Triệu chứng bốc hỏa rất điển hình ở phụ nữ tuổi tiền mãn kinh, gây nóng bức, bứt rứt, đổ mồ hôi trộm và thức giấc giữa đêm. Cùng ECO Pharma tìm hiểu bốc hỏa tiền mãn kinh là gì, nguyên nhân, triệu chứng và cách cải thiện.
Bốc hỏa là tình trạng đột ngột nóng bừng xuất hiện từ bên trong cơ thể, không phải do tác nhân môi trường xảy ra trước thời kỳ mãn kinh. Bốc hỏa là do sự bất ổn về vận mạch (mạch máu to ra hoặc nhỏ lại). Triệu chứng này ảnh hưởng đến khoảng 75% đến 80% phụ nữ tiền mãn kinh và kéo dài từ 7 đến 10 năm.
Bốc hỏa đặc trưng bởi cảm giác nóng đột ngột, dữ dội ở phần trên cơ thể, đặc biệt là mặt, cổ, ngực. Mỗi cơn bốc hỏa kéo dài 1 đến 5 phút, có thể kèm theo đổ mồ hôi, ớn lạnh, cảm giác bồn chồn hoặc bứt rứt, tim đập nhanh.
Cường độ bốc hỏa khác nhau ở mỗi người. Cơn bốc hỏa nhẹ và ngắn gây nóng nhưng không đổ mồ hôi, trong khi đó bốc hỏa nghiêm trọng bao gồm nóng, đổ mồ hôi khiến bạn phải tạm ngừng hoạt động. Triệu chứng này hưởng tiêu cực đến giấc ngủ, tâm trạng, làm suy giảm chất lượng cuộc sống của phụ nữ tuổi tiền mãn kinh.
Những biểu hiện của bốc hỏa tiền mãn kinh bao gồm:
Cơn bốc hỏa tiền mãn kinh có thể xảy ra bất cứ lúc nào, vào ban ngày hoặc ban đêm. Tần suất khác nhau ở mỗi phụ nữ, nhưng hầu hết là khoảng 4 đến 5 cơn một ngày. (1)
Hiện tượng bốc hỏa tiền mãn kinh chủ yếu do suy giảm nội tiết tố estrogen. Trong giai đoạn tiền mãn kinh, hệ trục não bộ – tuyến yên – buồng trứng bị suy yếu, làm phá vỡ cơ chế truyền tín hiệu để sản xuất ba nội tiết tố estrogen, progesterone và testosterone. (2)
Nồng độ estrogen suy giảm sẽ tác động trực tiếp đến chức năng kiểm soát thân nhiệt của vùng dưới đồi. Điều này gây ra nhận thức sai lệch về nhiệt độ cơ thể, dẫn đến truyền tín hiệu để toàn thân giải phóng nhiệt. Các mạch máu gần bề mặt da bắt đầu giãn nở, tuyến mồ hôi hoạt động mạnh, tim bơm máu nhanh hơn nhằm làm mát cơ thể. Quá trình này chính là bốc hỏa.
Khi nhiệt được giải phóng liên tục, bên trong cơ thể sẽ mất nhiệt tạm thời, gây ớn lạnh, mệt lả. Phụ nữ rơi vào tình trạng cảm thấy bứt rứt hoặc bồn chồn.
Cơn bốc hoả sẽ xuất hiện nhiều hơn, hoặc trở nên nghiêm trọng hơn nếu có các yếu tố sau đây:
Căng thẳng kéo dài kích thích tuyến thượng thận sản xuất và duy trì mức cortisol cao dẫn đến không sản xuất đủ progesterone và estrogen gây ra bốc hỏa nghiêm trọng hơn. Hơn nữa, căng thẳng cũng thúc đẩy cơ thể giải phóng adrenaline và cortisol làm tăng nhịp tim, huyết áp và nhiệt độ. Điều này khiến cơ thể phản ứng lại bằng cơn bốc hỏa nhằm mục đích làm mát. (3)
Chế độ dinh dưỡng không khoa học, chẳng hạn như tiêu thụ nhiều thực phẩm cay nóng, dầu mỡ, nhiều đường, rượu, bia, cà phê có thể khiến phụ nữ tiền mãn kinh bốc hoả.
Thói quen ăn uống nhiều ớt hoặc bột ngọt (monosodium glutamate – MSG) là tác nhân phổ biến. Ớt trong các món ăn cay thường chứa hợp chất tạo nhiệt capsaicin. Nó hoạt động như thuốc giãn mạch, khiến hệ thần kinh nhầm lẫn và phản ứng như thể đang bị bỏng, gây bốc hỏa, đổ mồ hôi. Mặt khác, những người có cơ địa nhạy cảm với bột ngọt, thường xuất hiện triệu chứng đau đầu, đỏ bừng da, đổ mồ hôi, buồn nôn, tê và mệt mỏi trong vòng hai giờ sau khi ăn, dẫn đến bốc hỏa.
Các loại đồ uống như nước ngọt, rượu bia, cà phê cũng liên quan đến cơn bốc hỏa. Nước ngọt khiến lượng đường trong cơ thể tăng đột biến và giảm đột ngột, gây mất cân bằng hormone, bao gồm estrogen. Rượu bia, cà phê làm giãn mạch máu, tăng nhịp tim và quá trình trao đổi chất, từ đó khởi phát cơn bốc hỏa. Chất béo chuyển hóa trong đồ ăn nhiều dầu mỡ thúc đẩy tình trạng viêm trong cơ thể, làm chứng bốc hỏa trầm trọng hơn.
Bốc hỏa tiền mãn kinh tác động tiêu cực đến chất lượng cuộc sống và sức khỏe thể chất, tinh thần của phụ nữ. Những triệu chứng như đỏ bừng mặt, đổ mồ hôi làm gián đoạn công việc, sinh hoạt hàng ngày. Nếu bốc hỏa xảy ra vào ban đêm sẽ khiến phụ nữ mất ngủ, ngủ không sâu giấc. Tình trạng này kéo dài dẫn đến rối loạn nhịp sinh học, gây mệt mỏi, thiếu năng lượng, mất tập trung, giảm hiệu suất công việc.
Sự dao động hormone gây ra cơn bốc hỏa cũng làm thay đổi tâm trạng. Phụ nữ tiền mãn kinh khó kiềm chế được cảm xúc, dễ cáu kỉnh, nóng giận, lo âu, tăng nguy cơ trầm cảm.
Những cơn bốc hỏa còn làm tăng nguy cơ loãng xương và mắc bệnh tim mạch. Nguyên nhân là vì hormone estrogen đóng vai trò điều chỉnh quá trình trao đổi chất của xương, thúc đẩy hoạt động của tế bào tạo xương. Trong giai đoạn tiền mãn kinh, nồng độ estrogen thấp khiến mật độ xương giảm dẫn đến loãng xương. Xương trở nên giòn, yếu, dễ gãy, gây đau nhức, giảm khả năng vận động.
Đối với tim mạch, estrogen giúp duy trì độ đàn hồi của mạch máu, kiểm soát mức cholesterol, ngăn ngừa tích tụ chất béo trong động mạch. Sự suy giảm estrogen tiền mãn kinh có thể làm mạch máu thu hẹp, tăng tỷ lệ mắc bệnh tim mạch vành, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
>>> Xem thêm: Rụng tóc tiền mãn kinh
Bốc hỏa tiền mãn kinh là tất yếu, hầu hết phụ nữ đều phải trải qua. Không có cách nào để ngăn cơn bốc hỏa xảy ra nhưng có một số biện pháp có thể làm giảm nhẹ triệu chứng này. Chẳng hạn như:
Như đã đề cập, đồ ăn cay nóng, dầu mỡ, nhiều đường, bia rượu và cà phê có thể gây bốc hỏa nghiêm trọng hơn. Phụ nữ tiền mãn kinh hãy tránh những thực phẩm này. Thay vào đó, bạn nên bổ sung thực phẩm giàu phytoestrogen, đây là hợp chất có chức năng tương tự estrogen, giúp kiểm soát cơn bốc hỏa. Phytoestrogen gồm hai loại chính là isoflavone và lignan. Chúng được tìm thấy đặc biệt nhiều trong đậu nành, trong khi đó hàm lượng lignan cao có trong hạt lanh và vừng. Ngoài ra, cần tây, hạt chia, đậu xanh, yến mạch cũng là những sự lựa chọn tốt.
Bên cạnh đó, tăng cường chất xơ là yếu tố cần thiết để điều chỉnh đường huyết, làm giảm nhẹ cơn bốc hỏa. Phụ nữ hãy thêm trái cây, rau lá xanh, ngũ cốc nguyên hạt vào chế độ ăn hàng ngày. Tốt nhất là súp lơ xanh, rau chân vịt, cải xoăn, bắp cải Brussels, măng tây, lúa mạch đen, lúa mì, kiều mạch, nho và kiwi.
Việc bổ sung chất béo lành mạnh cũng rất quan trọng vì hỗ trợ chống viêm, giảm bốc hỏa và bảo vệ cơ thể khỏi các bệnh tim mạch. Tiêu biểu là axit béo omega-3, có nhiều trong cá mòi, cá hồi, cá cơm, hạt gai dầu, quả bơ.
Một số thực phẩm khác có đặc tính làm mát, giảm các cơn bốc hỏa do tiền mãn kinh bao gồm dưa chuột, củ cải, bắp cải, cà rốt. Lượng nước mỗi ngày cần nạp đủ 2 đến 2.5 lít để giữ hạ nhiệt cơ thể. (4)
Tập thể dục giúp cải thiện tâm trạng, giảm lo lắng, kiểm soát cơn bốc hỏa tốt hơn. Thói quen này cũng thúc đẩy giấc ngủ ngon vào ban đêm, đồng thời nâng cao sức khỏe xương khớp, giảm nguy cơ loãng xương.
Phụ nữ có thể giảm triệu chứng bốc hỏa tiền mãn kinh bằng cách tập yoga, đi bộ, bơi lội, pilates. Đây là những bài tập cường độ vừa phải, ít đổ mồ hôi, tránh gây bốc hỏa nghiêm trọng.
Thời gian tập ít nhất 30 phút mỗi ngày. Trong quá trình đó, bạn nên duy trì đủ nước để hạ nhiệt, cải thiện tuần hoàn máu, ngăn ngừa mất nước gây chóng mặt, mệt mỏi. Quần áo tập ưu tiên mặc loại thoáng khí, môi trường tập luyện có quạt, máy lạnh hoặc không gian mát mẻ ngoài trời. Nếu bạn thấy nóng bừng, hãy nghỉ ngơi một lát hoặc giảm cường độ.
Duy trì tinh thần thoải mái, nhẹ nhàng là điều cần thiết giúp phụ nữ tiền mãn kinh kiểm soát tốt cơn bốc hỏa. Mỗi khi đổ mồ hôi, nóng bức, bạn có thể tập hít thở sâu bằng cách nằm ngửa, đặt tay lên bụng, hít vào trong 5 giây bằng mũi, thở ra trong 5 giây bằng miệng; lặp lại 6 đến 8 lần một phút nhằm đẩy lùi cảm giác nóng bừng.
Để giảm căng thẳng, cáu gắt, tức giận khi bốc hỏa, phụ nữ cũng có thể áp dụng mẹo đếm số từ 1 đến 10. Điều này giúp làm chậm tâm trí, cho bản thân thời gian suy nghĩ trước khi hành động.
Bạn nên thường xuyên trò chuyện, tâm sự với bạn bè và người thân, hỗ trợ giải tỏa cảm xúc, giữ vững suy nghĩ lạc quan, tích cực. Tham gia hội nhóm có cùng sở thích, hoạt động ngoài trời,… cũng rất hữu ích trong việc giảm stress, cải thiện cơn bốc hỏa.
>>> Xem thêm: Mất ngủ tiền mãn kinh
Nếu việc thay đổi lối sống không mang lại kết quả mong muốn, bạn nên cân nhắc đến liệu pháp hormone. Hormone chính được sử dụng để giảm bốc hỏa là estrogen. Phụ nữ đã cắt bỏ tử cung có thể chỉ dùng estrogen, nhưng nếu vẫn còn tử cung, bạn nên dùng estrogen kết hợp progesterone để tránh nguy cơ ung thư nội mạc tử cung.
Liệu pháp hormone có thể được sử dụng dưới dạng thuốc viên, miếng dán, gel, kem bôi âm đạo, đặt vòng vào âm đạo. Tùy tình trạng và nhu cầu mỗi người, bác sĩ có thể chỉ định liều lượng, thời gian dùng thuốc khác nhau. Ngoài ra, cách điều trị này đi kèm một số rủi ro như bệnh tim mạch, hình thành cục máu đông, đột quỵ và ung thư vú. Điều quan trọng là bạn cần cân nhắc giữa rủi ro và lợi ích mà liệu pháp hormone mang lại, nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống.
Song song với những cách giảm triệu chứng bốc hỏa tiền mãn kinh trên, phụ nữ trong độ tuổi này nên bổ sung các tinh chất thiên nhiên Lepidium Meyenii và P. Leucotomos. Đây là bộ đôi tinh chất đã được chứng minh hỗ trợ điều hoà nội tiết tố nữ, từ đó giúp làm giảm nhẹ các triệu chứng tiền mãn kinh như bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, cáu gắt, mất ngủ. Ngoài ra, hai tinh chất này cũng hỗ trợ tăng cường sức khỏe làn da, xương khớp.
Bốc hỏa tiền mãn kinh xảy ra tất yếu, không thể đảo ngược nhưng duy trì lối sống khoa học sẽ giúp giảm nhẹ triệu chứng này. Bốc hỏa tiền mãn kinh thường không cần điều trị, nhưng nếu nó ảnh hưởng nhiều đến tâm trạng, công việc, đời sống, giấc ngủ, phụ nữ nên đến bệnh viện thăm khám và điều trị sớm.
