Mất ngủ sau phẫu thuật gây mệt mỏi, suy nhược và cản trở quá trình hồi phục. Sau phẫu thuật nhiều người bị mất ngủ do đau đớn, lo lắng, tác dụng phụ của thuốc gây mê, thuốc điều trị… Cùng ECO Pharma tìm hiểu về tình trạng này.
Mất ngủ sau phẫu thuật bao gồm các triệu chứng khó ngủ, ngủ không sâu giấc. Đây là tình trạng phổ biến sau phẫu thuật do đau đớn, tâm lý lo lắng, thay đổi chế độ ăn uống, tác dụng phụ của thuốc gây mê, thuốc điều trị,… Rối loạn giấc ngủ kéo dài ảnh hưởng xấu đến quá trình hồi phục sau phẫu thuật.
Có rất nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng mất ngủ sau khi phẫu thuật. Dưới đây là một số vấn đề phổ biến: (1)
Phương pháp gây mê toàn thân đưa người bệnh vào trạng thái ngủ để không cảm nhận được cơn đau và giúp họ nằm yên, ổn định trong suốt quá trình phẫu thuật. Mặc dù vậy nó có thể gây ra tác dụng phụ như mất ngủ.
Ngoài ra, một số loại thuốc được chỉ định sau phẫu thuật như thuốc kháng sinh, steroids, thuốc an thần, viên uống bổ sung sắt hoặc thuốc hô hấp cũng có thể gây tác dụng phụ mất ngủ.
Xem thêm: Uống thuốc kháng sinh gây mất ngủ đúng không?
Cảm giác đau là nguyên nhân phổ biến gây mất ngủ sau khi phẫu thuật. Cơn đau khiến bạn khó vào giấc, ngủ không sâu hoặc thao thức suốt đêm. Ngược lại, rối loạn giấc ngủ cũng có thể làm cơ thể nhạy cảm hơn với các cơn đau và giảm ngưỡng chịu đựng. (2)
Thuốc mê sẽ hết tác dụng sau khi bệnh nhân hồi tỉnh, trở về phòng hậu phẫu. Mặc dù vài ngày tiếp theo thuốc giảm đau sẽ được kê đơn nhưng nó không hoàn toàn giúp bạn thoát khỏi cảm giác đau, nhất là khi hắt hơi và ho.
Sau phẫu thuật, người bệnh sẽ bị hạn chế đi lại, buộc phải ở trong bệnh viện để theo dõi quá trình hồi phục. Không gian bệnh viện xa lạ có thể là nguyên nhân gây khó ngủ. Những hạn chế trong môi trường điều trị như phòng ốc bí bách, giường chật hẹp, nệm cứng, mùi thuốc khử trùng,… đều ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
Ngoài ra, tiếng ồn trong bệnh viện, đầu dò theo dõi nhịp tim trên ngực, ống truyền dịch tĩnh mạch ở cánh tay hoặc ống dẫn lưu ở vết thương phẫu thuật… đều khiến bạn khó có được sự yên tĩnh, thoải mái để vào giấc. Đôi khi, người bệnh có thể bị đánh thức khi nhân viên y tế kiểm tra huyết áp, nhiệt độ định kỳ.
Cho dù phẫu thuật đã diễn ra thành công, người bệnh vẫn có thể lo lắng về các biến chứng, khả năng bệnh tái phát, chi phí điều trị. Đặc biệt, các bệnh nhân ung thư thường lo lắng về kế hoạch điều trị tiếp theo, tiên lượng sống, tương lai của bản thân, con cái, chồng/vợ. Những trăn trở này khiến đầu óc căng thẳng và không thể vào giấc. Nhiều người thậm chí có thể rơi vào trầm cảm sau phẫu thuật.
Quá trình phục hồi sau phẫu thuật sẽ làm xáo trộn sinh hoạt hằng ngày của người bệnh. Thời gian ăn uống, nghỉ ngơi chưa kịp điều chỉnh như trước. Hầu hết người vừa trải qua phẫu thuật đều bị hạn chế đi lại, nghỉ ngơi chủ yếu ở trên giường nên thường ngủ nhiều vào ban ngày dẫn tới khó ngủ vào ban đêm.
Chế độ ăn uống khoa học đóng vai trò thiết yếu hỗ trợ người bệnh nhanh chóng hồi phục sức khỏe. Nhưng sau phẫu thuật, nhiều cơ quan trong cơ thể chưa hoạt động bình thường trở lại, gây cản trở việc ăn uống và hấp thụ chất dinh dưỡng. Ngoài ra, do phải uống thuốc thường xuyên nên vị giác của người bệnh cũng bị ảnh hưởng, dẫn tới ăn uống không ngon miệng.
Nếu không được chăm sóc bằng chế độ dinh dưỡng khoa học và hợp lý, cơ thể sẽ rơi vào trạng thái mệt mỏi, suy nhược. Rối loạn giấc ngủ do thiếu dinh dưỡng có thể xảy ra.
Mất ngủ sau khi phẫu thuật thường gặp. Bạn không cần lo lắng nếu nó chỉ xảy ra trong vài ngày, vài tuần. Nhưng nếu kéo dài hơn 3 tháng sẽ trở thành mãn tính. Mất ngủ mãn tính gây mệt mỏi kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quá trình hồi phục sau phẫu thuật. Nó làm giảm hiệu suất làm việc, học tập và tăng nguy cơ trầm cảm.
Đối với ngoại hình, mất ngủ kéo dài gây ra quầng thâm mắt, da nổi mụn, xỉn màu, khô và nếp nhăn. Nó cũng là nguyên nhân phổ biến của chứng rụng tóc. Mất ngủ mãn tính khó điều trị và điều trị tốn kém, mất nhiều thời gian hơn.
Chứng mất ngủ sau phẫu thuật thường là tình trạng tạm thời, kéo dài vài ngày đến vài tuần. Người bệnh trải qua những ca phẫu thuật nghiêm trọng có xu hướng bị gián đoạn giấc ngủ lâu hơn so với ca phẫu thuật nhỏ.
Hầu hết trường hợp mất ngủ sau phẫu thuật đều tự cải thiện. Tuy nhiên, nếu mất ngủ kéo dài hơn hai tuần, bạn nên đến bệnh viện thăm khám để tìm nguyên nhân và cách khắc phục.
Bạn có thể áp dụng một số biện pháp dưới đây nhằm cải thiện mất ngủ sau phẫu thuật:
Khi chưa xuất viện
Khi đã xuất viện về nhà
Sau khi phẫu thuật, người bệnh cần chế độ ăn phù hợp để đẩy nhanh quá trình hồi phục vết thương, tránh teo cơ, nâng cao đề kháng. Tùy thuộc vào tính chất ca phẫu thuật mà mỗi người sẽ có chế độ dinh dưỡng khác nhau:
Phẫu thuật không can thiệp ống tiêu hóa (cắt ruột thừa viêm nội soi, mổ chấn thương chỉnh hình,…): Thông thường chỉ cần truyền dịch trong ngày đầu tiên sau mổ. Ngày thứ 2, người bệnh nên uống sữa, nước cháo và ăn uống bình thường sau khi đánh hơi. Tiếp đó, bạn tăng dần số lượng và mức độ đặc của thức ăn, ưu tiên món dễ tiêu, dễ hấp thụ.
Phẫu thuật có can thiệp ống tiêu hóa (mổ cắt dạ dày, cắt ruột,…): Truyền dinh dưỡng qua tĩnh mạch sau khi mổ. Khi người bệnh đã xì hơi được, có thể bắt đầu uống sữa, ăn nước cháo rồi tăng dần số lượng, mức độ đặc của thức ăn kết hợp giảm dần dịch truyền.
Thực đơn dinh dưỡng sau khi phẫu thuật bạn có thể tham khảo:
Bạn cần lưu ý một số vấn đề liên quan đến chế độ sinh hoạt hằng ngày sau phẫu thuật:
Người bệnh nên tránh lo âu quá mức trong thời gian điều trị hậu phẫu. Nếu có bất cứ băn khoăn gì, hãy liên hệ bác sĩ để được giải đáp. Tinh thần lạc quan, tích cực là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ và quá trình phục hồi.
Ngoài ra, sự quan tâm, động viên từ gia đình, bạn bè cũng đóng vai trò to lớn giúp người bệnh cảm thấy thoải mái, yên tâm điều trị.
Tùy thuộc vào chỉ định của bác sĩ, người bệnh mới biết khi nào có thể vận động nhẹ nhàng và khi nào có thể luyện tập bình thường trở lại. Trường hợp đã có sự đồng ý từ các bác sĩ, bạn có thể thực hiện những hoạt động thể chất nhẹ nhàng như: đi bộ, ngồi thiền, tập thái cực quyền,… nhằm thúc đẩy tuần hoàn máu, cải thiện cơ xương khớp.
Lưu ý không nên gắng sức trong lúc tập luyện, hãy dừng lại để nghỉ ngơi bất cứ khi nào cơ thể thấy mệt. Tập thể dục mỗi ngày sẽ mang đến cảm giác thoải mái, nâng cao tinh thần, từ đó chất lượng giấc ngủ trở nên tốt hơn.
Một số loại thảo dược thiên nhiên an toàn có tác dụng thúc đẩy giấc ngủ là: tâm sen, lá vông, hoa cúc, lạc tiên,… Tuy nhiên sau phẫu thuật, người bệnh thường được chỉ định uống thuốc kháng sinh, thuốc kháng viêm, thuốc giảm đau, sắt,… nên việc dùng thảo dược có thể gây tương tác với thành phần của thuốc. Do đó bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng để đảm bảo an toàn.
Mất ngủ sau phẫu thuật có thể làm chậm quá trình hồi phục. Người bệnh không nên để mất ngủ kéo dài vì sẽ khó điều trị. Bạn nên nói với bác sĩ điều trị để được điều chỉnh thuốc, chế độ ăn, điều kiện phòng ốc. Sau khi xuất viện về nhà, bạn nên chú ý đến không gian phòng ngủ, dinh dưỡng, luyện tập. Có thể sử dụng các thảo dược tốt cho giấc ngủ nhưng cần hỏi ý kiến của bác sĩ.
