuổi và giới tính nhưng chế độ ăn uống lành mạnh không thực sự thay đổi nhiều theo tuổi tác. Nếu không ăn uống khoa học, người lớn tuổi sẽ có nguy cơ mắc các bệnh mãn tính cao hơn, chẳng hạn như bệnh tim mạch, tiểu đường tuýp 2, một số loại ung thư và các vấn đề về sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm.
Một số loại thuốc chống trầm cảm rất có hiệu quả với bệnh nhân cao tuổi, đặc biệt là trầm cảm nặng nhưng có thể cần dùng kéo dài hơn, ít nhất là từ 6 đến 8 tuần.
Thuốc điều trị trầm cảm có thể cân bằng các hormone ảnh hưởng đến tâm trạng, chẳng hạn như serotonin. Có nhiều loại thuốc chống trầm cảm thường được kê đơn cho người cao tuổi, chẳng hạn như thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI). Bác sĩ sẽ kê đơn thuốc và theo dõi các tác dụng phụ tiềm ẩn có thể xảy ra.
Việc thăm khám kịp thời khi có dấu hiệu trầm cảm là điều quan trọng vì giúp giảm thiểu các triệu chứng khó chịu như buồn bã, mất ngủ, mệt mỏi, chán ăn, giúp người già cảm thấy vui vẻ và sống tốt hơn. Điều trị sẽ giúp người già có cái nhìn tích cực hơn về cuộc sống, giảm bớt cảm giác cô đơn, lo lắng và vô vọng. Trầm cảm thường đi kèm với các vấn đề về sức khỏe thể chất như mất ngủ, điều trị sẽ giúp cải thiện giấc ngủ cũng như giảm nguy cơ tự tử ở người già.
Bệnh trầm cảm ở người cao tuổi là một vấn đề không nên xem nhẹ. Mỗi cá nhân, gia đình cần chung tay tạo ra một môi trường sống lành mạnh, ấm áp để giúp người cao tuổi vượt qua giai đoạn khó khăn này. Ngoài ra, việc thăm khám và điều trị sớm là rất cần thiết để cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm tối đa nguy cơ tự tử ở người già mắc trầm cảm. Nữ giới cần bổ sung tinh chất Lepidium Meyenii hỗ trợ cân bằng nội tiết tố Estrogen, Progesterone và Testosterone, nhờ đó cải thiện các vấn đề như lo âu, trầm cảm hiệu quả.
