Nhịp chậm xoang là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và chẩn đoán bệnh

Nhịp chậm xoang có xu hướng xảy ra ở người cao tuổi do quá trình lão hóa tự nhiên. Nhịp chậm xoang không kèm triệu chứng có thể là biểu hiện bình thường ở người có thể trạng tốt hoặc vận động tập thể dục thường xuyên và, không ảnh hưởng đến sức khỏe. Nhưng khi có kèm các triệu chứng liên quan, người bệnh cần được thăm khám và kiểm tra chuyên sâu để được điều trị kịp thời.

Nhịp chậm xoang là gì?

Nhịp chậm xoang (sinus bradycardia) là tình trạng nút xoang phát tín hiệu thấp hơn bình thường dẫn đến nhịp tim chậm. Nút xoang là một bộ phận của tim, đóng vai trò tạo ra tín hiệu kích hoạt từng nhịp tim, còn được xem là máy điều hòa nhịp tim tự nhiên. Ở trạng thái nghỉ, nút xoang thường phát tín hiệu với tốc độ 60 – 100 lần/phút. Với người bị nhịp chậm xoang, nút này sẽ phát tín hiệu dưới 60 lần/phút. [1]

Nhiều người lớn và trẻ em gặp phải tình trạng nhịp chậm xoang nhưng không gây ra triệu chứng. Trong trường hợp này, nhịp chậm xoang có thể là hiện tượng bình thường, thường gặp ở nhóm người trẻ tuổi, vận động viên và người lớn tuổi. Đặc biệt, nó dễ xảy ra khi đang ngủ sâu giấc, thậm chí nhiều cá nhân không nhận ra mình mắc phải. Tuy nhiên nhịp chậm xoang đi kèm các triệu chứng liên quan có thể là dấu hiệu cảnh báo một số vấn đề về tim hoặc các bệnh lý khác.

Nhịp tim chậm xoang có xu hướng xảy ra ở người lớn, đặc biệt là người trên 65 tuổi, do nhịp tim sẽ chậm lại một cách tự nhiên khi già đi. Tình trạng này hiếm khi xảy ra với trẻ em, trừ trường hợp mắc bệnh bẩm sinh.

Nhịp chậm xoang cũng thường thấy ở những người thường xuyên tập thể dục và có thể trạng tốt. Thói quen vận động có tác động tích cực đến dây thần kinh phế vị. Dây thần kinh này kết nối trực tiếp với não và là một phần của hệ thống thần kinh tự chủ (autonomic nervous system – ANS). Dây thần kinh phế vị hoạt động càng tốt thì nhịp tim lúc nghỉ ngơi càng thấp.

Thông thường nhịp chậm xoang không gây ra triệu chứng rõ rệt. Nhưng khi đã xuất hiện triệu chứng, điều đó có nghĩa là tim đập quá chậm, không đủ cung cấp máu cho cơ thể và cần can thiệp điều trị.

Triệu chứng nhịp chậm xoang thường gặp

Ở hầu hết người bệnh, nhịp tim chậm xoang thường không gây ra triệu chứng. Nhưng đối với số ít trường hợp có thể xuất hiện các triệu chứng bao gồm:

• Hụt hơi.
• Đau ngực (đau thắt ngực).
• Mệt mỏi.
• Hồi hộp
• Có vấn đề về trí nhớ hoặc bị lú lẫn.
• Khó tập trung.
• Chóng mặt, choáng váng hoặc ngất xỉu.
• Khó chịu, dễ bị kích động hoặc thay đổi tính tình.
• Giảm sức chịu đựng khi vận động, tập thể dục.

Những triệu chứng trên sẽ trở nên trầm trọng hơn khi người bệnh vận động hoặc tập thể dục vì nhu cầu của cơ thể tăng lên do gắng sức. Tuy nhiên, các triệu chứng cũng có thể xuất hiện ngay cả lúc cơ thể nghỉ ngơi nếu nhịp xoang chậm nghiêm trọng.

Nguyên nhân nhịp chậm xoang và yếu tố nguy cơ

Một số nguyên nhân nhịp chậm xoang có thể kể đến:

• Rối loạn chức năng nút xoang nhĩ (sinoatrial – SA).
• Tim bị tổn thương do một số yếu tố như lão hóa, phẫu thuật tim, bệnh tim hoặc nhồi máu cơ tim.
• Do yếu tố bẩm sinh.
• Mắc một số bệnh lý gây viêm trong tim, chẳng hạn như viêm màng ngoài tim hoặc viêm cơ tim.
• Mất cân bằng điện giải, đặc biệt là kali, magie hoặc canxi.
• Cơ thể tồn tại một số vấn đề tiềm ẩn như chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn hoặc bị suy giáp.
• Bị bệnh nhiễm trùng như bệnh lyme hoặc mắc phải biến chứng do nhiễm trùng như sốt thấp khớp.
• Sử dụng một số loại thuốc, bao gồm thuốc chẹn beta, thuốc chẹn kênh canxi hoặc lithium.

Phân loại nhịp tim chậm nút xoang

Khi nút xoang giảm tần số tạo ra các xung điện, nhịp tim sẽ chậm lại. Nhịp tim chậm xoang có thể diễn ra thoáng qua hoặc kéo dài dai dẳng:

• Nhịp chậm xoang thoáng qua: Hiện tượng này xảy ra do tăng trương lực ở dây thần kinh phế vị, thường xuất hiện trong lúc cơ thể ngủ say. Dây thần kinh này đóng vai trò điều hòa tim, phổi và đường tiêu hóa. Khi trương lực của dây thần kinh trở lại bình thường, nhịp tim cũng sẽ ổn định lại. Ở hầu hết trường hợp, đây không phải vấn đề đáng lo ngại và không cần điều trị.
• Nhịp chậm xoang dai dẳng: Xuất phát từ bất thường trong nút xoang. Bệnh lý này xảy ra do tình trạng xơ hóa bên trong nút xoang. Đây được xem là hiện tượng bình thường của quá trình lão hóa tự nhiên, thường xuất hiện ở người từ 70 tuổi trở lên.

Nhịp chậm xoang có nguy hiểm không?

Nhịp chậm xoang có nguy hiểm không? Trong hầu hết trường hợp, nhịp chậm xoang không gây ra triệu chứng ảnh hưởng đến người bệnh, do đó đây không phải tình trạng đáng lo ngại. Tim có nhịp đập chậm vẫn đủ khả năng bơm máu đến các cơ quan khác trong cơ thể. Hiện tượng này thường xuất hiện ở những người thể trạng khỏe hoặc vận động viên có sức bền tốt. Nhịp chậm xoang cũng thường diễn ra khi bạn đang ngủ say, nhất là với người lớn tuổi.

Tuy nhiên, nếu nhịp chậm xoang gây ra một vài triệu chứng thì rất có khả năng là dấu hiệu cảnh báo tim không bơm máu một cách hiệu quả đến các bộ phận trong cơ thể, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe người bệnh.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Trường hợp cơ thể xuất hiện các triệu chứng bất thường nghi ngờ liên quan đến nhịp chậm xoang, người bệnh cần liên hệ với bác sĩ để được kiểm tra kịp thời.

Phương pháp chẩn đoán bệnh nhịp chậm xoang

Các chuyên gia có thể áp dụng một số phương pháp giúp chẩn đoán tình trạng, mức độ, nguyên nhân gây ra nhịp chậm xoang ở người bệnh:

1. Điện tâm đồ

Đo điện tâm đồ (ECG) nhằm mục đích ghi lại nhịp tim hay nói cách khác là những xung điện do tế bào cơ tim phát ra, được biểu thị dưới dạng sóng, thông qua các điện cực gắn trên ngực người bệnh. Phương pháp này sẽ giúp bác sĩ chẩn đoán nhịp chậm xoang.

2. Nghiệm pháp gắng sức

Để kiểm tra các triệu chứng nhịp chậm xoang, bác sĩ sẽ thông qua nghiệm pháp gắng sức (stress test), từ đó chẩn đoán xem nhịp tim có tăng bình thường để đáp ứng nhu cầu tập thể dục hay không.

3. Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu hỗ trợ bác sĩ sàng lọc nguyên nhân nhịp chậm xoang có phải do nhiễm trùng, mất cân bằng điện giải hoặc suy giáp gây ra hay không.

4. Mức độ chất điện giải, kiềm – toan

Xét nghiệm điện giải đồ nhằm kiểm tra định lượng nồng độ kali, magie, canxi, sự mất cân bằng axit – bazo… Qua đó, bác sĩ có thể phát hiện những bất thường nồng độ chất điện giải và kiềm – toan gây nên nhịp chậm xoang.

5. Nồng độ hormone tuyến giáp

Bệnh suy giáp có thể gây ra nhịp chậm xoang. Chính vì thế xét nghiệm nồng độ hormone tuyến giáp là cơ sở giúp các chuyên gia đánh giá tình trạng hoạt động của tuyến giáp và các hormone được sản xuất bởi tuyến giáp, từ đó sàng lọc những yếu tố có nguy cơ gây bệnh, kịp thời xác định phác đồ điều trị phù hợp.

6. Troponin

Troponin là một phức hợp protein quan trọng có chức năng điều hòa hoạt động co cơ tim, gồm ba loại là troponin C, troponin I và troponin T. Trong đó troponin T đóng vai trò quan trọng và có tính đặc hiệu đối với các tổn thương cơ tim. Xét nghiệm troponin, cụ thể là troponin T nhằm phát hiện những tổn thương cơ tim từ nhẹ đến nặng, bao gồm viêm cơ tim, nhồi máu cơ tim,…

7. Sàng lọc chất độc

Tiến hành xét nghiệm máu để tìm kiếm, sàng lọc các loại thuốc hoặc chất độc có nguy cơ gây ra nhịp chậm xoang.

Biến chứng rủi ro tình trạng nhịp xoang chậm kéo dài

Nhịp chậm xoang diễn ra trong thời gian dài khiến tim không thể bơm máu đến các cơ quan một cách hiệu quả, dẫn tới nguy cơ gây ra biến chứng:

• Bị ngất xỉu.
• Đau thắt ngực.
• Suy tim.
• Ngừng tim đột ngột.

Phương pháp điều trị nhịp chậm xoang

Tùy thuộc vào nguyên nhân nhịp chậm xoang và thể trạng của người bệnh, bác sĩ sẽ xác định phương pháp điều trị nhịp chậm xoang phù hợp:

1. Thuốc

Tình trạng nhịp chậm xoang có thể được cân nhắc điều trị bằng thuốc. Người bệnh được kiểm tra về tình trạng mất ổn định huyết động. Nếu huyết động không ổn định, người bệnh có thể được điều trị bằng atropine tiêm tĩnh mạch (IV) 0.5mg mỗi 3 đến 5 phút với tổng liều lên tới 3mg. Nếu các triệu chứng và nhịp tim của người bệnh không cải thiện, bác sĩ có thể đặt máy tạo nhịp tim tạm thời hoặc vĩnh viễn. [2]

2. Máy tạo nhịp vĩnh viễn

Khi nút xoang nhĩ (SA) trong cơ thể không hoạt động hiệu quả, bác sĩ sẽ hỗ trợ quá trình phát nhịp này bằng cách đặt máy tạo nhịp tim. Máy tạo nhịp tim vĩnh viễn là một thiết bị nhỏ được cấy vào ngực và có dây dẫn truyền xung điện vào tim, nó tạo ra các xung điện giúp duy trì nhịp tim đều đặn.

Nói cách khác, máy sẽ đóng vai trò mô phỏng lại chức năng của nút SA trong cơ thể. Phương pháp này thường áp dụng cho những đối tượng mắc nhịp chậm xoang trong thời gian dài hoặc mức độ nghiêm trọng, có nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí là tính mạng người bệnh.

Cách phòng tránh nhịp xoang chậm

Thông thường, nhịp xoang chậm là tình trạng không thể ngăn ngừa. Tuy nhiên bạn có thể lưu ý một số vấn đề giúp làm giảm nguy cơ, ngăn ngừa biến chứng, bảo vệ trái tim khỏe mạnh, được ECO Pharma tư vấn dưới đây như:

• Hạn chế hút thuốc lá, bao gồm thuốc lá điện tử.
• Hạn chế uống bia, rượu.
• Thường xuyên vận động, tập thể dục thể thao để nâng cao sức khỏe.
• Duy trì cân nặng vừa phải, tránh bị thừa cân, béo phì.
• Xây dựng chế độ dinh dưỡng cân bằng, lành mạnh cho tim, tăng cường bổ sung trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, đồng thời hạn chế ăn các thực phẩm chế biến sẵn.
• Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
• Thường xuyên khám sức khỏe giúp kiểm soát huyết áp hoặc duy trì nồng độ cholesterol trong cơ thể ở mức ổn định.
• Bổ sung dưỡng chất tốt cho tim mạch: hoạt chất sinh học GDL-5 (chiết xuất từ phấn mía Nam Mỹ) đã được các nhà nghiên cứu Mỹ chứng minh có tác dụng hỗ trợ điều hòa cholesterol và kiểm soát mỡ máu, nhờ đó giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và hạn chế các biến chứng nguy hiểm ở người bị bệnh tim.

Cách chăm sóc tình trạng nhịp chậm xoang

Trường hợp đã được chẩn đoán mắc nhịp chậm xoang kèm các triệu chứng bệnh, bạn cần sử dụng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ. Nếu cơ thể được cấy máy tạo nhịp tim, người bệnh cần kiểm tra định kỳ để đảm bảo thiết bị hoạt động chính xác và hiệu quả.

Bên cạnh đó, bác sĩ có thể đưa ra một số lời khuyên về chế độ ăn uống bổ dưỡng cho tim, cách thức duy trì các hoạt động hằng ngày để hỗ trợ quá trình điều trị thuận lợi hơn.

Nhịp chậm xoang có thể không gây ra bất kỳ triệu chứng nào cho cơ thể khiến người bệnh khó phát hiện. Một khi xuất hiện các triệu chứng liên quan, có nghĩa là bệnh đã trở nên nghiêm trọng hơn hoặc cảnh báo nguy cơ biến chứng nguy hiểm. Do đó việc khám sức khỏe định kỳ là vấn đề quan trọng hỗ trợ bạn phát hiện sớm, kịp thời điều trị nhịp chậm xoang, phòng tránh xảy ra các biến chứng nguy hiểm ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch.