Tập luyện thể thao là cách tốt nhất để rèn luyện sức khỏe và giải tỏa căng thẳng. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích tuyệt vời, việc vận động cơ thể không đúng cách cũng tiềm ẩn một số rủi ro. Trong bài viết này, hãy cùng ECO Pharma tìm hiểu tình trạng đau đầu gối do chơi thể thao.
Đau đầu gối do chơi thể thao là một tình trạng phổ biến, xảy ra khi khớp gối bị tổn thương hoặc chịu áp lực quá mức trong quá trình vận động. Đầu gối là một trong những khớp làm việc nhiều nhất trong cơ thể người. Khớp này cho phép chúng ta chạy, nhảy, xoay và thực hiện vô số hoạt động hàng ngày.
Khớp gối có cấu trúc phức tạp và đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong các chuyển động của cơ thể, nhưng dễ bị tác động bởi ngoại lực, dẫn đến chấn thương và mắc các bệnh lý xương khớp nghiêm trọng. Trên thực tế, chấn thương đầu gối chiếm 41% trong số tất cả các chấn thương thể thao. (1)
Các chuyển động phức tạp mà người chơi thể thao thực hiện liên quan đến khớp gối như vặn hoặc xoay liên tục, dừng và bắt đầu thay đổi hướng nhanh có thể gây tổn thương gân, sụn, dây chằng,… cụ thể sau đây.
Như đã đề cập, tổn thương đầu gối chiếm 41% trong số tất cả các chấn thương thể thao. Ngoài ra, 1/5 trong số đó liên quan đến dây chằng chéo trước (ACL). Dây chằng là một dải ngắn gồm các mô liên kết sợi cứng, chủ yếu là các phân tử collagen dài và dai. Các dây chằng liên kết xương này với xương khác, có nhiệm vụ ổn định khớp gối. Khi dây chằng bị giãn hoặc đứt, đầu gối sẽ bị tổn thương, sưng đau, giảm hoặc mất khả năng cử động, sử dụng khớp bị tổn thương.
Sụn chêm giúp ổn định khớp, bảo vệ xương không bị hao mòn, nhưng chỉ cần một cú xoay gối đột ngột khi chơi thể thao cũng có thể dẫn đến sụn chêm bị rách/vỡ. Chấn thương có thể xảy ra ở nhiều vị trí khác nhau như rách sụn trong – ngoài, rách vùng giàu mạch hoặc vô mạch,… Hình thái của vết rách cũng khác nhau, có thể là rách theo chiều dọc, chiều ngang, hình vạt hoặc các hình dạng phức tạp khác.
Viêm gân bánh chè là tình trạng thường xảy ra khi khớp gối hoạt động kéo dài hoặc không được khởi động kỹ trước khi tập luyện, dẫn đến sưng đau và viêm gân. Chấn thương này thường xuất hiện ở người chơi thể thao và người vận động nhiều. Người chơi bóng rổ và bóng chuyền là đối tượng dễ bị viêm gân bánh chè hơn bình thường.
Trật khớp gối xảy ra khi 3 xương của đầu gối bị lệch ra khỏi cấu trúc thẳng hàng bình thường. Đây là tình trạng khẩn cấp, gây đau đớn, làm mất khả năng cử động khớp gối tạm thời. Nếu không can thiệp kịp thời có thể dẫn đến các rủi ro như dị dạng khớp, cứng khớp mạn tính, nhiễm trùng khớp,… Trật khớp gối là chấn thương rất hiếm, với tỷ lệ khoảng 1/100.000 người mỗi năm, chủ yếu gặp ở nam giới và người lớn tuổi. (2)
Một nguyên nhân đau khớp gối do chơi thể thao khác là gãy xương bánh chè. Đây là một xương nhỏ, nằm ở phía trước khớp gối, có vai trò quan trọng trong quá trình truyền lực để gấp duỗi gối. Gãy xương bánh chè là một chấn thương nghiêm trọng khiến người bệnh khó hoặc thậm chí không thể duỗi thẳng đầu gối để đi lại. Một số trường hợp gãy xương bánh chè nhẹ có thể bó bột hoặc nẹp cho đến khi xương lành lại. Trường hợp nặng cần được phẫu thuật để phục hồi chức năng.
Viêm bao hoạt dịch khớp gối là tình trạng viêm túi chứa dịch lỏng ở khớp gối. Bao hoạt dịch giúp giảm ma sát và là miếng đệm chịu lực giữa 2 đầu xương. Bao hoạt dịch ở bất kỳ vị trí nào trong khớp gối cũng đều có khả năng bị viêm. Tuy nhiên, vị trí trước xương bánh chè, phía bên trong đầu gối và bên dưới khớp là dễ bị viêm nhất. Tổn thương này gây đau đớn và hạn chế khả năng vận động của người bệnh.
Hội chứng dải chậu chày là tình trạng tổn thương, kích ứng những mô sợi tại dải chậu chày. Chấn thương này xảy ra khi vận động quá mức, khiến dải chậu chày bị siết chặt, kích thích và viêm. Hội chứng dải chậu chày là chấn thương khớp gối thường gặp ở các vận động viên chạy bộ và đạp xe vì những hoạt động này đòi hỏi phải duỗi và gập đầu gối nhiều lần.
Viêm khớp gối xảy ra khi những mảnh xương sụn đầu gối tổn thương, khiến các xương cọ xát vào nhau nhiều hơn, gây đau nhức, khó chịu. Vận động viên quần vợt, điền kinh, bóng đá… hoặc người tham gia các môn thể thao yêu cầu chạy liên tục rất dễ bị viêm khớp đầu gối. Khi bị chấn thương, người bệnh cần được chăm sóc đặc biệt để phòng ngừa tái phát.
Bong gân đầu gối xảy ra khi một hoặc nhiều dây chằng ở gối đột nhiên bị kéo giãn hoặc rách. Việc sử dụng giày dép không phù hợp có thể góp phần tăng nguy cơ bong gân khi chơi thể thao. Bên cạnh đó, căng cơ đầu gối là một chấn thương thường gặp khác. Đây là hiện tượng các cơ ở đầu gối bị kéo căng hơn mức bình thường và vượt quá khả năng chịu đựng của chúng. Trong trường hợp nghiêm trọng, tình trạng này có thể gây ra sự rách hoặc đứt cơ.
Nhiễm trùng khớp gối sau chấn thương thể thao là tình trạng xảy ra do vi khuẩn xâm nhập vào khớp gối qua vết thương. Vi khuẩn staphylococcus aureus (tụ cầu khuẩn) là thủ phạm gây bệnh hàng đầu. Vi khuẩn này có thể sống trên làn da khỏe mạnh bình thường. Ngoài ra, virus và nấm cũng có thể xâm nhập vào khớp gối gây nhiễm trùng thông qua vết thương hở do chấn thương khi chơi thể thao gây nên.
Các triệu chứng đau đầu gối khi chơi thể thao có thể đa dạng tùy thuộc vào loại chấn thương và mức độ nghiêm trọng. Dưới đây là những triệu chứng thường gặp:
Bài liên quan: Đau đầu gối khi vận động
Các yếu tố làm tăng nguy cơ bị đau đầu gối khi chơi thể thao rất đa dạng, thường gặp nhất là:
Đau đầu gối do chơi thể thao có nghiêm trọng hay không, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ tổn thương. Đôi khi chỉ là những cơn đau nhẹ do vận động quá sức và có thể tự khỏi khi nghỉ ngơi. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đau đầu gối lại là dấu hiệu của những chấn thương nghiêm trọng hơn cần được thăm khám và điều trị y tế.
Bạn nên gặp bác sĩ khi cảm thấy khớp gối bị đau sau khi chơi thể thao, đặc biệt có kèm theo các triệu chứng như sưng tấy, bầm tím, cứng khớp, đau dữ dội,… Việc thăm khám bác sĩ sớm sẽ giúp chẩn đoán chính xác vấn đề mà đầu gối đang gặp phải, từ đó có phương pháp điều trị phù hợp, tránh các biến chứng nghiêm trọng hơn như thoái hóa khớp gối về sau.
Tùy thuộc vào nguyên nhân gây đau đầu gối sau khi chơi thể thao và mức độ của các triệu chứng, bác sĩ sẽ có phương pháp điều trị chuyên biệt cho từng người. Một số cách điều trị thường được sử dụng là dùng thuốc, vật lý trị liệu, chườm nóng,… cụ thể sau đây.
Nếu gặp người bị chấn thương vùng gối, bạn có thể thực hiện sơ cứu ban đầu theo các bước sau:
Lưu ý:
Acetaminophen (Tylenol®) hoặc thuốc chống viêm không steroid (NSAID) là thuốc không kê đơn, giúp làm dịu cơn đau khớp gối. Người có tiền sử loét dạ dày, bệnh thận hoặc gan, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng các loại thuốc này. Lưu ý rằng không dùng quá 3.000 miligam acetaminophen mỗi ngày, vì có thể gây tổn thương gan. (3)
Tập vật lý trị liệu giúp giảm đau, giảm sưng, tăng cường sức mạnh, cải thiện phạm vi chuyển động, giúp người bệnh trở lại hoạt động bình thường an toàn. Hãy bắt đầu với cường độ và số lần lặp lại thấp, sau đó tăng dần khi sức mạnh và khả năng chịu đựng của khớp gối được cải thiện. Bạn nên tập vật lý trị liệu theo hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả và tránh chấn thương.
Chườm nóng và chườm lạnh là hai phương pháp giảm đau và sưng hiệu quả cho khớp gối. Bạn có thể sử dụng túi chườm nóng hoặc lạnh, chườm lên khớp gối bị đau để cải thiện tình trạng của mình. Lưu ý, mỗi lần chườm không nên thực hiện quá 15 phút và tránh để da bị bỏng nóng hoặc bỏng lạnh.
Người bị đau đầu gối do chơi thể thao không phải lúc nào cũng cần phẫu thuật. Trong nhiều trường hợp, các phương pháp điều trị bảo tồn như chườm lạnh, dùng thuốc, vật lý trị liệu có thể mang lại hiệu quả tốt. Tuy nhiên, phẫu thuật sẽ được cân nhắc khi chấn thương nghiêm trọng hoặc các phương pháp điều trị khác không mang lại hiệu quả. Hiện nay, có nhiều phương pháp phẫu thuật như nội soi, thay khớp gối,…
Để đảm bảo an toàn cho khớp gối và ngăn ngừa tình trạng đau đầu gối khi chơi thể thao, bạn cần lưu ý các vấn đề sau.
Việc chuyển từ trạng thái nghỉ ngơi sang vận động cường độ cao một cách đột ngột có thể gây áp lực lớn lên hệ tim mạch. Khởi động giúp nhịp tim tăng dần đều, chuẩn bị cho tim và hệ tuần hoàn thích nghi với cường độ hoạt động cao hơn, đảm bảo cung cấp đủ oxy và dưỡng chất đến các cơ quan, bao gồm cả khớp gối. Khi cơ thể sẵn sàng, bạn sẽ kiểm soát các động tác tốt hơn, giảm nguy cơ sai tư thế hoặc mất thăng bằng dẫn đến chấn thương khớp gối.
Cơ tứ đầu đùi và cơ gân kheo là 2 cơ chính kiểm soát chuyển động của đầu gối, đóng vai trò quan trọng trong việc giữ cho khớp gối ổn định. Khi các cơ này khỏe mạnh sẽ giảm thiểu sự di lệch không mong muốn của khớp, từ đó tránh chấn thương. Điều này đặc biệt quan trọng trong các hoạt động thể thao đòi hỏi sự thay đổi hướng đột ngột, nhảy hoặc tiếp đất. Bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để được hướng dẫn thêm các bài tập cải thiện sức mạnh của cơ tứ đầu đùi và cơ gân kheo phù hợp với thể trạng của mình.
Khi chúng ta chạy, nhảy hoặc tiếp đất, một lực lớn sẽ tác động lên khớp gối. Giày thể thao được thiết kế tốt giúp hấp thụ và phân tán lực tác động, giảm thiểu áp lực trực tiếp lên khớp gối. Bạn nên chọn giày ôm sát bàn chân, đế giày có độ cao vừa phải, đệm lót êm ái để hỗ trợ tốt nhất trong quá trình chơi thể thao.
Xem thêm: Đau đầu gối khi đá bóng
Trong thể thao, bạn nên tăng dần cường độ, tần suất tập luyện một cách có kiểm soát. Cơ bắp và khớp cần thời gian để phục hồi sau mỗi buổi tập. Việc tăng cường độ quá nhanh sẽ không cho phép cơ thể phục hồi đầy đủ, dẫn đến mệt mỏi tích lũy và tăng nguy cơ chấn thương.
Bên cạnh những lưu ý trên, bạn cũng có thể đeo băng bảo vệ khớp gối khi chơi thể thao để giảm thiểu chấn thương. Băng gối giúp duy trì sự cân bằng và ổn định của khớp, đặc biệt quan trọng trong các môn thể thao có nhiều chuyển động ngang, xoay người như bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ.
Một cách hữu hiệu khác để phòng tránh té ngã, chấn thương khớp gối khi chơi thể thao là đảm bảo sân tập, đường chạy hoặc khu vực chơi thể thao bằng phẳng, không có vật cản, trơn trượt hoặc lầy lội.
Các môn thể thao có nhiều động tác bật nhảy, xoay người hoặc dừng đột ngột như bóng đá, bóng rổ, tennis thường tạo áp lực lớn lên khớp gối, dễ gây ra các chấn thương như giãn dây chằng, rách sụn chêm. Ngược lại, các môn thể thao như bơi lội, đi bộ nhanh sẽ giảm thiểu áp lực lên khớp gối. Mỗi người có sở thích và thể trạng sức khỏe khác nhau, hãy chọn môn thể thao phù hợp nhất với bản thân.
Thăm khám xương khớp định kỳ giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe xương khớp bằng cách tầm soát, chẩn đoán sớm và điều trị các bệnh lý có thể xảy ra. Ngoài ra, khi thăm khám bạn sẽ được bác sĩ tư vấn về chế độ dinh dưỡng, thói quen sinh hoạt và các bài tập phù hợp giúp tăng cường sức khỏe khớp gối. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những vận động viên có cường độ tập luyện cao.
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ giàu kinh nghiệm, tận tâm và nhiệt tình. Đây cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc tầm soát, chẩn đoán và điều trị các bệnh về cơ xương khớp với kỹ thuật hiện đại theo phác đồ quốc tế.
Tâm Anh còn trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, robot Artis Pheno, máy đo mật độ xương, máy siêu âm…; bàn mổ Meera-Maquet, hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss,… giúp phát hiện sớm các tổn thương và điều trị hiệu quả các vấn đề về cơ xương khớp.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Tóm lại, để hạn chế tối đa nguy cơ đau đầu gối do chơi thể thao, việc khởi động kỹ càng, tập luyện đúng kỹ thuật, lựa chọn giày phù hợp và nghỉ ngơi đầy đủ là vô cùng cần thiết. ECO Pharma khuyên bạn nên thăm khám ngay khi có các biểu hiện bất thường ở khớp gối để được can thiệp kịp thời.
