Thiếu máu có gây mất ngủ không? Cải thiện như thế nào?

Thiếu máu có gây mất ngủ không? Tuần hoàn máu và giấc ngủ có một mối liên hệ mật thiết. Thiếu máu có thể gây ra tình trạng mất ngủ và nhiều vấn đề liên quan về sức khỏe khác. Hãy cùng ECO Pharma tìm hiểu cụ thể về vấn đề này trong bài viết sau đây.

Thiếu máu là tình trạng gì?

Thiếu máu là tình trạng suy giảm số lượng hồng cầu hoặc nồng độ hemoglobin trong máu thấp. Hồng cầu được tạo ra chủ yếu từ tủy xương – mô mềm ở giữa xương có chức năng sản xuất các tế bào gốc tạo máu. Hồng cầu thực hiện nhiệm vụ vận chuyển oxy từ phổi đi khắp cơ thể. Hemoglobin là một protein chứa sắt có trong hồng cầu, giữ vai trò chủ chốt trong quá trình vận chuyển oxy đến các tế bào và mô, cung cấp năng lượng cần thiết để duy trì các hoạt động sống.

Thiếu máu dẫn tới suy giảm lượng oxy, từ đó gây ra một số triệu chứng phổ biến như mệt mỏi, suy nhược, khó thở, chóng mặt, đau đầu hoặc nhịp tim không đều.

Thiếu máu được phân chia thành nhiều loại, bao gồm:

• Thiếu máu do thiếu sắt.
• Thiếu máu do thiếu vitamin B12.
• Thiếu máu tán huyết.

Trong đó, phổ biến nhất là thiếu máu do thiếu sắt.

Theo báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nhóm đối tượng dễ bị thiếu máu nhất là trẻ em dưới 5 tuổi (đặc biệt là trẻ sơ sinh và trẻ em dưới 2 tuổi), nữ giới đang trong thời gian hành kinh, phụ nữ mang thai và sau sinh. WHO ước tính tình trạng thiếu máu ảnh hưởng đến nửa tỷ phụ nữ từ 15 – 49 tuổi và khoảng 269 triệu trẻ em từ 6 – 59 tháng tuổi trên toàn thế giới. (1)

Riêng tại Việt Nam, thiếu máu cũng là tình trạng phổ biến, đặc biệt ở nhóm đối tượng trẻ em. Tại Hội nghị công bố kết quả Tổng điều tra Dinh dưỡng toàn quốc gần nhất 2019 – 2020 (được tiến hành thường kỳ 10 năm một lần), Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho biết, tỷ lệ thiếu máu ở nhóm trẻ dưới 5 tuổi trên cả nước là 19.6%, tỷ lệ thiếu máu ở trẻ em từ 5 – 9 tuổi là 9.2%, ở trẻ em từ 10 – 14 tuổi là 8.4%, đều ở mức có ý nghĩa sức khỏe cộng đồng nhẹ theo đánh giá của Tổ chức Y tế Thế giới.

Thiếu máu có gây mất ngủ không?

Thiếu máu có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng giấc ngủ. Theo một nghiên cứu đăng tải trên Tạp chí Y khoa Trung Quốc, cuộc khảo sát ở 12614 người lớn cho thấy những đối tượng bị thiếu máu có nguy cơ mất ngủ cao hơn so với người bình thường. (2)

Một nghiên cứu khác được thực hiện với đối tượng trẻ sơ sinh cũng cho ra kết quả tương tự: trẻ em bị thiếu máu do thiếu sắt có thời gian ngủ ngắn hơn trong năm đầu đời, bất kể thu nhập gia đình, trình độ học vấn của người mẹ, giới tính và chỉ số khối cơ thể (MBI) lúc mới sinh như thế nào.

Theo Tổ chức Sleep Foundation (Mỹ), tình trạng thiếu máu do thiếu sắt có thể tới một số vấn đề như hội chứng chân không yên và ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn. Đây đều là những nguyên nhân gây mất ngủ, trằn trọc hoặc thức giấc giữa đêm. (3)

Đối với trường hợp thiếu máu không do thiếu sắt, người bệnh có thể gặp phải những triệu chứng mệt mỏi, đau đầu, chóng mặt, khiến cơ thể không thoải mái, khó thư giãn để vào giấc.

Dấu hiệu nhận biết khi bị thiếu máu

Tùy thuộc vào nguyên nhân, mức độ thiếu máu mà cơ thể sẽ xuất hiện các triệu chứng khác nhau. Giai đoạn đầu, thiếu máu thường không có dấu hiệu rõ rệt cho đến khi bệnh tiến triển nghiêm trọng hơn. Bạn có thể nhận biết thông qua một số vấn đề:

• Khó thở, thở gấp, không thể hít thở sâu.
• Chóng mặt, choáng váng.
• Mệt mỏi, yếu, thiếu năng lượng ngay cả khi chỉ gắng sức nhẹ.
• Đau đầu.
• Tay và chân lạnh.
• Ngất xỉu.
• Rối loạn nhịp tim.
• Ù tai.
• Da nhợt nhạt, vàng da trong trường hợp người bệnh bị thiếu máu tán huyết.
• Đau ngực.
• Rụng tóc.

Những tác hại của thiếu máu đối với sức khỏe

Thiếu máu khiến cơ thể không được cung cấp đầy đủ oxy, gây ra nhiều tác hại cho sức khỏe. Không những thế, thiếu máu cũng có thể làm trầm trọng thêm những bệnh lý tiềm ẩn và làm giảm hiệu quả của các phương pháp điều trị:

• Cơ thể suy nhược: Thiếu máu nghiêm trọng khiến cơ thể mất năng lượng, cản trở những hoạt động hằng ngày, ảnh hưởng đến hiệu suất học tập và công việc, dẫn tới suy giảm chất lượng cuộc sống.
• Vấn đề về tim mạch: Khi cơ thể thiếu máu, tim buộc phải hoạt động nhiều hơn để đảm bảo máu vận chuyển oxy đến các cơ quan. Điều này sẽ gây căng thẳng cho tim và có nguy cơ gây ra một số biến chứng như rối loạn nhịp tim, suy tim.
• Hệ miễn dịch suy yếu: Trường hợp bị thiếu máu do thiếu sắt sẽ khiến hệ thống miễn dịch bị suy yếu, từ đó giảm khả năng chống lại những tác nhân gây hại, cơ thể dễ bị nhiễm trùng và mắc bệnh hơn.
• Các vấn đề về thai kỳ: Thiếu máu trong thai kỳ xảy ra khá phổ biến, đặc biệt là ở kỳ tam cá nguyệt thứ hai và thứ ba. Nếu tình trạng này không được khắc phục kịp thời, có thể gây ra hậu quả trầm cảm, sinh non. Ngoài ra còn làm tăng nguy cơ mất máu trong quá trình chuyển dạ hoặc trẻ sinh ra bị thiếu máu, nhẹ cân, chậm phát triển.
• Hội chứng chân không yên: Thiếu máu do thiếu sắt có thể gây ra hội chứng chân không yên – đây là một dạng rối loạn hệ thần kinh, tạo cảm giác thôi thúc cử động chân. Người bệnh mắc phải tình trạng này thường bồn chồn, khó vào giấc, dẫn tới suy giảm chất lượng giấc ngủ.
• Nguy cơ tử vong: Một số tình trạng thiếu máu do di truyền, chẳng hạn như thiếu máu hồng cầu hình liềm có thể dẫn tới các biến chứng nghiêm trọng như tăng áp phổi, bệnh võng mạc, tổn thương thận,… thậm chí đe dọa tính mạng và gây tử vong trong trường hợp đột quỵ do thiếu máu não cục bộ.

Cách cải thiện tình trạng thiếu máu gây mất ngủ

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây thiếu máu, chẳng hạn như do thiếu sắt, thiếu vitamin B12,… người bệnh sẽ có giải pháp cải thiện thiếu máu phù hợp để nâng cao chất lượng giấc ngủ:

1. Tăng cường lượng sắt cho cơ thể

• Bổ sung thực phẩm giàu sắt: Thịt đỏ, gan, gia cầm, cá, ngũ cốc nguyên hạt, rau cải bó xôi và các loại rau lá xanh, gà tây, đậu lăng, đậu Hà Lan,…

• Thực phẩm giàu vitamin C giúp cơ thể hấp thụ sắt tốt hơn: Cam, chanh, cà rốt, cà chua, dứa, rau diếp cá, dâu tây, kiwi, bông cải xanh,…

• Hạn chế những thực phẩm cản trở hấp thụ sắt: Trà, cà phê do chứa các polyphenol ức chế hấp thụ sắt.
• Người bệnh cũng có thể bổ sung sắt thông qua viên uống, tuy nhiên cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. Tình trạng thừa sắt có thể gây ra các vấn đề về tiêu hóa.

2. Bổ sung vitamin B12

• Tăng cường vitamin B12 thông qua thực phẩm trong chế độ ăn uống hàng ngày: Gan, trứng, thịt gia cầm, cá béo, thịt bò, động vật có vỏ,…
• Bổ sung vitamin B12 thông qua thực phẩm bổ sung: Các thực phẩm bổ sung dạng viên nén, viên nang, dạng bột… chứa vitamin B12 là giải pháp tiện lợi.

3. Điều trị bằng thuốc

Các bác sĩ có thể kê đơn thuốc điều trị thiếu máu, bao gồm:

• Thuốc kích thích tạo hồng cầu: Erythropoietin là dạng thuốc tiêm phổ biến giúp tủy xương sản xuất nhiều tế bào gốc máu hơn. Tuy nhiên cần lưu ý một số tác dụng phụ của thuốc: kích ứng hoặc đau tại vị trí tiêm, đau khớp, đau cơ, tăng huyết áp, phát ban, tiêu chảy, nguy cơ hình thành cục máu đông,… Ngoài ra còn có một số loại thuốc kích thích tạo hồng cầu khác như epogen, aranesp.
• Thuốc ức chế miễn dịch: Trường hợp bị thiếu máu do rối loạn tự miễn dịch, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc giúp hệ thống miễn dịch của bạn không tấn công các tế bào hồng cầu. Một số thuốc ức chế miễn dịch gồm: corticosteroid, azathioprine, cyclophosphamide, rituximab,…

4. Các biện pháp khác

Tùy thuộc vào mức độ và tình trạng cơ thể của từng người, bác sĩ có thể chỉ định một số biện pháp khác:

• Truyền máu để tăng số lượng hồng cầu: Máu sẽ được truyền vào cơ thể người bệnh thông qua đường truyền tĩnh mạch (IV), nhờ đó cung cấp đủ lượng máu cần thiết cho các hoạt động sống của cơ thể.
• Ghép tế bào gốc (tủy xương): Nhằm thay thế các tế bào gốc suy yếu bằng các tế bào khỏe mạnh.
• Phẫu thuật: Áp dụng để điều trị tình trạng xuất huyết nội gây thiếu máu, chẳng hạn như xuất huyết đường ruột.

Biện pháp giúp tăng cường chất lượng giấc ngủ

Bên cạnh việc khắc phục tình trạng thiếu máu, người bệnh cần kết hợp một số biện pháp điều chỉnh lối sống khoa học giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ tốt hơn:

1. Thói quen ngủ khoa học

• Điều chỉnh đồng hồ sinh học của cơ thể bằng cách đi ngủ và thức dậy vào thời điểm cố định mỗi ngày, kể cả ngày nghỉ. Điều này sẽ giúp tạo thói quen buồn ngủ cho cơ thể vào khung giờ nhất định mỗi tối.

• Hạn chế sử dụng thiết bị điện tử như điện thoại, tivi, laptop trước khi đi ngủ. Ánh sáng xanh phát ra từ chúng có thể ức chế melatonin – một hormone thực hiện chức năng điều hòa giấc ngủ.

• Thực hiện một số hoạt động thư giãn trước khi ngủ, chẳng hạn như đọc sách, hít thở sâu, nghe nhạc nhẹ nhàng,… giúp cơ thể thả lỏng, dễ vào giấc hơn.
• Tạo không gian ngủ thoải mái, tối và mát mẻ, hạn chế tiếng ồn để tránh tình trạng gián đoạn giấc ngủ giữa đêm.

• Tránh uống cà phê, rượu bia trước khi đi ngủ.

2. Chế độ dinh dưỡng chứa các chất hỗ trợ ngủ ngon

• Thực phẩm chứa melatonin giúp thúc đẩy giấc ngủ: Quả anh đào chua, cá hồi, cá mòi, hạnh nhân, hồ trăn, nấm, trứng gà, yến mạch,…

• Thực đơn giàu axit béo omega-3 cải thiện tình trạng viêm, hỗ trợ cơ thể ngủ ngon hơn: Cá hồi, cá ngừ, cá mòi, dầu hạt cải, quả bơ, quả óc chó, hạt lanh, hạt chia,…
• Thực phẩm giàu vitamin D – có khả năng tác động đến melatonin gây ngủ: Cá hồi, nấm, lòng đỏ trứng, tôm, cá trích, cá mòi, dầu gan cá,…
• Thực phẩm chứa magie giúp làm dịu hệ thần kinh: Hạt bí ngô, hạt chia, hạt điều, đậu phộng, rau cải bó xôi, chuối, đậu đen, quả bơ,…
• Thực phẩm chứa sắt, ngăn ngừa mắc hội chứng chân không yên gây khó ngủ: Cải bó xôi, hàu, cá mòi, đậu lăng, thịt bò, gà,…
• Người bệnh cần lưu ý tránh ăn quá no trước khi ngủ vì có thể khiến bụng khó tiêu dẫn tới mất ngủ. Nếu cảm thấy đói bụng, bạn nên ăn bữa nhẹ với các thực phẩm giàu tryptophan như sữa, chuối hoặc các loại hạt giúp dễ vào giấc hơn.

3. Thường xuyên hoạt động thể chất

Tập thể dục đều đặn mỗi ngày khoảng 30 phút giúp nâng cao chất lượng giấc ngủ. Bạn có thể thực hiện những bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, đạp xe, bơi lội, yoga,… và lưu ý tập trước giờ đi ngủ ít nhất 2 – 3 tiếng.

4. Kiểm soát căng thẳng

Áp lực, lo âu từ cuộc sống hằng ngày có thể khiến bạn trằn trọc, thao thức vào ban đêm. Để giảm thiểu tình trạng này, người bệnh nên áp dụng một số hoạt động giúp giảm căng thẳng như thiền định, yoga, nghe nhạc, đọc sách, trò chuyện với bạn bè, tham gia các hoạt động yêu thích,… để giải tỏa tinh thần, nhờ đó ngủ ngon hơn.

5. Phương pháp từ thiên nhiên

• Tinh dầu hỗ trợ giấc ngủ: Sử dụng tinh dầu dễ ngủ trong không gian ngủ giúp cơ thể thư giãn dễ vào giấc như tinh dầu hoa nhài, tinh dầu cam chanh, tinh dầu gỗ đàn hương, tinh dầu oải hương.
• Trà thảo mộc: Một số loại trà dễ ngủ giúp thả lỏng tinh thần để cơ thể sẵn sàng vào giấc ngủ như trà hoa cúc, trà lạc tiên, trà tâm sen, trà táo đỏ và kỷ tử, trà mộc lan.

6. Bổ sung tinh chất qua đường uống

Một trong những tác nhân phổ biến gây mất ngủ đó là sự tấn công của các gốc tự do. Các nhà khoa học Mỹ đã tiến hành nghiên cứu và khám phá ra một số tinh chất thiên nhiên giúp khắc phục vấn đề này, bao gồm:

• Tinh chất Blueberry với các dưỡng chất sinh học quý như Anthocyanin, Pterostilbene có khả năng vượt qua hàng rào máu não, hỗ trợ chống gốc tự do, bảo vệ tế bào thần kinh và mạch máu não, cải thiện tình trạng thiếu máu não, đau nửa đầu và mất ngủ.

• Tinh chất Ginkgo Biloba chứa hàm lượng Flavonoid và Terpenoid dồi dào, rất hiệu quả trong việc tăng cường máu lên não, ngăn chặn hình thành các cục huyết khối, phục hồi chức năng dẫn truyền thần kinh.

Thiếu máu có gây mất ngủ không? Thiếu máu có thể gây mất ngủ, ngủ không sâu giấc. Để phòng ngừa thiếu máu gây mất ngủ, bạn cần kết hợp duy trì lối sống khoa học, ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là các thực phẩm giàu sắt. Nên dùng viên sắt bổ sung trong kỳ kinh nguyệt, mang thai và sau sinh, trước và sau phẫu thuật. Người gặp phải các tình trạng xuất huyết dai dẳng cũng nên bổ sung sắt trong chế độ ăn uống hàng ngày và dùng viên uống bổ sung sắt để phòng mất ngủ như người mắc bệnh trĩ, xuất huyết tiêu hóa, suy nhược cơ thể.