Đo đa ký giấc ngủ là gì? Chỉ định, quy trình và ưu nhược điểm

Để chẩn đoán rối loạn giấc ngủ bác sĩ thường thu thập tiền sử bệnh lý và giấc ngủ chi tiết của người bệnh. Trong trường hợp nghi ngờ các rối loạn phức tạp, nghiệm pháp đo đa ký giấc ngủ sẽ được thực hiện. Đo đa ký giấc ngủ là gì, quy trình đo như thế nào, ECO Pharma mời bạn đọc theo dõi chi tiết ở bài viết dưới đây.

Đo đa ký giấc ngủ là gì?

Đo đa ký giấc ngủ là một loại nghiên cứu giấc ngủ được thực hiện khi người bệnh đang ngủ bằng cách quan sát và ghi lại dữ liệu về các kiểu ngủ của họ.

Quá trình chìm vào giấc ngủ thường bắt đầu bằng giai đoạn ngủ NREM (chuyển động mắt không nhanh), khi sóng não chậm lại. Sau khoảng một đến hai giờ, hoạt động của não sẽ tăng trở lại trong giai đoạn ngủ REM (chuyển động mắt nhanh), nơi hầu hết các giấc mơ xảy ra. Một người bình thường sẽ luân phiên giữa NREM và REM theo các chu kỳ khoảng 90 phút suốt đêm. Tuy nhiên, rối loạn giấc ngủ có thể làm gián đoạn quá trình tự nhiên này.

Kỹ thuật giúp phát hiện những gián đoạn trong mô hình giấc ngủ như ngưng thở khi ngủ, ngủ rũ, hoặc mất ngủ mạn tính. Ở Việt Nam, phương pháp này được thực hiện tại khoa Thần kinh tại các bệnh viện. Người bệnh cũng có thể thực hiện tại nhà với các thiết bị đo đa ký giấc ngủ (ghi lại nhịp thở, luồng khí, mức oxy và nhịp tim) dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa.⁽¹⁾

Khi nào cần đo đa ký giấc ngủ?

Như đề cập đo đa ký giấc ngủ thường được thực hiện khi người bệnh có các triệu chứng rối loạn giấc ngủ như mất ngủ, ngủ kém chất lượng, hoặc nghi ngờ mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ nhằm xác định nguyên nhân và mức độ bệnh. Ngoài ra, phương pháp này cũng được chỉ định để đánh giá hiệu quả và điều chỉnh kế hoạch điều trị cho các rối loạn giấc ngủ đã được chẩn đoán trước đó.

Đây là biện pháp rất cần thiết để phát hiện sớm các rối loạn giấc ngủ và có can thiệp hiệu quả. Theo Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia Mỹ (NHLBI) rối loạn giấc ngủ nếu không được điều trị có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh lý nghiêm trọng như bệnh tim, cao huyết áp, đột quỵ, trầm cảm. Ngoài ra, còn có mối liên hệ giữa rối loạn giấc ngủ và nguy cơ chấn thương do té ngã hoặc tai nạn giao thông.⁽²⁾

Đối tượng nào cần đo đa ký giấc ngủ?

Những đối tượng sau đây thường có chỉ định:

• Người nghi ngờ mắc mắc chứng ngưng thở khi ngủ: Người bệnh có biểu hiện ngáy to dai dẳng, thường xuyên buồn ngủ vào ban ngày dù đã nghỉ ngơi đủ, ngưng thở hoặc thở hổn hển trong khi ngủ, thức giấc nhiều lần vào ban đêm.

• Người được nghi ngờ mắc chứng ngủ rũ: Buồn ngủ dữ dội vào ban ngày, có thể ngủ thiếp đi đột ngột.
• Người được nghi ngờ mắc chứng rối loạn vận động chi định kỳ hoặc hội chứng chân không yên: Chân cử động không kiểm soát khi ngủ, hoặc có cảm giác khó chịu, muốn cử động chân không ngừng khi thức.
• Người có các hành vi bất thường khi ngủ:  Đây là một nhóm các rối loạn biểu hiện bằng những hoạt động không bình thường trong khi ngủ. Bao gồm rối loạn hành vi giấc ngủ REM (người bệnh hành động theo giấc mơ như la hét, đánh đấm; mộng du (đi lại hoặc thực hiện các hoạt động khác khi ngủ mà không ý thức); các chuyển động nhịp nhàng không chủ ý (đập đầu hoặc lắc lư cơ thể) trong giấc ngủ.⁽³⁾

• Người bị mất ngủ kéo dài: Khó khăn kéo dài trong việc đi vào giấc ngủ hoặc duy trì giấc ngủ kéo dài hơn ba tháng.
• Người được nghi ngờ bị rối loạn co giật liên quan đến giấc ngủ: Người bệnh có các cử động cơ thể lặp đi lặp lại không chủ ý trong khi ngủ, như đập đầu, lắc lư cơ thể, hoặc lăn người. Những hành vi này thường không được người bệnh ghi nhớ, nhưng có thể gây gián đoạn giấc ngủ.

Đo đa ký giấc ngủ đánh giá những gì?

Trong suốt quá trình đo đa ký giấc ngủ, các bác sĩ sẽ đo lường và ghi lại nhiều thông số sinh lý của người bệnh khi ngủ để đánh giá toàn diện chất lượng giấc ngủ và phát hiện các rối loạn. Cụ thể kỹ thuật đo sẽ theo dõi và đánh giá:

• Sóng não (EEG): Đây là thông số quan trọng nhất, ghi lại hoạt động điện của não bộ, cho phép bác sĩ xác định chính xác các giai đoạn ngủ (như ngủ nông (N1), ngủ sâu (N2, N3 – giấc ngủ sóng chậm và giấc ngủ REM (chuyển động mắt nhanh). Bằng cách phân tích sóng não sẽ giúp nhận diện được các bất thường liên quan đến chu kỳ giấc ngủ hoặc các cơn co giật khi ngủ.

• Chuyển động mắt (EOG): Thông số này đo các cử động của mắt. giúp xác định khi nào người bệnh đang ở giai đoạn ngủ REM (giai đoạn gắn liền với giấc mơ và có các kiểu chuyển động mắt đặc trưng).

• Điện cơ (EMG): Ghi lại hoạt động điện của cơ bắp (vùng cằm và chân) giúp đánh giá trương lực cơ và phát hiện các chuyển động bất thường trong giấc ngủ. Chẳng hạn như các cử động chân tay định kỳ hoặc các hành vi liên quan đến rối loạn giấc ngủ REM.

• Nhịp tim (ECG) và độ bão hòa oxy (SpO2): ECG theo dõi hoạt động điện của tim, giúp phát hiện các rối loạn nhịp tim trong giấc ngủ. SpO2 đo nồng độ oxy trong máu, giúp chẩn đoán chứng thở khi ngủ.

• Nhịp thở – lưu lượng khí hít vào và thở ra: Các cảm biến được đặt gần mũi và miệng để đo luồng không khí đi vào và ra khỏi phổi. Đồng thời các đai cảm biến ở ngực và bụng sẽ ghi lại nỗ lực hô hấp (các cử động của cơ hoành và cơ liên sườn). Những thông số này hỗ trợ phát hiện các kiểu thở bất thường (như ngừng thở, giảm thở hoặc thở nông), đây là dấu hiệu chính của các rối loạn hô hấp có liên quan đến giấc ngủ.

• Tư thế ngủ, âm thanh ngáy, cử động chân tay: Một camera hồng ngoại và microphone sẽ ghi lại hình ảnh và âm thanh của người bệnh trong suốt giấc ngủ. Điều này giúp ghi nhận các yếu tố bên ngoài có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ hoặc là dấu hiệu của rối loạn. Bao gồm tư thế ngủ thay đổi, âm thanh ngáy (đặc biệt là ngáy to và bất thường), các cử động chân tay không tự chủ hoặc hành vi bất thường khác.

Kết quả đo đa ký giấc ngủ nói lên điều gì?

Sau khi hoàn tất quy trình đo đa ký giấc ngủ, các kỹ thuật viên sẽ tổng hợp dữ liệu thu được, tiến hành lập biểu đồ chu kỳ giấc ngủ của người bệnh. Kết quả này sẽ được các bác sĩ chuyên khoa giấc ngủ đánh giá kỹ lưỡng, kết hợp với tiền sử bệnh lý và tiền sử giấc ngủ để đưa ra chẩn đoán chính xác. Thông thường người bệnh sẽ nhận được kết quả sau khoảng ba tuần.

Nếu kết quả cho thấy bất thường, nghĩa là người bệnh có thể gặp phải các rối loạn giấc ngủ như ngưng thở khi ngủ, rối loạn hô hấp khác, rối loạn co giật, rối loạn vận động chi định kỳ, ngủ rũ hoặc các nguyên nhân gây mệt mỏi bất thường vào ban ngày.

Còn đối với kết quả đo đa ký giấc ngủ để chẩn đoán ngưng thở khi ngủ, bác sĩ sẽ phân tích tần suất các cơn ngưng thở (hơi thở ngưng hoàn toàn từ 10 giây trở lên); giảm thở (hơi thở bị tắc nghẽn một phần từ 10 giây trở lên).

Dựa trên dữ liệu này, bác sĩ tính toán chỉ số Ngưng/Giảm thở (AHI) như sau:

• AHI dưới 5: Không bị ngưng thở khi ngủ.
• AHI từ 5 – 15: Ngưng thở khi ngủ nhẹ
• AHI từ 15 – 30: Ngưng thở ở mức độ trung bình
• AHI trên 30: Ngưng thở khi ngủ nghiêm trọng.

Quy trình đo đa ký giấc ngủ diễn ra như thế nào?

Quy trình đo đa ký giấc ngủ thường được thực hiện vào buổi tối, khoảng 2 giờ trước giờ ngủ thông thường của người bệnh. Dưới đây là thông tin chi tiết về từng bước thực hiện:

• Chuẩn bị trước khi đo: Trước khi thực hiện xét nghiệm, người bệnh sẽ được yêu cầu tránh dùng caffeine và đồ uống có cồn. Khi đến phòng riêng tại trung tâm, người bệnh sẽ mặc đồ ngủ và chuẩn bị cho giấc ngủ như bình thường. Người bệnh còn có thể mang theo các vật dụng cá nhân quen thuộc để tạo cảm giác thoải mái.
• Gắn cảm biến và theo dõi: Một kỹ thuật viên sẽ thực hiện gắn cẩn thận các cảm biến nhỏ (điện cực) lên nhiều vị trí trên cơ thể người bệnh. Các điện cực được đặt ở da đầu để theo dõi sóng não (EEG); trên thái dương để ghi nhận chuyển động mắt (EOG). Các cảm biến ở ngực sẽ theo dõi nhịp tim (ECG) và nhịp thở; các điện cực dưới cằm và ở chân sẽ ghi lại hoạt động cơ bắp (EMG).
  • Lưu lượng hô hấp được đo qua cảm biến ở mũi và miệng; nồng độ oxy trong máu (SpO2) được theo dõi bằng một kẹp nhỏ ở ngón tay hoặc dái tai. Một camera hồng ngoại và microphone được dùng để ghi nhận tư thế ngủ, âm thanh ngáy và các cử động chân tay.
  • Trong suốt đêm, các cảm biến sẽ liên tục truyền dữ liệu về một hệ thống máy tính. Một kỹ thuật viên hoặc điều dưỡng viên sẽ theo dõi các thông số này từ một phòng khác để đảm bảo mọi thứ diễn ra suôn sẻ; can thiệp nếu cảm biến bị lỗi hoặc bong ra. Trong suốt quá trình thực hiện, người bệnh có thể cảm thấy không thoải mái như khi ở nhà, tuy nhiên điều này thường không ảnh hưởng đến độ chính xác của dữ liệu, bởi kết quả đo đa ký giấc ngủ không yêu cầu người bệnh phải ngủ trọn vẹn một đêm.
• Đánh giá kết quả: Sáng hôm sau, các cảm biến sẽ được gỡ bỏ và người bệnh có thể trở về nhà, tiếp tục các hoạt động sinh hoạt bình thường. Toàn bộ dữ liệu thu thập được sau đó sẽ được một bác sĩ chuyên khoa giấc ngủ phân tích, đánh giá kỹ lưỡng và đưa ra chẩn đoán cuối cùng.

Ưu nhược điểm của kỹ thuật đo đa ký giấc ngủ

Mặc dù được đánh giá là một công cụ hỗ trợ chẩn đoán hiệu quả nhưng đo đa ký giấc ngủ vẫn là một phương pháp có những ưu và nhược điểm riêng cần được cân nhắc.

1. Ưu điểm

• Chẩn đoán chính xác: Hỗ trợ chẩn đoán nhiều dạng rối loạn giấc ngủ phức tạp, đặc biệt là ngưng thở khi ngủ, ngủ rũ, rối loạn vận động chi định kỳ, rối loạn hành vi giấc ngủ REM. Nó cung cấp cái nhìn tổng quan về hoạt động sinh lý trong lúc ngủ như sóng não, nhịp tim, nhịp thở, nồng độ oxy máu và cử động cơ mà các phương pháp khác không thể thực hiện được.

• Xác định mức độ nghiêm trọng: Đối với các rối loạn như ngưng thở khi ngủ, kỹ thuật giúp xác định chính xác mức độ (nhẹ, trung bình, nặng), đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp nhất.

• An toàn: là phương pháp không xâm lấn, không gây đau đớn hay tác động tiêu cực trực tiếp lên cơ thể.

• Hỗ trợ điều trị hiệu quả: Đối với những người đã được chẩn đoán và đang điều trị rối loạn giấc ngủ, đo đa ký giấc ngủ giúp đánh giá hiệu quả của liệu pháp điều trị, giúp bác sĩ kịp thời điều chỉnh nếu cần thiết để tối ưu hóa kết quả.

2. Nhược điểm

• Chi phí cao: Đo đa ký giấc ngủ là một xét nghiệm chuyên sâu, cần dùng thiết bị chuyên dụng phức tạp và sự giám sát liên tục của kỹ thuật viên hoặc điều dưỡng suốt đêm nên chi phí thường khá cao.

• Môi trường không quen thuộc: Ngủ trong môi trường lạ như bệnh viện, cơ thể gắn nhiều cảm biến có thể khiến người bệnh không thoải mái hoặc căng thẳng, gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ tự nhiên.

• Thời gian chờ đợi: Người bệnh thường phải chờ đợi khoảng 3 tuần để nhận được kết quả, phân tích và chẩn đoán từ bác sĩ.

• Dữ liệu không phản ánh giấc ngủ điển hình: Môi trường lạ, dây nối, dữ liệu đo được chỉ trong một đêm có thể không phản ánh hoàn toàn chính xác tình trạng giấc ngủ thực sự của người bệnh hàng ngày. Tuy nhiên, các chuyên gia thường khẳng định dữ liệu thu thập vẫn đủ để chẩn đoán chính xác.

Khi đo đa ký giấc ngủ cần lưu ý điều gì?

Để đảm bảo quá trình đo đa ký giấc ngủ diễn ra thuận lợi và cho kết quả chính xác nhất, người bệnh cần tuân thủ một số lưu ý sau:

• Cố gắng thư giãn, tránh căng thẳng hay lo lắng trước và trong quá trình đo để giấc ngủ tự nhiên nhất có thể.

• Tránh hoàn toàn các loại thực phẩm và đồ uống chứa caffeine như cà phê, trà và rượu ít nhất 12 giờ trước khi thực hiện đo. Vì những chất này có thể làm thay đổi chu kỳ giấc ngủ và ảnh hưởng đến kết quả.

• Nên vệ sinh cơ thể sạch sẽ, không trang điểm giúp các cảm biến tiếp xúc tốt hơn và ghi nhận tín hiệu chính xác.

• Cung cấp đầy đủ thông tin cho bác sĩ về tất cả các loại thuốc (kê đơn và không kê đơn), thực phẩm chức năng hoặc thảo dược đang sử dụng.

• Tuyệt đối không dùng điện thoại hoặc các thiết bị điện tử như máy vi tính, máy tính bảng,.. vì ánh sáng xanh có thể làm gián đoạn giấc ngủ và sai lệch dữ liệu.

Chi phí đo đa ký giấc ngủ là bao nhiêu?

Không có một mức giá cố định cho xét nghiệm đo đa ký giấc ngủ, bởi vì chi phí này còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Bao gồm như loại máy móc thiết bị sử dụng (máy hiện đại hơn có chi phí cao hơn); dịch vụ đi kèm (như phòng riêng, bữa ăn, dịch vụ hỗ trợ); thời gian thực hiện (đo nhiều đêm sẽ tốn nhiều chi phí hơn); chuyên môn của đội ngũ y bác sĩ thực hiện và phân tích kết quả.

Mức giá cho một lần đo ở bệnh viện lớn có máy móc hiện đại, bác sĩ đầu ngành, dịch vụ cao cấp như Hệ thống bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là khoảng từ 5.000.000 VNĐ (có thể thay đổi tùy thời điểm).

Mức giá này là chi phí thực hiện trọn gói bao gồm đánh giá tình hình sức khỏe ban đầu của người bệnh và ghi nhận các triệu chứng hiện tại; thực hiện đo bằng máy móc hiện đại (ví dụ máy với 8 kênh điện cực, có thể mở rộng lên 16 kênh); chi phí nằm viện trong một đêm, kèm theo chỗ nghỉ cho người thân đi cùng hỗ trợ chăm sóc; dịch vụ ăn sáng cho cả người bệnh và người nhà (thường có thực đơn để lựa chọn từ tối hôm trước); tiện nghi trong phòng nghỉ như máy nước nóng, tủ lạnh, tivi để đảm bảo sự thoải mái cho người bệnh và người thân.

Đo đa ký giấc ngủ ở đâu uy tín?

Nếu bạn đang tìm một địa chỉ thực hiện đo đa ký giấc ngủ uy tín ở TPHCM thì có thể lựa chọn Trung tâm Khoa học Thần kinh, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Đơn vị này có đội ngũ chuyên gia đầu ngành, giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm chuyên sâu về giấc ngủ.

Đặc biệt, Tâm Anh có máy điện não vi tính EEG-1200K (Nhật Bản) hiện đại. Đây là loại máy đo thế hệ mới, có khả năng ghi nhận từ 32 kênh điện não và có thể nâng cấp lên 64 hoặc 128 kênh, giúp thu thập dữ liệu sóng não cực kỳ chi tiết. Máy EEG-1200K có nhiều tính năng như vẽ bản đồ điện thế 3 chiều (3D voltage mapping) của sóng não, vẽ biểu đồ DSA (DSA trend graph) giúp phát hiện nhanh cơn động kinh hoặc bất thường dải tần số EEG.

Ngoài ra, tính năng EEG Scope còn cho phép bác sĩ xem lại sóng điện não đã ghi trước đó trong khi vẫn tiếp tục thu thập dữ liệu hiện tại; chức năng NeuroReport cung cấp các mẫu báo cáo linh hoạt, dễ dàng lưu trữ và tra cứu thông tin người bệnh hiệu quả.

Ngoài máy EEG-1200K, Trung tâm Khoa học Thần kinh còn được trang bị nhiều máy móc hiện đại hỗ trợ quá trình chẩn đoán chính xác và toàn diện các bệnh lý thần kinh, bao gồm cả rối loạn giấc ngủ. Ở Tâm Anh có sự phối hợp chặt chẽ giữa các chuyên khoa khác, hội chẩn xây dựng phác đồ điều trị hiệu quả cao nhất cho người bệnh.

Câu hỏi liên quan đến đo đa ký giấc ngủ

Khi tìm hiểu về kỹ thuật đo đa ký giấc ngủ nhiều người bệnh vẫn còn những thắc mắc cần được giải đáp chi tiết. Dưới đây là những câu hỏi thường gặp nhất về phương pháp chẩn đoán quan trọng này.

1. Đo đa ký giấc ngủ có đau không?

Đây là một xét nghiệm không xâm lấn và hoàn toàn không gây đau đớn. Các cảm biến nhỏ (điện cực) được dán lên da ở nhiều vị trí trên cơ thể. Điều này có thể gây kích ứng nhẹ, khiến người bệnh cảm thấy hơi khó chịu.

2. Nếu không ngủ được thì có ảnh hưởng kết quả không?

Thông thường, người bệnh không nhất thiết phải ngủ đủ 8 tiếng hoặc ngủ sâu như ở nhà để có được kết quả chính xác. Ngay cả khi chỉ ngủ được vài giờ hoặc giấc ngủ bị gián đoạn, các bác sĩ vẫn có thể thu thập đủ dữ liệu cần thiết để chẩn đoán. Các thiết bị hiện đại được thiết kế để ghi nhận hoạt động sinh lý ngay cả khi giấc ngủ không hoàn hảo.

Tuy nhiên, điều quan trọng là người bệnh cần giữ tinh thần thoải mái và tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ (như tránh caffeine, cồn) để giúp tối ưu hóa chất lượng dữ liệu thu thập được.

3. Trẻ em có đo đa ký được không?

Trẻ em hoàn toàn có thể thực hiện đo đa ký giấc ngủ, thường là để chẩn đoán chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (thường liên quan đến viêm amidan hoặc viêm amidan quá phát). Tuy nhiên, việc thực hiện kỹ thuật này ở trẻ có thể khó khăn hơn do trẻ em có thể không hợp tác tốt với việc gắn các cảm biến và ngủ trong môi trường lạ.

3. Đo tại nhà có chính xác như ở bệnh viện không?

Cách đo đa ký giấc ngủ tại nhà là người bệnh dùng máy theo dõi ngưng thở khi ngủ tại nhà (Home Sleep Apnea Test – HSAT). Đây là một thiết bị y tế nhỏ gọn, cho phép người bệnh tự ghi lại một số thông số sinh lý (liên quan đến hô hấp và nồng độ oxy máu) trong khi ngủ tại nhà. Loại máy này chủ yếu được dùng để chẩn đoán và sàng lọc chứng ngưng thở khi ngủ tắc nghẽn.

Tuy nhiên, việc đo tại nhà bằng máy HSAT thường có kết quả không chính xác toàn diện bằng việc thực hiện đo tại bệnh viện. Đo đa ký tại bệnh viện vẫn là “tiêu chuẩn vàng” bởi nó ghi nhận đầy đủ dữ liệu về sóng não, cử động mắt và có sự giám sát chuyên môn từ bác sĩ, đảm bảo kết quả toàn diện và đáng tin cậy hơn.

Đo đa ký giấc ngủ là một xét nghiệm toàn diện và không xâm lấn, có vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán chính xác các rối loạn giấc ngủ phức tạp như ngưng thở khi ngủ, ngủ rũ hay các vấn đề khác. Mặc dù chi phí thường cao nhưng kỹ thuật này có ưu điểm về độ chính xác và khả năng cung cấp thông tin chi tiết.