Viêm khớp gối xuất phát từ sự tổn thương nghiêm trọng đối với màng hoạt dịch, sụn và xương dưới sụn tại khớp gối, thường do phản ứng viêm quá mức. Hiểu rõ về nguyên nhân và tác động của viêm khớp gối sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc tìm kiếm phương pháp điều trị hiệu quả, giảm thiểu cơn đau và cải thiện khả năng vận động, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống.
Viêm khớp gối là một tình trạng bệnh lý phổ biến, xảy ra khi lớp sụn bao phủ xung quanh các đầu xương trong khớp gối bắt đầu mất đi tính đàn hồi và không còn trơn láng. Ba xương chính tạo nên khớp gối bao gồm xương đùi (xương đùi), xương ống chân (xương chày) và xương bánh chè (xương bánh chè). Sụn đóng vai trò như một tấm đệm, giúp giảm ma sát, giảm sang chấn và cho phép các xương trượt nhẹ nhàng lên nhau khi bạn cử động. [1]
Khi sụn bị mòn, bề mặt sẽ trở nên thô ráp và xù xì, không còn trơn láng như trước. Điều này dẫn đến việc các xương bắt đầu cọ xát trực tiếp vào nhau, tạo ra ma sát gây đau đớn. Ngoài ra, khả năng hấp thụ chấn động của sụn cũng giảm đi đáng kể, khiến mọi chuyển động của khớp gối trở nên khó khăn và đau hơn. Màng hoạt dịch, nơi sản xuất dịch khớp để bôi trơn và nuôi dưỡng sụn, cũng bị ảnh hưởng, làm tăng thêm sự khó chịu và hạn chế vận động.
Một số dấu hiệu viêm khớp gối thường gặp, người bệnh có thể gặp một hoặc một vài triệu chứng sau.[2]
Dấu hiệu dễ nhận biết nhất là tình trạng sưng nóng đỏ ở vùng khớp gối. Tình trạng này xuất hiện do phản ứng viêm màng hoạt dịch gây tăng sản xuất dịch khớp quá mức trong khớp. Dịch này chứa nhiều tế bào viêm và cytokines, khi dịch này này tăng lên sẽ gây ra hiện tượng sưng phồng và làm tăng áp lực trong khớp. Điều này không chỉ gây ra cảm giác sưng và căng tức ở khớp, mà còn tạo ra cảm giác ấm nóng khi chạm vào khu vực đó. Người bệnh thường có thể dễ dàng cảm nhận được sự thay đổi này khi dùng tay sờ vào khu vực khớp gối bị ảnh hưởng.
Đau nhức vùng khớp gối là một trong những triệu chứng phổ biến của viêm khớp gối. Cảm giác đau thường âm ỉ kéo dài, nhưng cũng có trường hợp nó khởi phát một cách đột ngột và mạnh mẽ. Một điểm đặc trưng của cơn đau do viêm khớp gối là thường xuất hiện vào buổi sáng sau khi thức dậy hoặc sau một giấc ngủ ngắn trong ngày. Điều này có thể do sự cứng cơ vì bất động trong thời gian dài khiến khớp gối trở nên cứng và đau hơn khi bắt đầu vận động trở lại.
Khi bệnh tiến triển nặng hơn, cơn đau có thể xảy ra bất cứ lúc nào, thậm chí cả ban đêm, làm gián đoạn giấc ngủ của người bệnh. Tình trạng đau nhức này có thể tăng lên khi hoạt động, đặc biệt là khi leo cầu thang hoặc đứng dậy từ tư thế ngồi xuống.
Cứng khớp gối là một triệu chứng thường gặp khác của hiện tượng viêm khớp gối. Khi các tổn thương tại khớp gối tiếp tục phát triển theo thời gian, cấu trúc của khớp sẽ dần trở nên cứng và kém linh hoạt, đặc biệt là vào buổi sáng sau một đêm dài nghỉ ngơi. Nguyên nhân chính của tình trạng này là do sự bào mòn của sụn khớp, khiến cho các đầu xương tiếp xúc trực tiếp và cọ xát vào nhau.
Khi sụn bị mòn, các gai xương có thể hình thành ở các điểm tiếp xúc giữa các xương, gây ra sự gập ghềnh và không đều trên bề mặt xương. Điều này làm cho việc cử động khớp gối, như uốn cong hoặc duỗi thẳng, trở nên khó khăn và đau hơn. Người bệnh thường cảm thấy khớp gối cứng và khó chịu, đặc biệt là khi thực hiện các động tác đòi hỏi sự linh hoạt của khớp, như bước đi, leo cầu thang, hoặc thậm chí là đứng lên từ tư thế ngồi.
Hạn chế khả năng vận động là một trong những hậu quả nặng nề của bệnh viêm khớp gối. Do lớp sụn bảo vệ khớp gối bị tổn thương và ăn mòn, người bệnh sẽ cảm thấy rất đau khi cố gắng thực hiện các hoạt động cơ bản như đứng dậy, ngồi xuống, duỗi thẳng chân hay gập đầu gối. Khi khớp gối không còn hoạt động mượt mà và linh hoạt như trước, tầm vận động sẽ bị suy giảm nghiêm trọng, gây trở ngại lớn trong sinh hoạt hàng ngày.
Một số nguyên nhân gây viêm khớp gối phổ biến như sau.
Nguyên nhân viêm khớp gối có thể xuất phát từ chấn thương khớp gối. Các loại công việc yêu cầu ngồi xổm, quỳ, hoặc nâng vật nặng liên tục trong thời gian dài gây ra áp lực lớn lên khớp gối, dễ chấn thương và làm tăng nguy cơ viêm khớp. Bên cạnh đó, vận động viên chơi các môn thể thao như quần vợt, điền kinh, bóng đá, hay những môn thể thao yêu cầu chạy liên tục cũng có nguy cơ cao bị chấn thương khớp gối. Chấn thương này có thể dẫn đến viêm khớp nếu không được chăm sóc và điều trị kịp thời.
Viêm khớp dạng thấp là một trong những nguyên nhân gây ra viêm khớp gối. Loại viêm khớp này chủ yếu ảnh hưởng đến màng hoạt dịch, sụn khớp và phần xương dưới sụn, gây nên các triệu chứng như đau khớp, cứng khớp. Viêm khớp dạng thấp có thể dẫn đến tình trạng viêm mãn tính nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.
Thoái hóa khớp là một trong những nguyên nhân phổ biến gây viêm khớp gối. Bệnh này thường liên quan đến quá trình lão hóa tự nhiên của cơ thể, nhưng cũng có thể do các yếu tố khác như tai nạn, vận động quá sức, chế độ ăn uống thiếu hợp lý, hoặc thói quen ngồi xổm thường xuyên gây ra.
Viêm bao hoạt dịch khớp gối là một tình trạng y khoa khác có thể dẫn đến viêm khớp gối. Bao hoạt dịch là một túi chứa chất lỏng, nằm bên ngoài khớp gối, có chức năng như một lớp đệm giúp dây chằng và gân hoạt động trơn tru. Khi xảy ra chấn thương ở đầu gối, bao hoạt dịch có thể bị viêm, gây ra các triệu chứng như sưng, đau và cảm giác cứng khớp. Tình trạng viêm này làm cho chất lỏng trong bao hoạt dịch tăng lên, dẫn đến sưng và căng tức ở khớp gối.
Những đối tượng dễ mắc bệnh viêm khớp gối bao gồm:
Tuy vậy hiện nay viêm khớp gối ở người trẻ cũng đang ngày càng xuất hiện nhiều do lối sống thiếu khoa học, ít vận động
Viêm khớp gối không trực tiếp gây tử vong, nhưng ảnh hưởng nghiêm trọng đến chức năng vận động và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Theo thống kê, khoảng 80% người mắc bệnh viêm khớp, bao gồm cả viêm khớp gối, đều gặp phải sự hạn chế trong các hoạt động vận động thông thường. Họ có thể gặp khó khăn trong việc đi lại, cử động linh hoạt, hoặc thực hiện các công việc hàng ngày mà không gặp vấn đề trước đây.
20% người bệnh còn lại bị ảnh hưởng nặng hơn, với các vấn đề như khó ngủ hoặc ngủ không đủ giấc, giảm năng suất làm việc và giảm chất lượng cuộc sống tổng thể. Những vấn đề này không chỉ gây ra sự khó chịu về mặt thể chất mà còn ảnh hưởng đến tinh thần và tâm trạng của người bệnh. Do đó, viêm khớp gối cần được chẩn đoán sớm để điều trị kịp thời nhằm giảm thiểu các hậu quả và cải thiện chất lượng cuộc sống.
Xem chi tiết: Bệnh viêm khớp gối có nguy hiểm không? Những biến chứng thường gặp
Nếu không được điều trị kịp thời, viêm khớp gối có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí có thể khiến người bệnh bị tàn phế hoặc bại liệt suốt đời. Một số biến chứng phổ biến của viêm khớp gối bao gồm:
Việc điều trị càng sớm sẽ giúp tăng khả năng phục hồi và bảo toàn khớp gối, do đó người bệnh cần đến gặp bác sĩ ngay khi nhận thấy các dấu hiệu sau đây:
Việc thăm khám bác sĩ và chẩn đoán chính xác nguyên nhân viêm khớp gối giúp xác định phương pháp điều trị thích hợp và hiệu quả nhất. Điều trị sớm không chỉ giúp giảm nhanh các triệu chứng mà còn ngăn chặn sự tiến triển của bệnh viêm khớp gối sang các giai đoạn nặng hơn.
Phương pháp chẩn đoán viêm khớp gối bao gồm các bước sau:
Tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của bệnh nhân, bác sĩ sẽ quyết định loại xét nghiệm nào là phù hợp nhất. Mục tiêu là xác định chính xác nguyên nhân và mức độ viêm khớp để đưa ra phương pháp điều trị tối ưu.
Thay đổi lối sống đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều trị viêm khớp gối. Một số thay đổi cần thiết bao gồm:
Trong điều trị viêm khớp gối, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc sau:
Việc sử dụng thuốc điều trị viêm khớp gối cần tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ và không nên tự ý sử dụng để tránh các tác dụng phụ không mong muốn. Bác sĩ sẽ xem xét tình trạng cụ thể của người bệnh để quyết định loại thuốc và liều lượng phù hợp.
Vật lý trị liệu là một phương pháp điều trị hiệu quả cho các bệnh lý xương khớp, bao gồm cả viêm khớp gối. Để đạt được kết quả tốt nhất, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt theo phác đồ điều trị do bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu đề ra.
Trong phương pháp vật lý trị liệu, các bài tập được thiết kế nhằm tăng cường sức mạnh, độ dẻo dai và cải thiện tầm vận động của khớp gối. Một số trường hợp người bệnh sẽ được chỉ định liệu pháp nhiệt và lạnh, liệu pháp bằng sóng siêu âm hoặc điện, giúp giảm đau và kích thích quá trình lành vết thương.
Phẫu thuật thường được xem xét như một lựa chọn cuối cùng trong điều trị viêm khớp gối, khi các phương pháp khác không mang lại hiệu quả giảm đau như kỳ vọng. Dù có thể đem lại cải thiện đáng kể, phương pháp này cũng đi kèm với một số rủi ro:
Các loại phẫu thuật có thể được xem xét bao gồm nội soi khớp, phẫu thuật tái tạo hoặc thay thế khớp. Quyết định phẫu thuật sẽ dựa trên mức độ tổn thương của khớp, tình trạng sức khỏe tổng thể của người bệnh và kỳ vọng về kết quả điều trị. Bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ lưỡng và thảo luận với người bệnh về tất cả các khía cạnh liên quan trước khi đưa ra quyết định.[3]
Để phòng ngừa viêm khớp gối hiệu quả, việc đầu tiên và quan trọng nhất là duy trì cân nặng phù hợp. Khớp đầu gối và khớp háng là những khớp chịu trách nhiệm chống đỡ trọng lượng của cơ thể. Khi một người thừa cân hoặc béo phì, các khớp này phải chịu áp lực lớn hơn, điều này tạo điều kiện cho quá trình thoái hóa diễn ra sớm hơn và nhanh hơn.
Vì vậy, duy trì trọng lượng cơ thể hợp lý không chỉ giúp giảm áp lực lên khớp đầu gối mà còn giúp ngăn ngừa nguy cơ thoái hóa khớp. Điều này đòi hỏi một chế độ ăn uống cân đối và lành mạnh kết hợp hoạt động thể dục thể thao phù hợp để giữ gìn sức khỏe và trọng lượng cơ thể ở mức ổn định.
Xây dựng một chế độ ăn uống khoa học là một biện pháp quan trọng trong việc phòng ngừa thoái hóa khớp. Mặc dù chưa có chế độ ăn uống cụ thể nào được chứng minh có thể ngăn chặn hoàn toàn viêm khớp nhưng bạn có thể bổ sung các nhóm hoạt chất sau vào khẩu phần ăn hàng ngày:
Bài liên quan: Viêm khớp gối nên ăn gì kiêng gì?
Duy trì thói quen luyện tập thể dục thể thao ít nhất 30 phút mỗi ngày không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tổng thể mà còn góp phần làm cho xương khớp trở nên dẻo dai, tăng khả năng vận động linh hoạt, từ đó giúp đẩy lùi tình trạng thoái hóa khớp và phòng ngừa bệnh viêm khớp gối hiệu quả. Khi lựa chọn các hoạt động thể dục, bạn nên chọn những môn thể thao phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình như yoga, đi bộ, aerobic, bơi lội, đạp xe…
Tổn thương khớp là một trong những nguyên nhân chính gây ra viêm khớp gối. Do đó, để phòng ngừa viêm khớp, những người thường xuyên phải khuân vác vật nặng, lên xuống cầu thang, đứng lên ngồi xuống, hoặc trườn bò cần áp dụng các biện pháp bảo vệ khớp:
Những biện pháp này giúp giảm thiểu nguy cơ tổn thương khớp khi thực hiện các hoạt động hàng ngày hoặc luyện tập thể thao, từ đó góp phần phòng ngừa thoái hóa khớp và viêm khớp gối.
Xem thêm: 11 bài tập viêm khớp gối cải thiện bệnh hiệu quả
Khám sức khỏe định kỳ, khoảng 6 tháng một lần, đặc biệt là đối với những người có nguy cơ cao mắc bệnh viêm khớp, là một biện pháp phòng ngừa quan trọng. Qua các cuộc kiểm tra định kỳ, bác sĩ có thể tầm soát và phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh, từ đó đưa ra hướng xử lý và can thiệp kịp thời.
Viêm khớp gối là một bệnh lý mãn tính, do đó, chủ động bảo vệ và phòng ngừa viêm khớp cần được thực hiện càng sớm càng tốt. Việc này đòi hỏi mỗi người phải ý thức được tầm quan trọng của việc duy trì một lối sống lành mạnh, bao gồm chế độ ăn uống cân đối, luyện tập thể dục thường xuyên, quản lý cân nặng và thăm khám sức khỏe định kỳ. Những biện pháp này không chỉ giúp phòng ngừa viêm khớp gối, mà còn góp phần vào việc nâng cao sức khỏe tổng thể và cải thiện chất lượng cuộc sống.
