Viêm gan tự miễn: Nguyên nhân, triệu chứng và phòng ngừa

Khoảng 70% người mắc bệnh viêm gan tự miễn là phụ nữ ở độ tuổi 15 – 40. Tỷ lệ sống sau 10 năm ở bệnh nhân có triệu chứng là 50%. Những người bệnh may mắn sống khỏe mạnh có tuổi trung bình thấp hơn người bình thường.

Viêm gan tự miễn là gì?

Viêm gan tự miễn là bệnh viêm gan do hệ thống miễn dịch gây ra. Hệ thống miễn dịch gửi kháng thể tấn công nhầm các mô gan khỏe mạnh, gây viêm. Các kháng thể có nhiệm vụ chống lại nhiễm trùng, nhưng ở bệnh tự miễn, chúng lại tấn công nhầm các tế bào gan khỏe mạnh.

Viêm gan tự miễn gây viêm mãn tính ở gan. Tổn thương gan nghiêm trọng theo thời gian sẽ hình thành sẹo ở mô gan (xơ gan).

Người mắc bệnh này cũng dễ mắc các bệnh tự miễn khác như tiểu đường tuýp 1, viêm tuyến giáp, viêm loét đại tràng, bạch biến hoặc hội chứng Sjogren (khô mắt và khô miệng).

Phân loại bệnh viêm gan tự miễn

Phân loại viêm gan tự miễn dựa trên các tự kháng thể mà hệ thống miễn dịch tấn công như:

• Viêm gan tự miễn loại 1: Loại phổ biến, được phân biệt qua xét nghiệm máu ASMA, chiếm khoảng 80% các trường hợp được chẩn đoán. Loại này liên quan đến các kháng thể chống cơ trơn (ASMA) tấn công các tế bào cơ trơn trong gan. Do các triệu chứng của bệnh giống với bệnh lupus ban đỏ nên viêm gan tự miễn loại 1 còn được gọi là viêm gan lupoid.(1)
• Viêm gan tự miễn loại 2: Loại hiếm gặp và nghiêm trọng hơn, thường xuất hiện sớm (khi còn nhỏ) và tiến triển nhanh hơn loại 1. Viêm gan tự miễn loại 2 liên quan đến kháng thể kháng microsome gan – thận loại 1 (kháng LKM-1) hoặc kháng cytosol loại 1 (chống LC1). Kháng LKM-1 nhắm vào protein cytochrome P450-2D6 (CYP2D6) trong tế bào gan.

Nguyên nhân gây viêm gan tự miễn

Nguyên nhân gây ra bệnh viêm gan tự miễn rất phức tạp, do nhiều yếu tố kết hợp. Một số gen như DRB1, STAT4, TNIP1, TNFAIP3 làm tăng nguy cơ mắc các rối loạn tự miễn. Ngoài yếu tố di truyền, việc tiếp xúc với độc tố hoặc căng thẳng thường xuyên kích hoạt phản ứng miễn dịch quá mức cũng gây ra bệnh viêm gan tự miễn mãn tính.(2)

Người có nguy cơ bị viêm gan tự miễn cao khi có tiền sử mắc các bệnh do virus như viêm gan siêu vi (A, B, C, D hoặc E), bệnh bạch cầu đơn nhân (virus Epstein-Barr), bệnh sởi hoặc herpes. Các tác dụng phụ của một số loại thuốc cũng có thể gây viêm gan tự miễn như nitrofurantoin (thuốc điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu), minocycline (thuốc trị mụn trứng cá), atorvastatin (thuốc trị cholesterol cao) và isoniazid (kháng sinh).

Người bị viêm gan tự miễn thường cũng dễ mắc các bệnh liên quan đến ống mật như viêm đường mật nguyên phát và viêm đường mật xơ cứng nguyên phát. Tình trạng viêm mãn tính ở khu vực này có thể lan sang khu vực khác, làm tăng nguy cơ mắc bệnh đến 25% – 50%. Người bệnh viêm gan tự miễn dễ đồng mắc các bệnh tự miễn khác bao gồm bệnh cường giáp, celiac (rối loạn chuyển hóa, cơ thể không dung nạp gluten), viêm ruột tự miễn (bệnh Crohn và viêm đại tràng thể loét – ulcerative colitis), viêm khớp dạng thấp, tiểu đường tuýp 1 và bạch biến.

Triệu chứng viêm gan tự miễn

Khoảng 25% người bị viêm gan tự miễn không có triệu chứng rõ rệt. Một số khác sẽ thấy gan to (78%), vàng da (69%) khi bệnh tiến triển nặng.(3)

Ngoài ra, một số triệu chứng khác như mệt mỏi cực độ, vàng da – mắt, đau bụng, đau hoặc sưng khớp, triệu chứng giống cúm, ngứa, bụng to do tụ dịch và lách to, mạch máu trên da hình mạng nhện.

Các triệu chứng khác bao gồm nước tiểu đậm, phân màu nhạt hoặc xám, không cảm thấy ngon miệng, cổ trướng, lú lẫn, chảy máu trực tràng hoặc nôn ra máu.

Chẩn đoán viêm gan tự miễn

Để chẩn đoán viêm gan tự miễn, bác sĩ thường xét nghiệm máu và hình ảnh, cụ thể:

• Xét nghiệm chức năng gan để kiểm tra tình trạng viêm hoặc tổn thương gan.
• Xét nghiệm công thức máu toàn bộ (CBC) để đánh giá số lượng và loại tế bào trong máu.
• Xét nghiệm đông máu, đánh giá hiệu quả của các protein đông máu.
• Xét nghiệm điện giải đồ (ion đồ), kiểm tra sự cân bằng điện giải trong cơ thể.
• Xét nghiệm kháng thể tự miễn dịch để xác định người bệnh có bị viêm gan tự miễn hay không và phân biệt với các bệnh gan khác.

Ngoài xét nghiệm máu, bác sĩ còn thực hiện các xét nghiệm hình ảnh như:

• Chụp CT cung cấp hình ảnh chi tiết của các cơ quan, sử dụng tia X và công nghệ máy tính để tạo ra các lát cắt ngang của cơ thể.
• MRI tạo hình ảnh chi tiết về các cơ quan, cấu trúc bên trong cơ thể bằng từ trường và sóng vô tuyến. Thuốc cản từ sẽ được tiêm để làm rõ hơn các cơ quan khi quét.
• Siêu âm sử dụng sóng âm thanh tần số cao để tạo ra hình ảnh của các cơ quan và kiểm tra lưu lượng máu trong mạch máu.
• Sinh thiết gan lấy mẫu mô nhỏ từ gan bằng kim để kiểm tra dưới kính hiển vi, giúp xác định loại bệnh gan.

Điều trị bệnh viêm gan tự miễn

Người bệnh nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn cụ thể các biện pháp điều trị viêm gan tự miễn. Mục tiêu điều trị bệnh là ngăn hệ thống miễn dịch tấn công gan, cải thiện chức năng gan, ngăn ngừa tổn thương gan thêm nữa, giảm nguy cơ biến chứng, bao gồm xơ gan và ung thư gan.

Cùng ECO Pharma tìm hiểu các phương pháp điều trị viêm gan tự miễn bao gồm:

1. Điều trị bằng thuốc

Các loại thuốc thường dùng để điều trị viêm gan tự miễn bao gồm:

• Corticosteroid như prednisone giúp giảm viêm gan bằng cách ức chế hệ miễn dịch.
• Thuốc ức chế miễn dịch như azathioprine và mycophenolate mofetil có thể dùng kết hợp với corticosteroid hoặc thay thế ở những người không dung nạp loại thuốc này.
• Budesonide là loại corticosteroid tác dụng tại chỗ, hoạt động chủ yếu ở gan và ít gây tác dụng phụ hơn so với prednisone. Loại thuốc này có thể dùng thay thế cho prednisone hoặc kết hợp với azathioprine.

2. Ghép gan

Ghép gan là giải pháp điều trị cuối cùng dành cho người bị suy gan nặng do viêm gan tự miễn. Khi thuốc không thể kiểm soát được bệnh hoặc người bệnh bị xơ gan, suy gan không thể chữa khỏi.

Trong quá trình ghép gan, lá gan bị bệnh được thay thế bằng một lá gan khỏe mạnh từ người hiến tặng. Cả hai phần gan của người bệnh và người hiến sẽ bắt đầu tái tạo tế bào mới.

Ngoài việc điều trị bằng thuốc, người bệnh cũng cần thực hiện một số thay đổi lối sống để giúp cải thiện sức khỏe như tránh uống rượu, ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên, tránh tiếp xúc với chất độc hại và giảm căng thẳng.

Phương pháp phòng ngừa viêm gan tự miễn

Hiện tại, chưa có cách nào chứng minh hoàn toàn có thể ngăn ngừa viêm gan tự miễn nhưng bạn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách:

1. Tránh tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ

• Tiêm phòng các loại vắc xin như Gene-HBvax, Engerix B để phòng bệnh viêm gan B vì virus viêm gan B lây truyền qua đường máu, quan hệ tình dục và từ mẹ sang con, làm tăng nguy cơ mắc viêm gan tự miễn. Tại TP.HCM và Hà Nội, khách hàng có thể đến Hệ thống phòng khám dinh dưỡng Nutrihome, Trung tâm Tiêm chủng cho người lớn và trẻ em VNVC để làm xét nghiệm viêm gan B trước khi tiêm.
• Tránh tiếp xúc với các hóa chất như tetrachloromethane và trichloroethylene để hạn chế nguy cơ mắc bệnh.
• Sử dụng găng tay, khẩu trang và kính bảo hộ khi tiếp xúc với máu và dịch cơ thể để phòng ngừa lây truyền các bệnh truyền nhiễm qua đường này.

2. Duy trì lối sống lành mạnh

Duy trì lối sống lành mạnh giữ cho hệ miễn dịch khỏe mạnh và hoạt động đúng cách.

• Bổ sung nhiều trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và thịt nạc. Hạn chế thức ăn nhanh, chế biến sẵn và đồ ngọt.
• Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, hầu hết các ngày trong tuần để giảm stress và duy trì cân nặng hợp lý.
• Tránh uống rượu để hạn chế làm tổn thương gan và tăng nguy cơ mắc viêm gan tự miễn.
• Tìm cách giảm căng thẳng như yoga, thiền, đi bộ ngoài trời hoặc làm việc mình thích.
• Bổ sung dưỡng chất từ thiên nhiên như Wasabia và S.Marianum đã được chứng minh giúp kiểm soát tế bào Kupffer, tăng cường quá trình giải độc, chống độc và tăng sức đề kháng cho gan. Nhờ đó, hỗ trợ kiểm soát tế bào Kupffer, mang lại hiệu quả kép trong việc chống độc và kháng khuẩn từ bên ngoài, ngăn chặn sự phá hủy và tổn thương tế bào gan từ bên trong.

3. Khám sức khỏe định kỳ

Khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần giúp phát hiện sớm viêm gan tự miễn, điều trị kịp thời. Nếu bạn thuộc nhóm có nguy cơ cao nên khám thường xuyên hơn.

Thắc mắc hay gặp

Ngoài thắc mắc viêm gan tự miễn là gì, người bệnh thường có thêm một số câu hỏi sau:

1. Bệnh viêm gan tự miễn có lây không?

Viêm gan tự miễn không phải là bệnh nhiễm trùng, không thể lây sang người khác. Các virus truyền nhiễm gây viêm gan virus như viêm gan A, B hoặc C có thể lây lan, nhưng viêm gan tự miễn không phải là loại này.

2. Viêm gan tự miễn có chữa được không?

Bệnh sẽ thuyên giảm, các triệu chứng viêm sẽ biến mất sau thời gian điều trị, nhưng sau khi ngừng chữa bệnh vẫn có thể tái phát. 80% trường hợp sẽ tái phát khi ngừng thuốc, cần phải điều trị lại từ đầu. Thuốc thường kiểm soát bệnh hiệu quả, nhưng phải dùng suốt đời.

3. Viêm gan tự miễn có nguy hiểm không?

Nếu không được điều trị, viêm gan tự miễn dễ gây sẹo vĩnh viễn ở mô gan (xơ gan), và còn có các biến chứng khác như:

• Giãn tĩnh mạch thực quản: Tĩnh mạch cửa đưa máu từ ruột đến gan. Khi bị chèn ép (như trong xơ gan), áp lực gia tăng, dẫn đến gia tăng áp lực các mạch máu ở dạ dày và thực quản gây chảy máu nguy hiểm.
• Cổ trướng: Tụ dịch trong bụng gây khó chịu, khiến người bệnh khó thở, nhiễm trùng.
• Suy gan: Khi gan không thể hoạt động tốt do tổn thương nghiêm trọng, cần phải ghép gan.
• Ung thư gan: Các khối u ác tính xuất hiện trong gan, từ đó phá hủy tế bào gan, khiến cơ quan này không thể hoạt động bình thường.

4. Viêm gan tự miễn sống được bao lâu?

Nếu không được điều trị, tỷ lệ sống sót sau 10 năm của người bị viêm gan tự miễn có triệu chứng chỉ là 50%. Tuy nhiên, nếu được kiểm soát tốt, tỷ lệ này tăng lên đến 90%. Dù vậy, số người bệnh sống khỏe mà không cần ghép gan vẫn thấp hơn so với dân số chung. Kết quả của các ca ghép gan thường thuận lợi, với tỷ lệ sống sót sau 5 năm trên 80%.(4)

5. Khi nào thì gặp bác sĩ?

Để phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bạn nên đến gặp bác sĩ ngay nếu có các triệu chứng viêm gan tự miễn như mệt mỏi, đau bụng, vàng da, nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu, buồn nôn và nôn, chán ăn, giảm cân không lý do, sốt, ngứa da, đau khớp. Ngoài ra, các nhóm đối tượng là phụ nữ trong độ tuổi 15 – 35, có tiền sử gia đình mắc bệnh tự miễn, bị nhiễm virus viêm gan C hoặc bệnh celiac, cũng nên kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Viêm gan tự miễn là tình trạng suốt đời, cần điều trị và theo dõi thường xuyên. Việc ngừng điều trị quá sớm mà không có sự cho phép của bác sĩ có thể khiến bệnh tái phát. Vì thế, người bệnh nên tuân thủ đúng chỉ định dùng thuốc của bác sĩ, xây dựng lối sống khoa học để quản lý tốt bệnh này.