U xơ tử cung là những khối u lành tính phát triển từ lớp cơ tử cung, thường không gây triệu chứng rõ ràng nhưng có thể dẫn đến rối loạn kinh nguyệt, đau bụng hoặc thậm chí ảnh hưởng đến khả năng mang thai. Để hiểu rõ hơn về u xơ tử cung là gì, nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị như thế nào mời bạn đọc cùng ECO Pharma tìm hiểu chi tiết ở bài viết dưới đây.
U xơ tử cung là những khối u lành tính được hình thành từ lớp cơ tử cung, thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản khi nồng độ estrogen và progesterone ở mức cao. Đây là bệnh lý phổ biến, không phải ung thư và không làm tăng nguy cơ ung thư tử cung. (1)
U xơ có thể là một khối đơn lẻ hoặc nhiều khối dạng cụm có kích thước dao động từ vài milimet đến hơn 20 cm. Khối u có thể nằm trong thành tử cung, lấn vào khoang tử cung hoặc phát triển trên bề mặt ngoài. Phần lớn u phát triển chậm, đôi khi tăng nhanh trong thai kỳ và thường teo nhỏ sau mãn kinh. Nhiều trường hợp không gây triệu chứng, nhưng khi u lớn hoặc ở vị trí đặc biệt, có thể gây rong kinh, cường kinh, đau vùng chậu, hoặc hiếm gặp hơn là thiếu máu do mất máu kéo dài.
Có khoảng 40% – 80% phụ nữ gặp u xơ tử cung ít nhất một lần trong đời, chủ yếu ở độ tuổi 30 – 50. Bệnh thường gặp hơn ở phụ nữ da đen với tỷ lệ cao gấp 3 – 9 lần so với phụ nữ da trắng.
U xơ thường được phân loại dựa trên vị trí khối u trong cấu trúc tử cung, giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Theo hệ thống Liên đoàn Sản phụ khoa Quốc tế có tất cả 8 loại u xơ (từ 0 đến 8) nhưng trong lâm sàng, bệnh thường được chia thành bốn nhóm chính, có vị trí, đặc điểm và triệu chứng khác nhau.
| Loại u xơ | Vị trí | Đặc điểm & triệu chứng thường gặp |
| U xơ trong thành tử cung (Intramural fibroids) | Nằm sâu trong lớp cơ tử cung | Là dạng phổ biến nhất. Khi phát triển lớn, u có thể làm tử cung to ra gây áp lực lên bàng quang hoặc trực tràng dẫn đến tiểu nhiều, táo bón hoặc cảm giác nặng bụng. |
| U xơ dưới niêm mạc (Submucosal fibroids) | Ngay dưới lớp nội mạc tử cung, lấn vào khoang tử cung | Thường gây chảy máu kinh nhiều, rong kinh, thiếu máu và có thể cản trở quá trình làm tổ của phôi dẫn đến khó thụ thai. |
| U xơ dưới thanh mạc (Subserosal fibroids) | Phát triển ở bề mặt ngoài tử cung, đôi khi nhô ra khoang chậu | Ít gây rối loạn kinh nguyệt nhưng có thể tạo cảm giác đầy hơi, đau hoặc nặng bụng nếu kích thước lớn. |
| U xơ có cuống (Pedunculated fibroids) | Gắn vào tử cung bằng một cuống mô nhỏ, hình dạng giống cây nấm | Có thể xoắn cuống, gây cơn đau bụng dữ dội đột ngột, cần can thiệp y tế ngay. |
Nguyên nhân chính xác của u xơ tử cung hiện chưa được biết đến đầy đủ, nhưng hormone và di truyền được xem là hai yếu tố quan trọng (2). Estrogen và progesterone là hai hormone điều hòa chu kỳ kinh nguyệt và làm dày niêm mạc tử cung để chuẩn bị cho việc mang thai có thể kích thích sự phát triển của khối u. Khối u thường lớn hơn trong giai đoạn nồng độ hormone cao (độ tuổi sinh sản, đặc biệt khi mang thai) và có xu hướng teo nhỏ sau mãn kinh khi hormone giảm.
Yếu tố di truyền cũng ảnh hưởng rõ rệt đến tỷ lệ mắc u xơ. Có khoảng 80% – 85% trường hợp u xơ có đột biến gen MED12 khác biệt so với tế bào cơ tử cung bình thường. Nếu bạn có mẹ hoặc chị em gái từng bị u xơ thì sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 3 lần so với những người không có tiền sử gia đình.
Ngoài ra, một số yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh gồm béo phì, chế độ ăn giàu thịt đỏ và ít rau củ quả, thiếu vitamin D, có kinh sớm (trước 10 tuổi), mãn kinh muộn, chưa từng sinh con, uống nhiều rượu bia và yếu tố chủng tộc (phụ nữ da đen thường mắc u xơ sớm hơn và triệu chứng nặng hơn). Một số thay đổi ở mô tử cung như sự tích tụ ma trận ngoại bào (ECM), mạng lưới protein bao quanh và nâng đỡ tế bào hoặc tác động của các yếu tố tăng trưởng như insulin-like growth factor (IGF) cũng có thể thúc đẩy u xơ phát triển.
Phần lớn các u xơ nhỏ không gây ra triệu chứng rõ rệt và chỉ cần được theo dõi định kỳ. Tuy nhiên, khi khối u lớn hơn hoặc nằm ở vị trí gây chèn ép, người bệnh có thể gặp các dấu hiệu sau (3):
Mức độ đau và khó chịu còn phụ thuộc vào kích thước, số lượng và vị trí khối u. U nhỏ thường không gây đau, trong khi u lớn có thể gây đau âm ỉ vùng chậu, đau nhói ở bụng, đau lưng hoặc khó chịu rõ rệt khi quan hệ tình dục. Các triệu chứng này thường giảm hoặc biến mất sau mãn kinh khi nồng độ hormone suy giảm.
Mặc dù u xơ tử cung nhỏ thường không có triệu chứng, nhưng khi khối u lớn có thể gây ra cảm giác nặng bụng hoặc đầy hơi
U xơ có thể gặp ở nhiều lứa tuổi, nhưng phổ biến nhất ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản từ 30 tuổi – 50 tuổi, khi nồng độ estrogen và progesterone ở mức cao.
Một số nhóm phụ nữ có nguy cơ cao hơn bao gồm như:
Trong nhiều trường hợp, u xơ được phát hiện tình cờ khi khám phụ khoa định kỳ. Nếu người bệnh có triệu chứng như kinh nguyệt ra nhiều, chảy máu bất thường hoặc đau vùng chậu, bác sĩ sẽ xem xét khả năng mắc u xơ và chỉ định các xét nghiệm cần thiết để xác định vị trí, kích thước và đặc điểm của khối u.
Các phương pháp chẩn đoán thường bao gồm:
Hướng điều trị u xơ phụ thuộc vào kích thước, vị trí khối u, mức độ triệu chứng và kế hoạch sinh con của người bệnh. Nếu u nhỏ và không gây triệu chứng, bác sĩ thường chỉ khuyến nghị theo dõi định kỳ bằng khám phụ khoa và siêu âm. Trường hợp u xơ đi kèm triệu chứng, điều trị nội khoa thường được ưu tiên bao gồm dùng thuốc giảm đau để kiểm soát đau bụng kinh; thuốc tránh thai nội tiết hoặc vòng tránh thai giải phóng progestin để giảm chảy máu; và thuốc chủ vận GnRH giúp làm teo u tạm thời, thường dùng trước khi phẫu thuật.
Khi điều trị nội khoa không hiệu quả, bác sĩ có thể cân nhắc phẫu thuật. Phẫu thuật bóc u xơ giúp loại bỏ khối u nhưng vẫn giữ nguyên tử cung, phù hợp với phụ nữ muốn mang thai; hoặc có thể là phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn tử cung, chấm dứt khả năng mang thai thường được áp dụng khi u xơ lớn, nhiều triệu chứng nặng. Ngoài ra, các phương pháp ít xâm lấn như nút mạch tử cung để chặn nguồn máu nuôi u hoặc đốt sóng cao tần để phá hủy mô u cũng có thể được áp dụng. Trong mọi trường hợp, bác sĩ sẽ dựa trên tình trạng cụ thể để tư vấn phương án tối ưu, ưu tiên bảo tồn tử cung nếu có thể; đồng thời đảm bảo an toàn và chất lượng sống cho người bệnh.
>>> Xem chi tiết: Các phương pháp điều trị u xơ tử cung mới và an toàn
Hiện chưa có cách phòng ngừa hoàn toàn u xơ, nhưng duy trì thói quen sống lành mạnh có thể giúp giảm nguy cơ và hỗ trợ kiểm soát bệnh. Phụ nữ nên duy trì cân nặng hợp lý bằng chế độ ăn cân đối, tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; đồng thời hạn chế tiêu thụ thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn để kiểm soát nồng độ estrogen. Tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày cũng hỗ trợ giữ cân nặng ổn định và cân bằng nội tiết tố.
Ngoài ra, phụ nữ cũng cần bổ sung đầy đủ vitamin D bằng cách tắm nắng vào buổi sáng hoặc tăng cường các loại thực phẩm giàu vitamin D như cá hồi, cá thu. Hạn chế uống rượu bia, caffeine vì có thể ảnh hưởng đến nội tiết. Đặc biệt, điều quan trọng là nữ giới cần đi khám phụ khoa định kỳ giúp phát hiện sớm và theo dõi sát tình trạng bệnh lý (nếu có) nhất là ở nhóm đối tượng có yếu tố nguy cơ như tiền sử gia đình hoặc từng mắc u xơ.
Khi tìm hiểu về u xơ, nhiều phụ nữ vẫn còn những băn khoăn cần được giải đáp. Dưới đây là một số câu hỏi phổ biến cùng phần giải đáp, giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh lý này.
U xơ có thể tự teo nhỏ hoặc biến mất trong một số trường hợp, đặc biệt sau mãn kinh khi nồng độ estrogen giảm. Đây là quá trình tự nhiên vì khối u phụ thuộc nhiều vào hormone sinh dục nữ. Tuy nhiên, không phải tất cả u xơ đều tự hết; nhiều trường hợp vẫn cần được theo dõi hoặc điều trị nếu gây triệu chứng. U xơ xuất hiện trong thai kỳ đôi khi cũng có thể thu nhỏ sau sinh.
U xơ vẫn có thể tái phát sau điều trị, đặc biệt nếu chỉ bóc u mà không loại bỏ hoàn toàn nguyên nhân nội tiết. Tỷ lệ tái phát ước tính khoảng 15% – 30% trong vòng 5 năm sau phẫu thuật bóc u, do các khối u mới có thể hình thành từ tế bào cơ còn lại. Cắt tử cung là phương pháp duy nhất ngăn u xơ tái phát hoàn toàn.
U xơ tử cung là khối u lành tính được hình thành từ lớp cơ tử cung, phát triển dưới tác động của hormone và yếu tố di truyền, thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Các dấu hiệu của u xơ tử cung bao gồm như rong kinh, chảy máu bất thường, đau bụng dưới hoặc cảm giác nặng vùng chậu. Mặc dù không thể phòng ngừa hoàn toàn nhưng bệnh u xơ vẫn có thể kiểm soát tốt nếu được phát hiện sớm và xử lý kịp thời. Phụ nữ nên chủ động duy trì lối sống lành mạnh bằng cách áp dụng chế độ ăn giàu rau củ quả, hạn chế thịt đỏ, tập thể dục đều đặn và khám phụ khoa định kỳ giúp giảm nguy cơ tiến triển bệnh và bảo vệ sức khỏe lâu dài.
