Da sạm đen ảnh hưởng đến 1.5% – 33% người trên toàn thế giới, chủ yếu là phụ nữ. (1) Các vùng da bị đen sạm không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn có thể là dấu hiệu của một số vấn đề sức khỏe. Cùng ECO Pharma tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách chữa trị da mặt bị sạm đen ngay sau đây.
Tình trạng khiến da tự nhiên bị sạm đen được gọi là chứng tăng sắc tố da. Tăng sắc tố da là thuật ngữ chung dùng để chỉ các loại thay đổi màu sắc da khác nhau, các mảng da trở nên sẫm màu hơn vùng da xung quanh. Tình trạng này xảy ra do sự gia tăng melanin quá mức – chất tạo màu (sắc tố) cho da. Tùy thuộc vào màu da và nguyên nhân, tăng sắc tố có thể xuất hiện với các màu sắc từ nâu đến đen với các hình dạng khác nhau, chẳng hạn như tàn nhang, nám, sạm da hoặc các mảng da tối màu gây mất thẩm mỹ.
Mặc dù có thể xảy ra ở bất kỳ ai, bất kể tuổi tác, màu da hoặc loại da, da sạm đen thường phổ biến, nghiêm trọng hơn ở những người có màu da tối và không thường xuyên sử dụng kem chống nắng. Ngoài ra, sản xuất melanin quá mức hoặc không đều có thể dễ nhận thấy hơn trên da tối màu, đặc biệt ở các vùng bị ảnh hưởng bởi các tình trạng viêm da như mụn trứng cá.
Vùng da bị sạm đen thường tập trung tại hai gò má, vùng da dưới mũi, giữa trán, cằm, cổ và tay. Da bị đen sạm thường lành tính, không ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe nhưng lại khiến da sần sùi, thiếu sức sống làm cho người bệnh mất tự tin.
Nguyên nhân gây sạm da bao gồm thay đổi nội tiết tố, di truyền, tác động của ánh nắng mặt trời, dùng mỹ phẩm không phù hợp và một số yếu tố môi trường khác. (2)
Dưới đây là 7 nguyên nhân da sạm đen thường gặp nhất:
Tia cực tím (UV) trong ánh nắng mặt trời kích thích tế bào melanocyte sản sinh melanin để bảo vệ da khỏi tác hại của tia UV, dẫn đến tình trạng da bị sạm đen. Ngoài ra, tia UV còn gây tổn thương cấu trúc collagen và elastin, làm da nhanh lão hóa và bị cháy nắng.
Những thay đổi về hormone, bao gồm sử dụng thuốc tránh thai có chứa hormone, giai đoạn mang thai và mãn kinh thường dẫn đến tình trạng tăng sắc tố da. Đặc biệt, sự dao động của nồng độ hormone sinh dục nữ (estrogen và progesterone) có thể gây ra các tình trạng đổi màu da như nám da, sạm da.
Các thành phần có trong mỹ phẩm như hydroquinone, corticosteroid hoặc các chất tạo màu nhân tạo có thể gây kích ứng da, làm tăng sản xuất melanin và dẫn đến tình trạng da sạm đen. Hơn nữa, lạm dụng sản phẩm tẩy trắng da cũng có thể gây hại và làm tình trạng sạm da trở nên nghiêm trọng hơn.
Thiếu hụt các vitamin và khoáng chất cần thiết cho da cũng có thể là nguyên nhân gây sạm da. Chẳng hạn, thiếu vitamin C, vitamin E hoặc kẽm làm giảm khả năng chống oxy hóa của da, khiến da dễ bị tổn thương bởi các gốc tự do và tăng sản xuất melanin.
Thiếu ngủ và căng thẳng kéo dài gây rối loạn nội tiết tố, giảm khả năng phục hồi, tự bảo vệ của da, khiến da dễ bị tổn thương, sạm đen. Theo một số nghiên cứu, stress có thể kích hoạt đổi màu da bằng cách làm tăng mức cortisol (hormone căng thẳng). (3) Việc giải phóng quá mức hormone này có thể thúc đẩy sản xuất nhiều melanin, dẫn đến tăng sắc tố da.
Sử dụng một số loại thuốc trong thời gian dài hoặc quá liều làm tăng nguy cơ sạm nám da. Chẳng hạn như thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), thuốc chống sốt rét, thuốc chống động kinh, thuốc tránh thai nội tiết tố, thuốc làm tăng độ nhạy cảm của da với ánh nắng mặt trời như retinoids và một số loại thuốc huyết áp.
Bệnh Addison ảnh hưởng đến hệ thống tuyến thượng thận, gây ra tình trạng tăng sắc tố da bằng cách tác động đến quá trình sản xuất melanin. (4) Ngoài ra, một số bệnh lý về da như mụn trứng cá, bệnh chàm, viêm da và bệnh vẩy nến cũng có thể là yếu tố hình thành các đốm đen dẫn đến sạm da.
Một số dấu hiệu nhận biết da bị đen sạm đặc trưng bao gồm:
Da bị sạm đen có thể khác nhau về kích thước và xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể. Tuy nhiên, da đen sạm thiếu sức sống thường tập trung ở những vùng da tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời, viêm nhiễm hoặc bị ma sát thường xuyên. Bao gồm khuôn mặt (trán, má, mũi, cằm), cổ, tay (lòng bàn tay, mu bàn tay), chân (bàn chân, mắt cá chân và các ngón chân), khuỷu tay và đầu gối.
Bác sĩ có thể xác định loại và nguyên nhân gây sạm đen da bằng cách:
Điều trị da mặt bị sạm đen đòi hỏi sự kiên nhẫn, kết hợp nhiều biện pháp và tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ da liễu. Dưới đây là một số phương pháp có thể giúp cải thiện tình trạng da mặt bị sạm đen:
Tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời dẫn đến sản xuất quá mức melanin, gây ra tình trạng sạm da. Bảo vệ da bằng cách sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF từ 30 trở lên, thoa đều lên da trước khi ra ngoài khoảng 10 phút.
Bạn nên thoa lại kem chống nắng sau mỗi 2 giờ hoặc sau khi bơi lội, đổ mồ hôi nhiều; Mặc quần áo chống nắng, đội nón rộng vành, đeo kính râm mỗi khi ra ngoài trời; Hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong khoảng thời gian từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều.
Quy trình chăm sóc da cơ bản gồm làm sạch da, dưỡng da và chống nắng.
Bạn nên duy trì thói quen tẩy trang, rửa mặt bằng sữa rửa mặt, dưỡng ẩm (bằng các sản phẩm theo từng bước toner, serum đặc trị sắc tố da, kem dưỡng ẩm) sau đó thoa kem chống nắng mỗi ngày trước khi dùng phấn trang điểm.
Việc tẩy tế bào da chết nên thực hiện ít nhất mỗi tuần một lần và không quá 2 lần một tuần.
Một số loại mặt nạ tự có thể tốt cho quá trình phục hồi đen sạm. Những nguyên liệu của mặt nạ như mật ong, dưa leo, trứng gà, sữa tươi, nước cốt chanh chứa chất kháng viêm tự nhiên, vitamin thiết yếu cho da và nhiều chất chống oxy hóa. Chúng an toàn để dùng tại chỗ.
Bạn nên xây dựng lối sống lành mạnh, ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi và uống đủ nước giúp da khỏe mạnh, sáng mịn hơn. Thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ, đường, chất kích thích nên hạn chế.
Ngủ đủ giấc đủ bảy đến tám tiếng mỗi đêm cần thiết cho da phục hồi. Bạn cũng cần tránh thức khuya, căng thẳng vì thúc đẩy các yếu tố bên trong cơ thể gây hại làm cho da sạm đen.
Nếu các biện pháp chăm sóc da tại nhà không thể cải thiện tình trạng da sạm đen, bạn hãy tìm đến bác sĩ da liễu để được tư vấn và điều trị. Các phương pháp có thể bao gồm sử dụng các loại kem trị sạm da, laser, peel da hóa học hoặc các phương pháp khác tùy thuộc vào tình trạng da cụ thể.
Tăng sắc tố da không phải lúc nào cũng cần điều trị. Một số vết thâm có thể tự mờ dần theo thời gian, trong khi những vùng da bị sạm đen khác có thể cứng đầu hơn và cần sự thăm khám, chẩn đoán của bác sĩ. (5)
Nếu bạn đã thử các biện pháp điều trị tăng sắc tố da không kê đơn và không thấy bất kỳ cải thiện nào trên các vùng da tối màu sau vài tuần; sạm da kèm theo các triệu chứng như ngứa, đỏ, bong tróc, nổi mụn; vết sạm lan rộng sang các vùng da xung quanh thì nên gặp bác sĩ da liễu.
Ngoài nắng mặt trời, các tác nhân gây hại khác từ bên ngoài, da tự nhiên bị sạm đen còn có thể do các vấn đề bên trong cơ thể. Một số tình trạng sức khỏe có thể ảnh hưởng đến da gây ra tình trạng sạm đen. Chẳng hạn như:
Điều trị các tình trạng tăng số tố da không dễ dàng. Vì vậy nếu đã có kết quả tốt, bạn nên có biện pháp bảo vệ da để duy trì sự ổn định sắc tố. Một số biện pháp phòng ngừa da mặt bị đen sạm trở lại sau đây có thể hữu ích:
Bảo vệ da
Chăm sóc da đúng cách từ bên ngoài
Nuôi dưỡng da từ bên trong
Thăm khám da định kỳ
Sau đây là một số câu hỏi thường gặp liên quan đến tình trạng da đen sạm được nhiều người quan tâm:
Có nhiều tình trạng da sạm đen khác nhau. Một số có thể tự phục hồi theo thời gian mà không cần điều trị, ví dụ như da sạm đen do cháy nắng, nám thai kỳ có thể tự hết sau khi sinh, nội tiết tố ổn định.
Nhưng nhiều tình trạng da đen sạm khác cần phải điều trị mới có thể phục hồi. Ví dụ như nám, tàn nhang do di truyền, sạm đen da do bệnh tiểu đường, bệnh tuyến giáp, rối loạn tuyến giáp, bệnh thận.
Da sạm đen do nắng mặt trời, tuổi tác, các tình trạng rối loạn nội tiết tố thông thường như tiền mãn kinh, mãn kinh, mang thai có thể cải thiện tại chỗ. Chăm sóc, bảo vệ da tốt, chế độ ăn uống lành mạnh, luyện tập, các biện pháp cân bằng nội tiết tố như sử dụng thực phẩm bổ sung… thường hữu ích.
Đối với tình trạng da sạm đen do mắc bệnh lý, cần đến bệnh viện điều trị bệnh lý, kết hợp các biện pháp điều trị ngoài da như dùng thuốc ngoài da và kem thoa để cải thiện.
Da đen sạm nhẹ có thể bắt đầu mờ dần sau 3 tháng – 6 tháng kiên trì điều trị. Các phương pháp điều trị mạnh hơn, chẳng hạn như peel da bằng hóa chất có thể cho kết quả sớm hơn nhưng thường cần thực hiện nhiều lần. Còn trường hợp tăng sắc tố nặng như nám sâu, có thể mất một năm hoặc lâu hơn để da phục hồi lại bình thường, đều màu với vùng da xung quanh.
Các sản phẩm dưỡng trắng da có thành phần tự nhiên, lành tính, được kiểm nghiệm lâm sàng và có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng thường an toàn để dùng.
Các sản phẩm chứa chất tẩy trắng mạnh như hydroquinone, corticosteroid có thể không an toàn cho da.
Nhiều tình trạng da sạm đen khác nhau có thể tự phục hồi hoặc phải điều trị. Thật khó để tự nhận biết nguyên nhân thật sự nên điều quan trọng là bạn cần đi khám sức khỏe tổng quát, khám da để được chẩn đoán nguyên nhân và tư vấn giải pháp hiệu quả. Chuyên khoa Da liễu Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh có đội ngũ bác sĩ giỏi, được đào tạo từ các nền y tế phát triển. Các bác sĩ sử dụng nhiều thiết bị máy móc, công nghệ hiện đại chẩn đoán và điều trị da sạm đen hiệu quả cao ngay từ tuần trị liệu đầu tiên. Những trường hợp cần thiết sẽ được phối hợp với các chuyên khoa liên quan khác để hội chuẩn và điều trị trúng đích.
