Thiếu máu não và rối loạn giấc ngủ có mối liên quan mật thiết: thiếu máu não gây mất ngủ, và trong khi đó mất ngủ làm trầm trọng thêm thiếu máu não. Tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, có nguy cơ tử vong.
Thiếu máu não là tình trạng lưu lượng máu đến não suy giảm, không cung cấp đủ oxy và chất dinh dưỡng cho não, dẫn đến nhiều vấn đề nguy hiểm như não suy yếu, chết mô não, đột quỵ.
Nguyên nhân phổ biến gây thiếu máu não là do: (1)
Các yếu tố khác gồm chèn ép mạch máu (do khối u), nhồi máu cơ tim, tổn thương não nghiêm trọng có thể gây thiếu máu não. Bệnh Moyamoya cũng được xem là nguyên nhân tiềm ẩn, đây là bệnh lý mạch máu tiến triển hiếm gặp, làm hẹp động mạch cảnh trong sọ và những nhánh gần nó, hạn chế lưu thông máu lên não.
Thiếu máu não và mất ngủ tạo thành một vòng luẩn quẩn: thiếu máu não gây mất ngủ và ngược lại, mất ngủ làm triệu chứng thiếu máu não trầm trọng hơn. Hãy cùng ECO Pharma tìm hiểu vòng luẩn quẩn này:
Thiếu máu não ảnh hưởng đến chức năng của hệ thống thần kinh, dẫn đến việc phát ra các tín hiệu sai lệch làm giảm lượng melatonin – hormone điều chỉnh chu kỳ ngủ – thức, khiến người bệnh mất ngủ, khó ngủ, ngủ không sâu giấc. Lưu lượng máu đến não không đủ còn gây đau đầu, chóng mặt, mệt mỏi, làm trầm trọng thêm những vấn đề khác trên cơ thể như bệnh tim mạch, dạ dày, dẫn đến các triệu chứng khó chịu, làm gián đoạn giấc ngủ.
Giấc ngủ ảnh hưởng đến nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm hệ thống miễn dịch, hormone tăng trưởng và căng thẳng, huyết áp, sức khỏe tim mạch. Ngủ không đủ giấc khiến các triệu chứng bệnh xơ vữa động mạch, rối loạn nhịp tim trở nên nghiêm trọng hơn, làm giảm lưu lượng máu đến não.
Trong một số thí nghiệm về giấc ngủ, các nhà khoa học đã phát hiện ra việc phục hồi chất lượng giấc ngủ giúp cải thiện đáng kể lưu lượng máu não ở hồi hải mã, thùy trán và hạch hạnh nhân. Điều này cho thấy ngủ đủ giấc là giải pháp hỗ trợ giảm nguy cơ biến chứng ở người bị thiếu máu não. (2)
Thiếu máu não gây mất ngủ theo nhiều cơ chế khác nhau:
Não không được cung cấp đủ oxy gây tổn thương các tế bào não, làm rối loạn quá trình điều khiển giấc ngủ. Cơ thể sẽ rơi vào trạng thái căng thẳng và kích thích, gồm các triệu chứng chóng mặt, choáng váng, cảm thấy hưng phấn không rõ lý do, nhịp thở nhanh, tê và ngứa ran, co giật – dẫn đến gián đoạn giấc ngủ. (3)
Xem thêm: Liệu pháp oxy cao áp trị mất ngủ có hiệu quả không?
Thiếu máu não làm giảm chức năng của hệ thần kinh trung ương, đặc biệt là những vùng liên quan đến điều chỉnh giấc ngủ (4) như vùng dưới đồi (hypothalamus) chứa các nhóm tế bào thần kinh điều hòa giấc ngủ; thân não (brainstem) kiểm soát quá trình chuyển đổi giữa thức và ngủ, nó cũng ảnh hưởng đến giấc ngủ REM. Khi không nhận đủ máu và oxy, chức năng của vùng dưới đồi và thân não bị suy giảm gây rối loạn nhịp sinh học và khả năng điều chỉnh giấc ngủ của cơ thể.
Các vùng khác trong hệ thần kinh trung ương như hệ thống kích hoạt dạng lưới (reticular activating system – RAS) cũng chịu ảnh hưởng, giảm khả năng chuyển đổi giữa trạng thái thức và ngủ một cách hiệu quả.
Tuyến tùng (pineal gland) là bộ phận có vai trò sản xuất hormone melatonin giúp điều chỉnh giấc ngủ. Khi lưu lượng máu đến tuyến tùng giảm, gây thiếu hụt lượng melatonin, khiến cơ thể khó duy trì trạng thái ngủ sâu. Quá trình sản xuất melatonin bị gián đoạn còn ảnh hưởng đến nhịp sinh học làm suy giảm chất lượng giấc ngủ.
Mất ngủ do thiếu máu não tác động tiêu cực đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của người bệnh:
Để cải thiện tình trạng thiếu máu não gây mất ngủ, bác sĩ có thể chỉ định dùng thuốc hoặc phẫu thuật:
Những loại thuốc phổ biến trong điều trị thiếu máu não hoặc đột quỵ do thiếu máu não gồm:
Nghiên cứu trên Tạp chí Hiệp hội Tim mạch Mỹ cho thấy hiệu quả của đặt stent và cắt bỏ nội mạc động mạch cảnh là tương đương nhau về ngắn hạn lẫn dài hạn. Tuy nhiên, nghiên cứu của ICSS lại phát hiện ra đặt stent có thể gây biến chứng nhiều hơn. Người bệnh cần thảo luận với bác sĩ để lựa chọn phương pháp phù hợp.
Thiếu máu não gây mất ngủ và làm suy giảm chức năng nhiều hệ cơ quan. Nó cũng làm trầm trọng thêm những triệu chứng bệnh lý tiềm ẩn trong cơ thể. Quá trình điều trị thiếu máu não cần có sự theo dõi và phối hợp chặt chẽ từ phía gia đình, giúp tăng tỷ lệ hồi phục đáng kể.
