Giấc ngủ đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển cả về thể chất lẫn tinh thần của trẻ em. Trong bài viết này, hãy cùng ECO Pharma tìm hiểu về bệnh mất ngủ ở trẻ em, bao gồm nguyên nhân, biểu hiện, ảnh hưởng và các biện pháp khắc phục hiệu quả để giúp cha mẹ có thể chăm sóc giấc ngủ cho con một cách tốt nhất.
Chứng mất ngủ ở trẻ em là tình trạng trẻ khó chìm vào giấc ngủ hoặc thường thức giấc giữa đêm. Một số trẻ có thể cảm thấy tỉnh táo, không mệt mỏi vào giờ đi ngủ hoặc khó chìm vào giấc ngủ nếu không có cha mẹ ở bên. Một số trẻ thường xuyên thức dậy vào giữa đêm, đột nhiên tỉnh táo, đái dầm hoặc thường xuyên trở mình. (1)
Để hoạt động tốt nhất, trẻ em và thanh thiếu niên thường cần ngủ nhiều hơn người lớn. Biểu đồ dưới đây phác thảo thời gian ngủ theo khoa học khuyến nghị dành cho trẻ em đang phát triển.
| Nhóm tuổi | Thời gian ngủ được khuyến nghị |
| Trẻ sơ sinh (4 đến 12 tháng) | 12 đến 16 giờ (bao gồm cả giấc ngủ trưa) |
| Trẻ mới biết đi (1 đến 2 tuổi) | 11 đến 14 giờ (bao gồm cả giấc ngủ trưa) |
| Trẻ em (3 đến 5 tuổi) | 10 đến 13 giờ (bao gồm cả giấc ngủ trưa) |
| Trẻ em (6 đến 12 tuổi) | 9 đến 12 giờ |
| Thanh thiếu niên (13 đến 18 tuổi) | 8 đến 12 giờ |
Đối với nhiều trẻ em, sự khó khăn khi chìm vào giấc ngủ hoặc duy trì giấc ngủ thường bắt nguồn từ thói quen ban ngày hoặc những hoạt động của trẻ ngay trước khi đi ngủ. Ví dụ, ăn quá nhiều đồ ăn có đường trong ngày hoặc xem TV ngay trước khi đi ngủ có thể đủ để làm gián đoạn giấc ngủ của con bạn.
Ngoài ra, trẻ em bị mất ngủ cũng có thể do một số nguyên nhân sau: (2)
Bóng đè hay còn gọi là chứng liệt thân khi ngủ. Đây là trạng thái khi trẻ cảm giác toàn thân không cử động được mặc dù tinh thần vẫn tỉnh táo. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể chuyển giao giữa giai đoạn thức và ngủ. Khi đó, trẻ sẽ có cảm giác không thể di chuyển hay nói gì được trong vài giây hoặc vài phút. Hiện tượng này sẽ không gây ra tổn thương và nguy hiểm đến tính mạng nhưng có thể dẫn đến ảo giác, gây ra sợ hãi và ám ảnh lâu dài.
Trẻ em cũng trải qua căng thẳng thường do các vấn đề ở trường hoặc ở nhà. Trẻ có thể gặp khó khăn trong việc theo kịp lớp học, gặp vấn đề với bạn bè hoặc thậm chí bị bắt nạt. Ở nhà, căng thẳng có thể phát sinh từ các vấn đề hôn nhân của cha mẹ hoặc những thay đổi trong cách sắp xếp chỗ ngủ của trẻ, ví dụ như giờ đây trẻ phải chia sẻ phòng ngủ với anh chị em, cha mẹ hoặc ông bà.
Một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc điều trị chứng rối loạn tăng động giảm chú ý và thuốc chống trầm cảm cũng có thể gây mất ngủ ở trẻ em.
Vào một thời điểm nào đó trong thời thơ ấu, hầu hết trẻ em đều trải qua nỗi sợ bóng tối hoặc sợ đi ngủ vào ban đêm. Nhiều trẻ nhỏ đặc biệt gặp khó khăn trong việc phân biệt đâu là thật đâu là tưởng tượng, vì vậy trong khi suy nghĩ về quái vật dưới gầm giường có vẻ ngớ ngẩn với người lớn, thì nó có thể có vẻ rất thực và rất đáng sợ với trẻ.
Mất ngủ ở trẻ em có thể do chứng ngưng thở khi ngủ hoặc hội chứng chân không yên, hoặc có thể do nghẹt mũi vì dị ứng hoặc ngứa da do bệnh chàm. Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ cho trẻ có thể giúp xác định bất kỳ vấn đề nào có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ của bé.
Nhiều loại soda và đồ uống tăng lực có chứa caffeine có thể khiến trẻ em thức giấc vào ban đêm. Cố gắng hạn chế để trẻ tiêu thụ những loại đồ uống này sau giờ ăn trưa. Tốt hơn nữa, hãy cố gắng cắt giảm những loại đồ uống này càng nhiều càng tốt.
Một nghiên cứu năm 2015 trên 98 người trong độ tuổi từ 2 đến 18 cho thấy chế độ ăn bao gồm rau xanh, thịt bò, sữa và bơ giúp cải thiện giấc ngủ suốt đêm và giảm tình trạng mệt mỏi cũng như nhu cầu ngủ trưa trong suốt ban ngày. Vì những thức ăn này chứa nhiều thành phần vi chất dinh dưỡng như magie, sắt, vitamin nhóm B, vitamin C và E cũng như axit béo cần thiết cho giấc ngủ. (3)
Magie tham gia vào quá trình sản xuất serotonin, đóng vai trò trong chất lượng giấc ngủ. Việc bổ sung magie ở những người bị mất ngủ cho thấy thời gian ngủ tăng lên đáng kể. Kẽm là một chất dinh dưỡng quan trọng khác giúp tăng cường giấc ngủ ở trẻ em, nghiên cứu đã chứng minh mối liên hệ giữa nồng độ kẽm trong máu và chất lượng giấc ngủ ở trẻ em từ 3 đến 5 tuổi và từ 11 đến 15 tuổi.
Một chế độ ăn uống cân bằng lành mạnh với nhiều trái cây và rau quả tươi rất quan trọng để duy trì chất lượng giấc ngủ ở trẻ em. Các khoáng chất như magie và kẽm, cũng như vitamin B6 là chất cần có trong chế độ ăn uống để hỗ trợ giấc ngủ tối ưu ở trẻ em.
Ngoài ra, trẻ đến tuổi dậy thì cũng có thể gặp tình trạng mất ngủ do nhiều nguyên nhân như thay đổi hormone, áp lực học hành, thi cử, thức khuya học bài, thường sử dụng máy vi tính, điện thoại,… trước khi ngủ.
Xem thêm: Mất ngủ do thiếu vitamin gì?
Trẻ em giống như người lớn, gặp khó khăn trong việc kiểm soát tâm trạng khi thiếu ngủ. Mất ngủ ảnh hưởng rất nhiều đến hành vi và trạng thái tinh thần của trẻ. Trong một số trường hợp, các triệu chứng của tình trạng thiếu ngủ thậm chí có thể giống với các triệu chứng của rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD). Nếu trẻ không ngủ đủ giấc, chúng có thể có các biểu hiện sau: (4)
Mất ngủ ở trẻ em có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe, thể chất và tinh thần của trẻ. Dưới đây là một số tác hại chính:
Phụ huynh không nên xem thường những hậu quả của bệnh mất ngủ ở trẻ em gây ra. Nếu con của bạn trên 12 tuổi, hãy bổ sung cho con bộ đôi tinh chất thiên nhiên Blueberry và Ginkgo Biloba giúp hỗ trợ bảo vệ não bộ, cải thiện mất ngủ hiệu quả và rất an toàn cho cơ thể.
Sau đây là một số điều bố mẹ có thể thực hiện để giúp trẻ ngủ ngon hơn. (5)
Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT – I) là phương pháp điều trị bệnh mất ngủ. Cơ chế của liệu pháp này là việc các bác sĩ hỗ trợ trẻ có suy nghĩ tích cực hơn, bỏ qua các căng thẳng và lo lắng để trẻ thư giãn, đi vào giấc ngủ dễ dàng hơn.
Hãy khuyến khích trẻ chỉ sử dụng giường để ngủ hoặc đọc sách trước khi ngủ. Nếu không, trẻ sẽ liên tưởng giường với các hoạt động khác thay vì nghỉ ngơi và thư giãn.
Phụ huynh cần đảm bảo phòng ngủ của trẻ thoải mái với nhiệt độ lý tưởng là 26 độ C. Nếu có tiếng ồn từ bên ngoài, nên sử dụng máy tạo tiếng ồn trắng. Nệm của trẻ cần thoải mái và không quá nhiều đồ chơi, vì chúng có thể gây mất tập trung khi đi ngủ.
Không để trẻ đi ngủ khi quá đói hoặc quá no. Bạn có thể cho bé ăn một bữa nhẹ như sữa ấm và chuối trước khi đi ngủ. Tuy nhiên, một bữa ăn no trong vòng một hoặc hai giờ trước khi đi ngủ có thể khiến trẻ thức giấc.
Hãy đặt giới hạn việc sử dụng các thiết bị điện tử đối với trẻ. Ánh sáng xanh phát ra từ TV, điện thoại, máy tính bảng và trò chơi điện tử có thể làm gián đoạn chu kỳ ngủ/thức của cơ thể và khiến trẻ khó ngủ hơn. Tắt các thiết bị này ít nhất một giờ trước khi đi ngủ và cất chúng bên ngoài phòng ngủ của trẻ trong giờ ngủ.
Chuối là một loại thực phẩm rất tốt cho giấc ngủ, chứa kali, magie và tryptophan. Cả magie và kali đều giúp cơ bắp thư giãn, giúp cơ thể chậm lại và sẵn sàng cho giấc ngủ. Kết hợp chuối với sữa là một sự kết hợp tuyệt vời, giúp có một giấc ngủ ngon.
Axit amin tryptophan có thể được tìm thấy trong nhiều loại thực phẩm như sữa, sữa chua hoặc pho mát. Tryptophan giúp sản xuất serotonin, chất chịu trách nhiệm khiến chúng ta cảm thấy buồn ngủ. Các sản phẩm từ sữa cũng chứa nhiều canxi, giúp tryptophan dễ xử lý hơn và cũng giúp tạo ra một chất hóa học gây ngủ khác, melatonin.
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) chưa chấp thuận việc sử dụng bất kỳ loại thuốc ngủ theo toa hoặc không kê đơn nào cho trẻ em dưới 16 tuổi và không có đủ bằng chứng để nói rằng liệu thuốc hỗ trợ giấc ngủ có an toàn hoặc hiệu quả đối với nhóm tuổi này hay không. Các chuyên gia đặc biệt khuyến cáo không nên dùng thuốc hỗ trợ giấc ngủ cho trẻ em dưới 5 tuổi, trừ những trường hợp rất hiếm.
Một số trẻ muốn thức khuya hơn vì chúng muốn được cha mẹ quan tâm nhiều hơn. Nếu cả cha và mẹ đều đi làm vào ban ngày, buổi tối là thời gian cần thiết để chia sẻ cùng trẻ nhiều hơn. Thậm chí chỉ cần hỏi trẻ về bạn bè hoặc sở thích của chúng cũng có thể giúp ích rất nhiều. Đối với trẻ sơ sinh khó ngủ, hãy dành vài phút hát cho chúng nghe, giao tiếp bằng mắt hoặc tương tác nhẹ nhàng khi chúng đi ngủ.
Phụ huynh cũng cần khuyến khích trẻ tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên ngay từ sáng sớm. Hãy mở rèm giúp trẻ thức dậy và báo hiệu ngày mới bắt đầu.
Sử dụng đèn ngủ để tạo cảm giác an toàn hơn cho trẻ khi ngủ vào ban đêm, miễn là đèn không quá sáng làm ảnh hưởng đến giấc ngủ. Hãy để bé mang theo một vật dụng tạo cảm giác an toàn vào ban đêm, chẳng hạn như thú nhồi bông. Nuôi thú cưng trong phòng ngủ cũng có thể giúp xoa dịu nỗi sợ hãi, miễn là nó không làm gián đoạn giấc ngủ của trẻ.
Giúp con bạn khám phá nỗi sợ hãi của chúng trước khi đi ngủ vào ban ngày. Ví dụ, hãy bảo chúng kiểm tra gầm giường để xem không có gì ở đó. Nói về nỗi sợ hãi của chúng vào ban ngày thay vì trước khi đi ngủ cũng có thể giúp củng cố tinh thần và khiến chúng bớt lo lắng hơn vào ban đêm.
Tránh xa những cuốn sách, bộ phim hoặc chương trình truyền hình đáng sợ, ngay cả vào ban ngày. Những thứ này chỉ làm tăng thêm trí tưởng tượng và khiến trẻ sợ hãi hơn vào ban đêm. Ngoài ra, phụ huynh cũng nên cho con ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và thăm khám bác sĩ nếu tình trạng mất ngủ không khắc phục.
Mất ngủ ở trẻ em là vấn đề ảnh hưởng đến sức khỏe, tinh thần và sự phát triển của trẻ. Cha mẹ cần quan tâm, nhận diện sớm các dấu hiệu và có biện pháp can thiệp phù hợp để giúp trẻ ngủ ngon giấc. Việc áp dụng các thói quen sinh hoạt khoa học, tạo môi trường ngủ thoải mái, kết hợp với chế độ dinh dưỡng hợp lý là những bước đầu tiên để cải thiện tình trạng mất ngủ ở trẻ. Trong trường hợp trẻ mất ngủ kéo dài hoặc có dấu hiệu bất thường, cha mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
