Suy giảm nồng độ các hormone nội tiết nam có liên quan đến sinh lý, sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Thực hiện xét nghiệm nội tiết tố nam là cần thiết để đánh giá và phát hiện sớm các bất thường. Khi nào cần làm các xét nghiệm nội tiết tố nam thì mời bạn đọc cùng ECO Pharma tìm hiểu chi tiết hơn ở bài viết sau.
Xét nghiệm nội tiết tố nam là một nhóm các xét nghiệm cận lâm sàng được chỉ định nhằm mục đích đánh giá nồng độ và hoạt động của các hormone sinh dục nam. Các hormone bao gồm follicle-stimulating hormone (FSH), luteinizing hormone (LH), testosterone, androgen, prolactin và estradiol đóng vai trò căn bản trong quá trình phát triển và duy trì các đặc điểm sinh dục nam thứ phát, cũng như sự trưởng thành và chức năng của tế bào sinh sản.
Hormone là “tin nhắn” hóa học trong máu, ảnh hưởng đến nhiều chức năng cơ thể. Nam và nữ đều có hormone sinh dục, nhưng tỷ lệ khác nhau tạo nên đặc điểm giới tính. Ở nam giới, hệ thống nội tiết bao gồm trục hạ đồi – tuyến yên – tinh hoàn (hypothalamic-pituitary-gonadal axis) đóng vai trò trung tâm. Bốn hormone chính yếu liên quan đến chức năng sinh sản nam giới là androgen (với testosterone là đại diện chính), FSH, LH.
Nếu cả bốn loại nội tiết này được điều hòa và cân bằng hợp lý thì mọi chức năng sinh dục ở nam giới đều đảm bảo bình thường. Ngược lại bất kỳ sự rối loạn nào trong hệ thống này đều có thể dẫn đến bất thường trong quá trình sinh tinh và khả năng thụ thai. Vì vậy xét nghiệm nội tiết tố nam là quan trọng để đánh giá toàn diện sức khỏe sinh sản ở nam giới.
Xét nghiệm nội tiết nam giới thường được chỉ định trong các trường hợp sau:
Dưới đây là một số xét nghiệm nội tiết nam phổ biến được thực hiện:
Xét nghiệm FSH (hormone kích thích nang trứng) huyết thanh giúp đánh giá chức năng sinh sản và hệ thống nội tiết ở nam. FSH là một gonadotropin quan trọng cho sự phát triển giới tính, quá trình sinh tinh và duy trì chất lượng tinh trùng tại tinh hoàn. Nồng độ của hormone này không hoạt động độc lập mà được điều hòa bởi trục dưới đồi – tuyến yên – tinh hoàn.
Xét nghiệm FSH thường được chỉ định với mục đích chính là phân biệt giữa hai tình trạng suy sinh dục quan trọng ở nam giới là suy sinh dục nguyên phát (xuất phát từ các vấn đề trực tiếp tại tinh hoàn) và suy sinh dục thứ phát (có nguyên nhân từ sự suy giảm chức năng của tuyến yên hoặc vùng dưới đồi (còn được gọi là cường hạ đồi) . Đặc biệt, xét nghiệm FSH là cần thiết đối với nam giới bị vô sinh không rõ nguyên nhân hoặc khi không phát hiện thấy tinh trùng trong tinh dịch.(1)
Nồng độ FSH bình thường ở nam giới khoảng từ 2 đến 12 mIU/ml. Khi nồng độ FSH vượt quá ngưỡng này có thể là dấu hiệu cho thấy tinh hoàn không đáp ứng hiệu quả với sự kích thích từ các hormone nội tiết sinh dục. Ngược lại, nếu nồng độ FSH thấp hơn có thể chỉ ra sự suy chức năng tuyến yên hoặc vùng dưới đồi.
Chỉ định xét nghiệm FSH thường được đưa ra nếu nam giới gặp phải một trong những tình trạng như vô sinh hiếm muộn, giảm ham muốn tình dục, số lượng tinh trùng thấp, mất khối lượng cơ và/hoặc rụng lông.
Xét nghiệm LH là một xét nghiệm máu quan trọng nhằm đo lượng LH trong cơ thể. LH còn được gọi là lutropin hoặc hormone kích thích tế bào kẽ, có vai trò quan trọng đối với sức khỏe sinh sản cả nam và nữ, tác động lên buồng trứng ở phụ nữ và tinh hoàn ở nam giới. Hormone này được sản xuất tại tuyến yên, một tuyến nhỏ nằm ở đáy não.(2)
Ở nam giới, LH kích thích các tế bào leydig trong tinh hoàn sản xuất testosterone. Testosterone chịu trách nhiệm cho việc sản xuất tinh trùng và phát triển các đặc điểm sinh dục thứ phát ở nam giới trong giai đoạn dậy thì như sự phát triển của lông và tóc, giọng nói trầm đi.
Nồng độ LH bình thường ở nam giới dao động trong khoảng 1,7 – 8,6 mIU/mL. Nhưng khi kết quả xét nghiệm nội tiết tố nam LH tăng quá mức bình thường được cho là dấu hiệu cảnh báo vô sinh, vì tinh hoàn suy giảm sản xuất testosterone, dẫn đến phản hồi ngược lên tuyến yên làm tăng tiết LH. Nguyên nhân có thể bao gồm các bệnh lý tại tinh hoàn (viêm, chấn thương, bất thường phát triển) hoặc rối loạn di truyền (Klinefelter).
Ngược lại, giảm LH gợi ý suy sinh dục thứ phát, do rối loạn chức năng tuyến yên hoặc vùng dưới đồi, giảm sản xuất testosterone, ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh và sự phát triển các đặc điểm sinh dục nam.
Xét nghiệm nội tiết nam LH được chỉ định để chẩn đoán vô sinh và rối loạn sinh sản, xác định suy sinh dục (giảm ham muốn, rối loạn cương dương, mệt mỏi), đánh giá chức năng trục dưới đồi – tuyến yên, theo dõi điều trị nội tiết/testosterone và đánh giá dậy thì bất thường. Thường xét nghiệm cùng FSH và testosterone để chẩn đoán chính xác.
Testosterone là một hormone steroid quan trọng nhất đối với chức năng sinh sản và tình dục ở nam giới. Nó được sản xuất chủ yếu tại tinh hoàn và một phần nhỏ ở tuyến thượng thận.
Trong giai đoạn dậy thì, testosterone giúp phát triển các đặc điểm sinh dục như mọc lông, tăng trưởng cơ bắp và làm trầm giọng nói. Ở tuổi trưởng thành, hormone này giúp duy trì ham muốn tình dục, khối lượng cơ bắp và tham gia vào quá trình sản xuất tinh trùng. Rối loạn nồng độ testosterone có thể gây suy giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương, rối loạn xuất tinh và các vấn đề liên quan đến khả năng sinh sản.
Testosterone tồn tại trong máu ở nhiều dạng khác nhau. Phần lớn testosterone trong máu gắn kết với các protein vận chuyển, có vai trò kiểm soát lượng testosterone “hoạt động” mà các mô có thể sử dụng ngay lập tức. Phần testosterone không gắn kết với protein được gọi là testosterone tự do, và đây là dạng có tác động sinh học trực tiếp lên các mô đích.
Hiện nay, có ba loại xét nghiệm máu chính được sử dụng để đo lường các dạng testosterone khác nhau:(3)
Xét nghiệm testosterone thường được tiến hành vào buổi sáng. Vì nồng độ testosterone ở nam giới thường đạt đỉnh vào thời điểm này, phản ánh chính xác nhất nồng độ cơ bản của hormone. Để đảm bảo tính chính xác của xét nghiệm, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh ngừng sử dụng một số loại thuốc trước khi tiến hành lấy mẫu.
Nồng độ testosterone bình thường ở nam giới thường nằm trong khoảng 300ng/dL – 1000ng/dL. Nếu nồng độ testosterone thấp hơn ngưỡng này, nó có thể gây giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương, cơ thể mệt mỏi, căng thẳng và giảm năng lượng. Trong những trường hợp nồng độ testosterone quá thấp, nguy cơ vô sinh có thể tăng lên đáng kể.
Prolactin là hormon tuyến yên, hoạt động như chất truyền tin hóa học. Nó có vai trò chính là phát triển vú khi mang thai và tạo sữa sau sinh, vì vậy nồng độ thường cao hơn ở phụ nữ mang thai và cho con bú. Ở nam giới, prolactin có một lượng nhỏ trong máu, ảnh hưởng đến việc sản xuất tinh trùng và ảnh hưởng đến nồng độ testosterone.
Xét nghiệm nội tiết tố nam prolactin thường được chỉ định để tìm hiểu nguyên nhân gây giảm ham muốn tình dục và/hoặc rối loạn cương dương, đánh giá các trường hợp vô sinh, chẩn đoán u tuyến yên tiết prolactin. Nó cũng dùng để theo dõi hiệu quả điều trị các khối u này và phân biệt các nguyên nhân gây suy sinh dục.(4)
Prolactin cao có thể là dấu hiệu của các vấn đề tại tuyến yên, thường gặp nhất là u prolactin, và bác sĩ có thể cần chỉ định thêm các xét nghiệm hình ảnh như MRI để xác nhận chẩn đoán. Bên cạnh đó, tăng prolactin cũng có thể liên quan đến các tình trạng y tế khác hoặc tác dụng phụ của thuốc. Ngược lại, nồng độ prolactin thấp hiếm gặp ở nam giới và có thể là dấu hiệu của các rối loạn tuyến yên khác.
Quy trình xét nghiệm nội tiết nam thường bắt đầu khi bác sĩ chỉ định dựa trên các dấu hiệu nghi ngờ mất cân bằng hormone hoặc người bệnh đang chuẩn bị cho các biện pháp hỗ trợ sinh sản.
Trước khi thực hiện xét nghiệm nội tiết nam, bác sĩ sẽ tư vấn cho người bệnh về mục đích của xét nghiệm, các loại hormone cụ thể cần kiểm tra và hướng dẫn về cách chuẩn bị. Lúc này, người bệnh cũng nên thông báo cho bác sĩ tất cả loại thuốc đang dùng, vì một số loại có thể ảnh hưởng đến kết quả, và bác sĩ có thể yêu cầu tạm ngưng thuốc trước khi tiến hành lấy mẫu máu.
Kỹ thuật viên y tế sẽ lấy máu tĩnh mạch ở cánh tay và băng lại vị trí lấy máu sau khi hoàn tất. Mẫu máu sau đó được gửi đến phòng thí nghiệm để phân tích nồng độ các hormone nội tiết nam, thường bao gồm testosterone, FSH, LH, prolactin, estradiol và androgen.
Sau khi có kết quả bác sĩ sẽ giải thích ý nghĩa của các chỉ số, đưa ra chẩn đoán, tư vấn và lên kế hoạch điều trị nếu cần thiết. Có thể yêu cầu theo dõi định kỳ và xét nghiệm lại để đánh giá hiệu quả điều trị.
Khi được chẩn đoán rối loạn nội tiết tố nam, người bệnh sẽ được chỉ định điều trị cụ thể dựa trên nguyên nhân và mức độ rối loạn. Trong đó, liệu pháp thay thế hormone giúp bổ sung testosterone (TRT) thường được bác sĩ chỉ định. Liệu pháp thay thế hormone (HRT) đã được Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) phê duyệt để điều trị cho nam giới được chẩn đoán mắc chứng suy sinh dục. Nam giới được xác định là suy sinh dục khi tổng mức testosterone dưới 300ng/dL và có ít nhất một triệu chứng liên quan đến testosterone thấp.
Liệu pháp thay thế testosterone (TRT) được hiểu là bổ sung testosterone nhân tạo, giúp cải thiện các triệu chứng như giảm ham muốn, thiếu năng lượng, rối loạn cương dương. Bên cạnh đó, liệu pháp thay thế testosterone (TRT) còn có thể giúp giảm nguy cơ loãng xương và bệnh tim ở nam giới; giảm trầm cảm, ngăn ý định tự tử và cải thiện chất lượng sống, đặc biệt ở người có rối loạn tâm thần và vấn đề nhận diện giới tính.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng TRT không điều trị nguyên nhân gốc rễ dẫn đến tình trạng testosterone thấp mà chỉ tập trung vào việc điều chỉnh nồng độ hormone trong cơ thể. Do đó, người bệnh thường cần duy trì liệu pháp này liên tục dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ. Việc ngừng sử dụng TRT có thể khiến cơ thể cần thời gian để phục hồi khả năng sản xuất testosterone tự nhiên.
Các hình thức bổ sung TRT phổ biến bao gồm:
Liệu pháp thay thế testosterone có thể gây tác dụng phụ như mụn, giữ nước, tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt, tăng huyết áp, nở ngực, teo tinh hoàn, vô sinh, kích ứng da. Vì vậy khi thực hiện liệu pháp thay thế testosterone cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ để đảm bảo an toàn, hiệu quả.
Ngoài ra, việc thay đổi lối sống lành mạnh cũng có ích trong việc duy trì nồng độ testosterone tự nhiên ở nam giới. Nam giới nên đảm bảo ăn bữa ăn dinh dưỡng cân bằng (giàu kẽm, vitamin D, omega-3 từ hải sản, trứng, các loại hạt và rau xanh). Hạn chế các loại thực phẩm chế biến sẵn, đồ ngọt và chất béo bão hòa. Tập luyện tăng cường sức mạnh kết hợp cardio, giúp tăng khối cơ và kích thích sản xuất testosterone. Ngoài ra, cũng cần đảm bảo ngủ đủ 7 – 9 tiếng mỗi đêm, quản lý căng thẳng bằng các bài tập yoga, thiền hoặc trị liệu tâm lý.
Ngoài ra, một số dưỡng chất như tinh chất Eurycoma Longifolia, hàu đại dương và thông biển Pháp có thể được bổ sung để thúc đẩy sản xuất LH và kích thích tế bào Leydig ở tinh hoàn, tăng cường testosterone tự nhiên.
Để đảm bảo kết quả xét nghiệm nội tiết tố nam chính xác, người bệnh cần lưu ý những điểm sau:
Có rất nhiều vấn đề liên quan đến việc làm xét nghiệm nội tiết tố nam được nhiều người quan tâm. Những giải đáp bên dưới có thể giúp bạn hiểu hơn.
Khác với một số xét nghiệm khác yêu cầu nhịn ăn 8 – 10 tiếng, xét nghiệm nội tiết tố nam thường không cần nhịn ăn. Tuy nhiên, nam giới cũng chỉ nên ăn nhẹ, tránh dùng chất kích thích trước khi lấy mẫu máu. Ngoài ra, để đảm bảo kết quả chính xác, nam giới cũng cần tạm ngưng dùng thuốc Tây y và thực phẩm chức năng, đặc biệt là các loại có chứa hormone, vì chúng có thể gây sai lệch kết quả xét nghiệm.
Mức giá tham khảo cho các xét nghiệm nội tiết tố nam đơn lẻ như FSH, LH, Testosterone, Prolactin thường dao động trong khoảng 140.000 VNĐ – 320.000 VNĐ mỗi loại. Các gói xét nghiệm có thể có mức giá khác nhau tùy thuộc vào số lượng và loại hormone được kiểm tra. Chi phí thực tế có thể khác biệt giữa bệnh viên công, tư, trung tâm xét nghiệm.
Vì vậy, để có thông tin giá chính xác, người bệnh nên liên hệ trực tiếp với cơ sở y tế dự định thực hiện xét nghiệm, hỏi rõ về các loại xét nghiệm cần thiết theo chỉ định của bác sĩ hoặc tham khảo bảng giá trên trang web của họ (nếu có).
Một địa chỉ xét nghiệm nội tiết tố nam uy tín bạn có thể tham khảo là khoa Nội tiết – Đái tháo đường Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh. Vì khoa có đội ngũ chuyên gia, bác sĩ có trình độ cao (từ thạc sĩ, chuyên khoa 1, tiến sĩ trở lên), giỏi chuyên môn, giàu kinh nghiệm. Trung tâm Xét nghiệm đạt chuẩn ISO 15189:2012 ngay tại khoa đảm bảo kết quả nhanh chóng, chính xác, an toàn.
Máy móc, thiết bị y tế hiện đại được đầu tư đồng bộ, nhập nhập khẩu chính hãng từ các nước Âu – Mỹ như máy xét nghiệm huyết học Sysmex XN1000; Sysmex CS-1600; máy xét nghiệm sinh hóa Roche Cobas 6000; hệ thống máy xét nghiệm cao cấp Alinity M tự động của hãng Abbott – Mỹ.
Khi đến thăm khám, người bệnh có thể chủ động lựa chọn thời gian khám và bác sĩ điều trị, với nhiều phòng khám, bao gồm cả phòng khám riêng theo yêu cầu. Khoa Nội tiết còn phối hợp chặt chẽ với các chuyên khoa khác như Tim mạch, Thận, Thần Kinh, Da liễu – Thẩm mỹ Da, Mắt, Răng – Hàm – Mặt, Hồi sức tích cực & chống độc… để xây dựng phác đồ điều trị toàn diện, tối ưu, mang lại hiệu quả cao.
Chi phí khám và điều trị được xây dựng hợp lý, phù hợp với nhiều đối tượng. Bệnh viện Tâm Anh cũng hỗ trợ thanh toán bảo hiểm y tế nhà nước và tư nhân, giúp người bệnh yên tâm điều trị và hài lòng với chất lượng dịch vụ.
Xét nghiệm nội tiết tố nam được thực hiện với mục đích cung cấp thông số định lượng về nồng độ hormone, xác định chính xác các rối loạn nội tiết ở nam giới. Tuy nhiên kết quả xét nghiệm chỉ là một phần trong chẩn đoán và điều trị. Vì vậy, việc diễn giải các chỉ số này cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa, kết hợp với bệnh sử chi tiết, thăm khám lâm sàng và các xét nghiệm hỗ trợ khác để xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, cá thể hóa.
