Tên gọi chính thức của chứng mộng du là somnambulism, bắt nguồn từ các từ tiếng Latin có nghĩa là “ngủ” và “đi bộ”. Cùng ECO Pharma tìm hiểu về hiện tượng này ngay sau đây.
Mộng du là một chứng bệnh thuộc nhóm rối loạn giấc ngủ gây ra các hành vi hoặc trải nghiệm bất thường, không tự nguyện trong khi ngủ (bệnh mất ngủ giả Parasomnias). Thuật ngữ này cũng có thể được dùng để chỉ các hoạt động khác trong khi ngủ say, chẳng hạn như ngồi dậy trên giường, mở tủ lạnh, chuẩn bị thức ăn. Tuy nhiên đi lại trong nhà trong khi ngủ say là một trong những dạng mộng du phổ biến nhất.(1)
Tình trạng này có thể gây nguy hiểm không chỉ cho bản thân người bệnh mà còn cho những người khác trong nhà. Vì ngủ rất sâu trong suốt cơn mộng du, người bệnh thường không nhớ gì về hành động này.
Giấc ngủ được chia thành giấc ngủ REM và giấc ngủ không REM. Giấc mơ xảy ra trong giấc ngủ REM. Mộng du xảy ra trong giai đoạn ngủ sâu hơn của giấc ngủ không REM vì vậy nó không liên quan đến giấc mơ. Giấc ngủ sâu hơn của giấc ngủ không REM thường phổ biến hơn vào 1/3 đầu tiên của đêm do đó mộng du thường xuất hiện hơn vào đầu đêm.
Khoảng 7% số người bị mộng du ít nhất một lần trong đời. Tình trạng này thường bắt đầu từ thời thơ ấu và hầu hết mọi người đều hết khi trưởng thành. Trong vòng một năm, khoảng 5% đến 15% trẻ em (thường gặp nhất ở độ tuổi từ 4 đến 8) và 1% đến 1,5% người lớn bị mộng du.
Các chuyên gia vẫn chưa chắc chắn tại sao tình trạng này lại xảy ra. Nguyên nhân duy nhất mà các nhà nghiên cứu có thể xác định chắc chắn ít nhất là cho đến nay là do di truyền. Con cái của những người bị mộng du cũng có nhiều khả năng mắc bệnh này hơn. Nếu 1 trong 2 cha mẹ có tiền sử mộng du, con của họ có 47% khả năng cũng mắc bệnh này.
Con số này tăng lên đến 62% nếu cả hai cha mẹ đều có tiền sử mộng du. Nghiên cứu cũng chỉ ra mối liên hệ giữa đột biến gen cụ thể, HLA-DQB1*05, với nguy cơ mắc mộng du cao hơn ở người da trắng.
Lý do bị mộng du là gì? Một số yếu tố nguy cơ có thể khiến một người dễ gặp tình trạng này hơn bao gồm:(2)
Mộng du thường xảy ra vào đầu đêm, thường là 1 đến 2 giờ sau khi ngủ. Một cơn mộng du thường kéo dài vài phút hoặc hơn. Những bệnh có thể:(3)
Đôi khi những người bị mộng du sẽ:
Mộng du thường có tiên lượng tốt cho hầu hết bệnh nhân. Bản thân tình trạng này không nhất thiết là vấn đề đáng lo ngại, nhưng người bệnh có thể:(4)
Trong một số trường hợp hiếm hoi, người mộng du có thể làm bị thương những người ở gần.
Hầu hết các chuyên gia khuyên không nên đánh thức đột ngột đối với những người đang trong cơn mộng du vì họ không nhận thức được tình hình của mình. Sự đánh thức bất ngờ có thể gây ra cảm giác sợ hãi, bối rối hoặc tức giận.
Nếu có thể, bạn có thể thử hướng dẫn nhẹ nhàng một người đang mộng du quay lại giường. Một giọng nói nhẹ nhàng, êm dịu và cùng lắm là một cái chạm nhẹ có thể hữu ích trong việc hướng dẫn họ. Nếu bạn cần đánh thức một người đang mộng du, hãy cố gắng làm điều đó một cách nhẹ nhàng nhất có thể và lưu ý rằng người bệnh rất có thể sẽ bị mất phương hướng khi thức dậy.(5)
Bác sĩ thường chẩn đoán dựa trên những mô tả về hành động người bệnh đã thực hiện trong khi mộng du. Những người thân chứng kiến hiện tượng này có thể cung cấp những thông tin cực kỳ hữu ích, giúp chẩn đoán chính xác. Video người thân quay bằng điện thoại cũng là một thông tin giúp ích nhiều cho việc chẩn đoán.
Đo đa ký giấc ngủ (polysomnography) là phương pháp tốt nhất để xác nhận tình trạng mộng du. Tuy nhiên, cách này không phải lúc nào cũng cần thiết. Bác sĩ có thể chỉ định đo giấc ngủ khi:
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể đề nghị các xét nghiệm khác như điện cơ đồ hoặc điện não đồ để loại trừ các tình trạng có thể liên quan đến chứng mộng du.
Bệnh lý này thường không cần điều trị trực tiếp. Khi cần bác sĩ có thể dùng các phương pháp điều trị không dùng thuốc như:
Không có loại thuốc nào được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt chuyên biệt cho chứng mộng du. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc làm thay đổi nồng độ chất dẫn truyền thần kinh. Đây là những chất hóa học mà não sử dụng để gửi tín hiệu và kiểm soát các quá trình trong toàn bộ hệ thần kinh. Các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến chất dẫn truyền thần kinh bao gồm thuốc Gabapentin, thuốc chống trầm cảm,… Bác sĩ cũng có thể kê đơn thuốc an thần để người bệnh ít có khả năng bị tỉnh dậy khi ngủ.
Mộng du xảy ra một cách khó đoán trước và vì những lý do mà khoa học vẫn chưa hiểu rõ. Điều đó có nghĩa là bạn không thể phòng ngừa tình trạng này ngay từ đầu. Tuy nhiên bạn có thể thực hiện những điều sau đây để giảm nguy cơ:
Việc chăm sóc bệnh nhân bị mộng du chủ yếu tập trung vào việc đảm bảo an toàn cho họ trong cơn mộng du và cải thiện chất lượng giấc ngủ để giảm tần suất các cơn xảy ra. Hãy thực hiện những điều sau cũng giúp giảm nguy cơ bị thương, gây hại cho bản thân người bệnh và người xung quanh.
Về việc cải thiện chất lượng giấc ngủ, đối với trẻ trên 12 tuổi và người trưởng thành nên bổ sung bộ đôi tinh chất thiên nhiên Blueberry (việt quất) và Ginkgo Biloba (bạch quả) có khả năng trung hòa gốc tự do, tăng cường lưu thông máu đến não, từ đó cung cấp đủ oxy, dưỡng chất thiết yếu, hỗ trợ giấc ngủ sâu. Bên cạnh đó thực hành vệ sinh giấc ngủ bằng những cách như duy trì thời gian ngủ – thức đều đặn, thư giãn trước khi ngủ, tạo không gian ngủ thoải mái, tránh các chất kích thích,… cũng là điều cần thiết.
Người bị hiện tượng mộng du có mở mắt không? Làm sao để biết mình đang gặp phải tình trạng này? Đây là một số thắc mắc thường gặp, được giải đáp dưới đây.
Người bệnh thường mở mắt khi mộng du nhưng họ chưa hoàn toàn tỉnh táo, không phản ứng hoặc dường như không nhận thức được những thứ nằm trong tầm nhìn của họ. Người bệnh không nhớ gì về những điều đã làm, nên họ không thể kể lại những gì đã nhìn thấy.
Bạn có thể biết mình đã gặp phải tình trạng này thông qua lời kể lại của những người thân trong gia đình hoặc qua video từ camera được lắp đặt trong nhà. Bạn có thể nhờ người thân trong gia đình hoặc bạn cùng phòng quan sát và cho bạn biết liệu có thấy bạn có những hành vi bất thường trong lúc ngủ hay không. Sáng hôm sau hãy tìm kiếm những dấu vết như đồ đạc bị xáo trộn, hoặc các vật dụng được đặt ở những nơi không bình thường.
Tóm lại mộng du là một hiện tượng rối loạn giấc ngủ phức tạp. Dù phần lớn các trường hợp không nguy hiểm, nhưng việc đảm bảo môi trường ngủ an toàn vẫn là điều cực kỳ quan trọng để bảo vệ người bệnh. Việc thăm khám là điều cần thiết, đặc biệt trong trường hợp tần suất hoặc mức độ hành vi trở nên đáng lo ngại. Chủ động thăm khám sẽ giúp người bệnh và gia đình có được giấc ngủ trọn vẹn và an tâm hơn.
