Theo ước tính, khoảng 70% người lớn tuổi bị đau khớp. Đây được xem là vấn đề sức khỏe phổ biến, gây ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng sống. Nếu không được kiểm soát kịp thời, bệnh có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí tàn phế. Cùng dược phẩm ECO Pharma tìm hiểu cách phòng ngừa và điều trị đau nhức xương khớp ở người già qua bài viết sau.
Đau nhức xương khớp ở người già là tình trạng đau, cứng khớp, giảm phạm vi chuyển động do quá trình lão hóa tự nhiên hoặc các bệnh lý xương khớp gây ra. Theo ước tính, hơn 50% người trên 65 tuổi bị đau khớp. Vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất mà còn làm tăng nguy cơ lo âu, trầm cảm ở người cao tuổi. (1)
Tùy nguyên nhân, đau nhức xương khớp ở người cao tuổi có thể biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau, phổ biến là:
Các nguyên nhân chủ yếu khiến người già bị đau nhức xương khớp gồm:
Thoái hóa khớp xảy ra khi lớp sụn bảo vệ các đầu xương bị mòn theo thời gian, khiến xương cọ xát vào nhau, gây đau nhức, cứng khớp, hạn chế phạm vi cử động. Ngoài ra, các gai xương cũng có thể phát triển dẫn đến biến dạng khớp. Bệnh thường ảnh hưởng đến khớp bàn tay, gối, háng, cổ và lưng dưới. Phụ nữ có tỷ lệ mắc cao hơn nam giới, đặc biệt là người trên 50 tuổi.
Loãng xương là tình trạng mật độ khoáng chất và khối lượng xương giảm dần theo thời gian, khiến xương trở nên giòn, yếu, dễ gãy ngay cả khi chỉ té ngã nhẹ. Đau lưng dưới, chiều cao giảm dần, cột sống bị cong là biểu hiện thường gặp của tình trạng này. Theo ước tính, khoảng 50% phụ nữ và 25% nam giới trên 50 tuổi bị loãng xương.
Viêm khớp dạng thấp là bệnh tự miễn mạn tính, gây đau, sưng và cứng ở bao hoạt dịch của khớp. Bệnh thường ảnh hưởng đến cùng một khớp ở cả hai bên cơ thể như ngón tay, bàn tay, cổ tay, gối, mắt cá chân, bàn chân, ngón chân. Đôi khi, tình trạng viêm cũng tác động tiêu cực đến các bộ phận khác như da, mắt, tim, phổi.
Viêm khớp dạng thấp xảy ra khi hệ thống miễn dịch tấn công nhầm bao hoạt dịch (synovium) của chính cơ thể, dẫn đến viêm nhiễm. Hệ quả là synovium dày lên, sưng phồng, chèn ép sụn và xương, gây đau, sưng đỏ, giảm biên độ chuyển động của khớp. Ngoài ra, hệ thống gân và dây chằng có chức năng liên kết các khớp cũng trở nên suy yếu, làm khớp biến dạng. Bệnh xuất hiện ở mọi lứa tuổi, nhưng thường khởi phát ở độ tuổi trung niên.
Thiếu hụt các chất quan trọng như canxi, vitamin D, axit béo omega-3 có thể ảnh hưởng đến sức khỏe xương khớp ở người già. Vì canxi tham gia cấu tạo xương, vitamin D thúc đẩy cơ thể hấp thụ canxi và axit béo omega-3 có khả năng chống viêm.
Khi tuổi tác cao, người già thường chán ăn, do sức khỏe răng miệng kém làm giảm khả năng nhai nuốt, hoặc sử dụng nhiều thuốc kê đơn ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa. Một số yếu tố nguy cơ khác như trầm cảm, mất trí nhớ, bệnh mãn tính cũng khiến người bệnh mất khả năng mua hoặc chuẩn bị bữa ăn đủ chất.
Sụn khớp là loại mô liên kết đặc biệt, không có mạch máu. Theo quá trình lão quá, sụn trải qua những thay đổi về mặt phân tử, cấu trúc và cơ học đáng kể. Ví dụ, proteoglycan (thành phần tạo dịch nhầy, duy trì độ bền, khả năng chịu lực cho sụn) bị giảm kích thước; hoặc collagen (protein cấu trúc chính trong sụn) tăng liên kết chéo, khiến sụn trở nên cứng, kém linh hoạt. Hệ quả là sụn giảm độ đàn hồi, gây đau nhức khi vận động ở người cao tuổi.
Thói quen sinh hoạt không khoa học có thể khởi phát hoặc làm trầm trọng thêm tình trạng đau nhức xương khớp ở người cao tuổi. Chẳng hạn như hút thuốc lá không chỉ gây viêm toàn thân, bao gồm khớp; mà còn giảm lưu lượng máu đến các mô, ức chế tổng hợp collagen, cản trở quá trình phục hồi của khớp.
Lạm dụng rượu bia cũng là một tác nhân phổ biến vì làm giảm khả năng hấp thụ canxi và vitamin D, hai dưỡng chất thiết yếu cho sức khỏe xương. Đồng thời, làm tăng nguy cơ té ngã, dẫn đến chấn thương khớp hoặc gãy xương.
Bên cạnh đó, làm việc và sinh hoạt sai tư thế cũng tạo áp lực không đều lên khớp, thúc đẩy quá trình thoái hóa diễn ra nhanh hơn.
Bài liên quan: Đau nhức xương khớp toàn thân
Người cao tuổi thường ít vận động do đau nhức, nhưng điều này lại khiến các cơ quanh khớp suy yếu, giảm khả năng nâng đỡ và bảo vệ khớp. Hệ quả là khớp phải chịu nhiều áp lực hơn. Ngoài ra, thiếu vận động còn làm giảm lưu lượng máu đến khớp, gây cứng khớp và hạn chế phạm vi chuyển động.
Lối sống thụ động còn liên quan đến tình trạng thừa cân, béo phì, khiến các khớp chịu lực như gối, háng phải hoạt động căng thẳng hơn, đẩy nhanh quá trình thoái hóa.
Gout là một dạng viêm khớp xảy ra khi nồng độ axit uric trong máu tăng cao. Axit uric giúp cơ thể phân hủy purin trong thực phẩm, nhưng khi nồng độ quá cao, chúng tạo thành các tinh thể urat sắc nhọn, lắng đọng trong khớp, gây đau, viêm và sưng. Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến khớp ngón chân cái, nhưng cũng có thể xảy ra ở khớp gối, mắt cá chân, bàn chân, bàn tay, cổ tay, khuỷu tay.
Bệnh thường gặp nhiều ở nam giới và đa số khởi phát từ độ tuổi trung niên. Trong khi nữ giới thường phát triển các triệu chứng gout sau thời kỳ mãn kinh.
Các chấn thương trước đây, chẳng hạn như gãy xương, trật khớp, rách sụn chêm, rách dây chằng,… có thể làm tổn thương sụn hoặc cấu trúc khác của khớp, từ đó đẩy nhanh quá trình thoái hóa. Hệ quả là gây đau nhức khi về già, đặc biệt là khi không được điều trị kịp thời và đúng cách.
Nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ đau khớp ở người già. Hiểu rõ các vấn đề này giúp bạn phòng ngừa và kiểm soát bệnh tốt hơn:
Đau khớp ở người cao tuổi có thể nguy hiểm nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Mức độ nghiêm trọng phụ thuộc vào nguyên nhân, tình trạng tổn thương và sức khỏe tổng thể của người bệnh.
Trong một số trường hợp, đau khớp là biểu hiện của quá trình lão hóa tự nhiên, có thể kiểm soát bằng cách điều chỉnh chế độ ăn uống, nghỉ ngơi, vận động, sinh hoạt khoa học. Tuy nhiên, đau khớp cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nguy hiểm như viêm khớp dạng thấp, bệnh gout, nhiễm trùng khớp.
Đau khớp mạn tính ở người cao tuổi làm hạn chế phạm vi chuyển động, gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày, khiến người bệnh mất khả năng tự chăm sóc bản thân. Nguy cơ té ngã, gãy xương, chấn thương khớp cũng gia tăng. Ngoài ra, cơn đau kéo dài còn ảnh hưởng đến giấc ngủ, gây mệt mỏi, chán ăn và dẫn đến các rối loạn tâm lý như lo âu, trầm cảm.
Bệnh đau nhức xương khớp ở người già tác động tiêu cực đến sức khỏe và chất lượng sống, dẫn đến nhiều biến chứng:
Đau nhức xương khớp làm giảm biên độ chuyển động của khớp, ảnh hưởng đến khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày như đi lại, tắm rửa, mặc quần áo, nấu ăn. Điều này khiến người cao tuổi mất tính độc lập, phải phụ thuộc vào người khác, tác động tiêu cực đến chất lượng sống và sức khỏe tinh thần.
Mặt khác, việc hạn chế vận động cũng làm yếu cơ, giảm độ dẻo dai của khớp, tạo ra một vòng luẩn quẩn, gây đau nhức nghiêm trọng hơn.
Trường hợp đau khớp kéo dài từ 3 tháng trở lên được xem là đau mãn tính. Tình trạng này dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe khác như rối loạn giấc ngủ, chán ăn, mệt mỏi, thiếu năng lượng, giảm khả năng tập trung, lo âu và trầm cảm. Ngoài ra, người bệnh cũng thường tiêu thụ nhiều thuốc giảm đau hơn, làm tăng tỷ lệ mắc tác dụng phụ không mong muốn, gồm rối loạn tiêu hóa, tổn thương gan và thận.
Đau nhức xương khớp làm giảm sức mạnh cơ, ảnh hưởng đến khả năng giữ thăng bằng, tăng nguy cơ té ngã ở người già. Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC), té ngã là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong do chấn thương ở người từ 65 tuổi trở lên. Tại Mỹ, từ năm 2012 đến 2021, tỷ lệ tử vong do ngã (đã điều chỉnh theo độ tuổi) đã tăng 41%, từ 55.3/100000 người cao tuổi lên 78/100000 người. (2)
Nếu không được kiểm soát tốt, đau nhức xương khớp có thể gây ra những tổn thương nghiêm trọng như phá hủy sụn, xương dưới sụn và các cấu trúc quanh khớp gồm dây chằng, gân; đồng thời dẫn đến hình thành gai xương. Hệ quả là khớp bị biến dạng theo thời gian.
Ở người già, tình trạng này thường gặp ở người mắc viêm khớp dạng thấp, khiến các khớp nhỏ như khớp ngón tay, khớp bàn tay bị lệch, cong, không thể duỗi thẳng, xuất hiện nốt sần. Người bệnh khó cử động linh hoạt, ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
Trường hợp nghiêm trọng, đau nhức xương khớp không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến tàn tật vĩnh viễn. Điều này khiến bạn mất khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày như leo cầu thang, đi bộ, tắm rửa, mặc quần áo. Việc không thể tự chăm sóc bản thân cũng tác động tiêu cực đến sức khỏe tinh thần của người bệnh và tăng gánh nặng cho gia đình, xã hội.
Người già nên đến gặp bác sĩ để được thăm khám nếu xuất hiện các triệu chứng dưới đây và kéo dài 3 ngày trở lên (3):
Để chẩn đoán nguyên nhân đau khớp ở người già, bác sĩ thường chỉ định một số phương pháp:
Cơn đau khớp dao động từ mức độ nhẹ đến nặng, kéo dài vài tuần, vài tháng hoặc lâu hơn. Tuy nhiên, tình trạng này có thể được kiểm soát hiệu quả bằng thuốc, vật lý trị liệu hoặc phẫu thuật (4):
Dạng uống: Đối với cơn đau vừa đến nặng, kèm theo sưng, người bệnh thường được chỉ định dùng thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) như aspirin, celecoxib (Celebrex), ibuprofen (Advil, Motrin), naproxen (Aleve). Tuy nhiên, loại thuốc này có thể gây tác dụng phụ loét dạ dày, tăng nguy cơ mắc vấn đề về tim.
Dạng bôi: Dạng kem hoặc gel, dùng thoa lên da ở các khớp tổn thương để giảm đau, ví dụ capsaicin, salicylate, lidocaine. (Thường được chỉ định lựa chọn với trường hợp đau nhẹ, không sưng, acetaminophen được xem là lựa chọn an toàn hơn, nhưng dùng liều cao có thể làm tổn thương gan.)
Tiêm thuốc/chất giúp cải thiện cơn đau khớp như corticosteroid, axit hyaluronic, huyết tương giàu tiểu cầu (PRP); Hoặc chọc hút dịch khớp nhằm loại bỏ lượng dịch dư thừa, giảm sưng đau, cải thiện khả năng vận động.
Thường được chỉ định nếu các phương pháp điều trị bằng thuốc, tiêm, vật lý trị liệu không mang lại hiệu quả mong muốn. Một số kỹ thuật phổ biến gồm:
Ngoài ra, tùy tình trạng cụ thể, các kỹ thuật khác như cắt xương, cắt màng hoạt dịch, cố định khớp,… cũng có thể được chỉ định.
Hỗ trợ giảm đau, tăng cường cơ bắp quanh khớp, khôi phục khả năng vận động. Quá trình thực hiện cần có sự hướng dẫn, theo dõi của chuyên gia. Các biện pháp thường bao gồm:
Việc duy trì chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học là rất quan trọng, giúp phòng tránh đau nhức xương khớp người lớn tuổi, giảm nguy cơ biến chứng:
Duy trì cân nặng hợp lý hỗ trợ giảm áp lực cho khớp, đặc biệt là khớp chịu lực như khớp gối, háng. Nghiên cứu đã chứng minh, người thừa cân, béo phì trên 60 tuổi, việc giảm trung bình 5.7% cân nặng có thể giúp giảm đau và cải thiện khả năng vận động của khớp gối.
Vì vậy, bạn nên duy trì chỉ số BMI trong khoảng 18.5 – 22.9. Nếu đang bị thừa cân, béo phì, người bệnh nên xây dựng kế hoạch giảm cân an toàn thông qua chế độ ăn uống, luyện tập phù hợp, tránh giảm đột ngột gây hại cho sức khỏe.
Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe xương khớp. Người cao tuổi nên ưu tiên các dưỡng chất:
Bên cạnh đó, người bệnh cần nạp đủ 2 đến 2.5 lít nước mỗi ngày để bôi trơn khớp. Đồng thời tránh thực phẩm nhiều đường, muối, chất béo bão hòa và kiêng thuốc lá, rượu bia.
Tập thể dục đều đặn nhằm cải thiện độ linh hoạt, dẻo dai cho khớp, phòng tránh tình trạng đau, cứng khớp ở người cao tuổi. Bạn nên vận động nhẹ nhàng bằng cách đi bộ, chạy bộ, tập thái cực quyền,… khoảng 30 phút mỗi ngày. Điều quan trọng là cần điều chỉnh cường độ, thời gian tập phù hợp với thể trạng và nghỉ ngơi ngay khi cảm thấy mệt, tránh gắng sức.
Ngồi một chỗ trong thời gian dài làm giảm lưu thông máu, gây đau và cứng khớp. Để ngăn ngừa tình trạng này, việc xây dựng thói quen đứng dậy vươn vai, đi lại quanh phòng sau mỗi 30 – 60 phút ngồi là rất cần thiết.
Người cao tuổi cũng cần đảm bảo tư thế ngồi đúng, bằng cách giữ lưng thẳng, chân đặt trên sàn, đầu gối ngang hông hoặc hơi thấp hơn; hạn chế bắt chéo chân. Đồng thời sử dụng ghế có tựa lưng và kê thêm gối đằng sau để hỗ trợ nâng đỡ khớp.
Thời tiết lạnh khiến dịch khớp đặc hơn bình thường, dẫn đến cứng khớp. Hơn nữa, nhiệt độ thấp cũng gây co thắt mạch máu, giảm lưu lượng máu đến khớp, tăng nguy cơ đau nhức. Do đó, người già cần chú ý:
Xem thêm: Đau nhức xương khớp thời tiết thay đổi
Như đã đề cập, té ngã là nguyên nhân hàng đầu gây chấn thương khớp, thậm chí tử vong ở người lớn tuổi. Để phòng ngừa, một số biện pháp dưới đây có thể hữu ích:
Thăm khám định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề về xương khớp như loãng xương, thoái hóa, viêm khớp. Nhờ đó, bác sĩ có thể đưa ra phác đồ điều trị kịp thời, giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. Điều này cũng giúp duy trì khả năng vận động, nâng cao chất lượng sống cho người bệnh.
Khoa Cơ xương khớp, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh là nơi ứng dụng phương pháp, kỹ thuật hiện đại trong việc điều trị các bệnh lý xương khớp. Trung tâm đầu tư nhiều trang thiết bị hiện đại như hệ thống chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, hệ thống cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, hệ thống X-quang treo trần DigiRAD-FP, máy đo loãng xương bằng tia X Horizon W,… hỗ trợ chẩn đoán và điều trị chính xác, cá thể hóa. Đội ngũ chuyên gia đầu ngành tại Việt Nam với nhiều năm kinh nghiệm, được đào tạo tại nhiều nước tiên tiến trên thế giới, tận tâm và nhiệt huyết với từng người bệnh.
HỆ THỐNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA TÂM ANH
Có nhiều nguyên nhân gây đau nhức xương khớp ở người già, tuy nhiên tình trạng này có thể được phòng ngừa thông qua chế độ ăn uống, vận động hợp lý. Ngoài ra, bổ sung tinh chất chuyên biệt cho khớp cũng là biện pháp được nhiều chuyên gia khuyên dùng, bao gồm Eggshell Membrane, Collagen Type 2 không biến tính & Collagen Peptide, Turmeric Root (Curcumin), Chondroitin Sulfate. Đây là những tinh chất đã được chứng minh hỗ trợ giảm đau, cải thiện độ dẻo dai cho khớp, bảo vệ sụn khớp và màng hoạt dịch, ngăn ngừa thoái hóa khớp cho người lớn tuổi.
