Theo Viện Y tế Quốc gia Mỹ, tỷ lệ phụ nữ mắc chứng rối loạn giấc ngủ thay đổi theo từng giai đoạn, từ 39% – 47% trong thời kỳ tiền mãn kinh, tăng từ 35% – 60% sau mãn kinh. Mãn kinh bắt đầu từ độ tuổi nào, vì sao phụ nữ thường bị mất ngủ tuổi mãn kinh? Cùng ECO Pharma tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
Mất ngủ tuổi mãn kinh là tình trạng rối loạn giấc ngủ rất phổ biến ở phụ nữ trong trong giai đoạn buồng trứng suy giảm mạnh mẽ. Khó ngủ, ngủ không sâu giấc, thường xuyên tỉnh dậy giữa đêm, mất ngủ là các triệu chứng thường xảy ra ở phụ nữ trong giai đoạn mãn kinh.
Rối loạn giấc ngủ có thể kéo dài suốt từ thời kỳ tiền mãn kinh cho đến khi mãn kinh, thậm chí sau thời kỳ này ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe, tinh thần và chất lượng cuộc sống của phụ nữ. Theo các nghiên cứu, có tới 40 – 60% phụ nữ trong thời kỳ mãn kinh gặp vấn đề về giấc ngủ. (1)
Mãn kinh xảy ra khi buồng trứng ngừng sản xuất hormone estrogen, progesterone để kết thúc chu kỳ kinh nguyệt. Mãn kinh thường bắt đầu từ độ tuổi 40 – 55 tuổi, nhưng các triệu chứng đã bắt đầu từ trước đó ba đến năm năm, được gọi là thời kỳ tiền mãn kinh.
Trong thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh, nội tiết tố của phụ nữ suy giảm mạnh mẽ gây ra nhiều triệu chứng khó chịu, ảnh hưởng đến cả thể chất và tâm sinh lý. Bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, kinh nguyệt không đều (thường là kinh nguyệt ít hơn, chu kỳ kinh không đều), tăng cân, mỡ bụng, rụng tóc, lão hóa da, khô hạn âm đạo… có thể diễn ra cùng lúc dẫn đến sự già đi nhanh chóng, tâm lý bất ổn, cáu kỉnh, tập trung kém, suy giảm tình dục… và khó ngủ, mất ngủ triền miên.
Mất ngủ tuổi mãn kinh là vấn đề phức tạp, thường do những nguyên nhân như:
Mất ngủ tuổi mãn kinh chủ yếu do sự suy giảm hai hormone nữ là estrogen và progesterone. Đây là những nội tiết tố đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa giấc ngủ, duy trì trạng thái thư giãn, giúp cơ thể dễ dàng chìm vào giấc ngủ sâu.
Estrogen đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa giấc ngủ bằng cách ức chế các chất dẫn truyền thần kinh kích thích như norepinephrine, dopamine, từ đó làm giảm trạng thái tỉnh táo quá mức. Ngoài ra, estrogen còn giúp điều chỉnh nhiệt độ cơ thể ở mức thấp hơn vào ban đêm, tạo điều kiện lý tưởng để bạn dễ ngủ hơn. Khi estrogen suy giảm, khả năng ổn định trạng thái thư giãn của cơ thể bị gián đoạn, gây khó ngủ, giấc ngủ không trọn vẹn. (2)
Progesterone được xem là “hormone hỗ trợ giấc ngủ”, kích thích thụ thể benzodiazepine trong não, giải phóng GABA – chất dẫn truyền thần kinh có tác dụng làm dịu, thư giãn cơ thể. Ngoài ra, progesterone cũng cải thiện chức năng hô hấp, giúp duy trì giấc ngủ sâu. Khi mức progesterone giảm đi, phụ nữ sẽ rơi vào trạng thái căng thẳng, lo âu, khó thư giãn và dễ thức giấc giữa đêm.
Khi cả hai hormone này cùng suy giảm, cơ thể mất đi trạng thái cân bằng cần thiết để duy trì giấc ngủ ổn định. Hậu quả là giấc ngủ bị gián đoạn, kém chất lượng, mệt mỏi kéo dài, giảm khả năng hồi phục của cơ thể.
Bốc hỏa là triệu chứng điển hình trong thời kỳ mãn kinh, ảnh hưởng đến khoảng 80% phụ nữ. Đây là hiện tượng nhiệt độ cơ thể tăng đột ngột, kèm theo cảm giác nóng bừng ở mặt, cổ, ngực và đổ mồ hôi nhiều,
Nguyên nhân chính của bốc hỏa do sự suy giảm estrogen đột ngột, làm rối loạn trung tâm điều chỉnh nhiệt độ cơ thể tại vùng dưới đồi – khu vực kiểm soát thân nhiệt của não bộ. Lúc này, cơ thể phản ứng thái quá với những thay đổi nhỏ về nhiệt độ, gây ra các cơn bốc hỏa không kiểm soát.
Ngoài ra, căng thẳng kéo dài làm tăng cortisol, gây rối loạn chức năng điều hòa nhiệt độ. Thói quen uống rượu, ăn cay, mặc đồ không thoáng khí, ngủ trong môi trường nóng cũng dễ gây bốc hỏa. Tình trạng này còn do mạch máu giãn nở bất thường trong thời kỳ mãn kinh khiến nhiệt độ cơ thể tăng nhanh, gây cảm giác nóng rát.
Hiện tượng bốc hỏa thường xảy ra vào ban đêm, kéo dài từ vài giây đến vài phút, đi kèm đổ mồ hôi đêm. Điều này khiến phụ nữ phải thức dậy để thay quần áo, điều chỉnh chăn gối, nhiệt độ phòng làm gián đoạn giấc ngủ và khó ngủ lại.
Theo nghiên cứu, có tới 69,4% phụ nữ bị bốc hỏa mức độ trung bình đến nặng thường thức giấc nhiều lần trong đêm. Tình trạng này làm giảm chất lượng giấc ngủ, tinh thần mệt mỏi, khó tập trung, ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc, sinh hoạt hằng ngày.
Bốc hỏa và đổ mồ hôi đêm, gây khó chịu là nguyên nhân chính làm giấc ngủ của phụ nữ tuổi mãn kinh chập chờn, không trọn vẹn.
Melatonin là hormone quan trọng điều chỉnh nhịp sinh học, giảm mạnh sau mãn kinh. Quá trình lão hóa kết hợp với suy giảm hormone làm nhịp sinh học thay đổi, khiến phụ nữ bị mất ngủ và không thể duy trì giấc ngủ trọn vẹn.
Một số bệnh lý thường gặp ở phụ nữ mãn kinh làm gián đoạn giấc ngủ, gồm:
Giảm nồng độ estrogen trong thời kỳ mãn kinh làm tăng nguy cơ lo âu, trầm cảm. Những suy nghĩ tiêu cực, buồn bã kéo dài, mất hứng thú với cuộc sống khiến phụ nữ khó thư giãn trước khi ngủ. Đồng thời, áp lực từ gia đình, công việc, sức khỏe tạo nên căng thẳng kéo dài, tăng tiết cortisol, hormone kích thích, cản trở não bộ chuyển sang trạng thái nghỉ ngơi.
Việc dùng caffeine, rượu có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng giấc ngủ. Caffeine là chất kích thích hệ thần kinh, nếu uống nhiều vào buổi chiều, tối, dễ gây khó ngủ. Trong khi đó, rượu dù giúp dễ buồn ngủ ban đầu, nhưng lại làm giảm chất lượng giấc ngủ sâu, khiến bạn dễ thức giấc giữa đêm.
Bên cạnh đó, lối sống ít vận động cũng góp phần gây mất ngủ khó ngủ. Lười vận động làm giảm tuần hoàn máu, không tiêu hao năng lượng, khiến cơ thể khó mệt mỏi để đi vào giấc ngủ sâu.
Môi trường ngủ nhiều tạp âm như tiếng ồn từ xe cộ, đồng hồ báo thức hoặc các thiết bị khác cùng làm gián đoạn giấc ngủ. Ánh sáng từ đèn, thiết bị điện tử ức chế melatonin, giảm khả năng ngủ sâu. Ngoài ra, nhiệt độ phòng không phù hợp, chăn, gối, nệm không thoải mái cũng tác động xấu đến giấc ngủ.
Mất ngủ tuổi mãn kinh ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất và gây ra những hệ lụy nghiêm trọng về sức khỏe tâm thần, chất lượng cuộc sống, giao tiếp xã hội:
Mất ngủ kéo dài làm suy yếu hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh như cúm, cảm lạnh, nhiễm trùng đường hô hấp. Ngoài ra, ngủ không đủ giấc còn là yếu tố nguy cơ gây cao huyết áp, rối loạn nhịp tim, bệnh động mạch vành do cơ thể sản sinh quá nhiều hormone stress như cortisol.
Thiếu ngủ tác động xấu đến quá trình trao đổi chất, làm giảm độ nhạy insulin, từ đó tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường type 2. Đồng thời, mất cân bằng hormone leptin, ghrelin trong cơ thể khiến phụ nữ cảm thấy đói thường xuyên, thèm ăn thực phẩm calo cao, dễ dẫn đến tăng cân, béo phì.
Mất ngủ làm gia tăng cảm giác lo âu, căng thẳng, dễ dẫn đến trầm cảm. Phụ nữ mãn kinh thường khó kiểm soát cảm xúc, dễ buồn rầu, tâm trạng thất thường. Không chỉ vậy, tình trạng này còn ảnh hưởng đến chức năng não bộ, làm suy giảm trí nhớ, khó tập trung và đưa ra quyết định. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của phụ nữ vì giai đoạn trung niên là lúc họ phải gánh vác nhiều trách nhiệm gia đình và công việc xã hội.
Mất ngủ hạn chế khả năng tập trung, phản xạ, tăng nguy cơ tai nạn giao thông, tai nạn lao động. Đặc biệt, tình trạng mệt mỏi kéo dài gây té ngã khi sinh hoạt, nguy hiểm hơn với phụ nữ lớn tuổi vì dễ dẫn đến gãy xương, chấn thương nặng.
Mất ngủ kéo dài ảnh hưởng đến sức khỏe cá nhân, còn làm tăng chi phí y tế do phải điều trị các bệnh mạn tính liên quan. Hiệu suất lao động giảm đi tác động tiêu cực đến kinh tế gia đình, tạo gánh nặng lên xã hội.
Để khắc phục tình trạng mất ngủ tuổi mãn kinh, bạn cần có biện pháp cải thiện nội tiết tố. Nội tiết tố được điều hòa tốt các triệu chứng như bốc hỏa, mất ngủ sẽ được cải thiện.
Liệu pháp thay thế hormone (HRT) được xem là hiệu quả trong cải thiện chứng mất ngủ tuổi mãn kinh do bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm. Liệu pháp này dùng estrogen, progesterone liều thấp để tăng cường chất lượng giấc ngủ, giảm các triệu chứng rối loạn liên quan. Nếu nhận thấy các vấn đề liên quan đến nội tiết tố ngày càng nghiêm trọng, bạn nên đến bệnh viện để điều trị bằng liệu pháp hormone. Liệu pháp này cần được bác sĩ theo dõi chặt chẽ vì có thể gây ra tác dụng phụ huyết khối, ung thư vú. (3)
Bổ sung thực phẩm hỗ trợ cân bằng nội tiết tố cũng nên được cân nhắc. Ví dụ như Lepidium Meyenii và P. Leucotomos đã được chứng minh hỗ trợ điều hòa nội tiết, tốt cho sức khỏe phụ nữ tuổi mãn kinh.
Bộ ba nội tiết tố nữ gồm Estrogen, Progesterone, Testosterone là các hormone được điều hành bởi hệ trục Não bộ – Tuyến yên – Buồng trứng. Chúng bắt đầu suy giảm sau tuổi 30, làm mất cân bằng nội tiết tố trong cơ thể phụ nữ. Sự suy giảm này ảnh hưởng đến tâm trạng, gây ra các triệu chứng như bốc hỏa, đổ mồ hôi đêm, mất ngủ kéo dài.
Lepidium Meyenii chứa nhiều dưỡng chất, sterol quý giúp củng cố hệ trục nội tiết, cân bằng hormone, thúc đẩy giấc ngủ ngon, sức khỏe, sắc đẹp và sinh lý nữ. Trong khi đó, P. Leucotomos giúp giảm các triệu chứng mất cân bằng nội tiết, bảo vệ cấu trúc nền của da, mang lại làn da sáng khỏe từ bên trong.
Bên cạnh điều hòa nội tiết, phụ nữ nên có biện pháp hỗ trợ giấc ngủ. Một số biện pháp tốt như:
Cơ thể khó hấp thụ đủ các dưỡng chất trong ăn uống hàng ngày. Thiếu hụt một số chất cần thiết cũng có thể ảnh hưởng đến giấc ngủ. Bạn có thể sử dụng viên uống bổ sung đã được cân bằng hàm lượng các vi chất cần thiết, giúp cơ thể hấp thu đầy đủ hơn. Ví dụ như các thực phẩm bổ sung chứa các tinh chất:
Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa giấc ngủ, nhất là đối với phụ nữ mãn kinh. Bạn nên tăng cường các thực phẩm tốt cho giấc ngủ trong chế độ ăn uống hàng ngày. Ví dụ:
Ngoài ra, hãy nạp đủ 2 lít nước mỗi ngày. Cơ thể có đủ nước sẽ duy trì các hoạt động trao đổi chất và điều hòa tốt hơn, đặc biệt là các hoạt động liên quan đến nội tiết. Và cần tránh những thực phẩm không lành mạnh như đồ ngọt, bánh kẹo, nước ngọt có ga làm tăng đường huyết đột ngột, gây khó chịu, giảm chất lượng giấc ngủ; Hạn chế nạp caffeine, nếu uống cần cách giờ đi ngủ ít nhất 6 giờ. Trà, cà phê, nước tăng lực là những đồ uống chứa caffeine dễ gây mất ngủ.
Hình thành thói quen ngủ khoa học giúp duy trì nhịp sinh học ổn định. Bạn nên đi ngủ và thức dậy cùng thời điểm mỗi ngày, kể cả cuối tuần; Tránh dùng các thiết bị điện tử như điện thoại, máy vi tính, tivi trước khi ngủ ít nhất 2 giờ để giảm tác động của ánh sáng xanh, nguyên nhân ức chế melatonin, hormone điều chỉnh giấc ngủ.
Mỗi ngày bạn nên tập luyện thường xuyên ít nhất 30 – 45 phút để tăng cường tuần hoàn máu, thư giãn cơ bắp. Các bài tập nhẹ nhàng như yoga, thiền, hít thở sâu trước khi ngủ cũng rất hữu ích trong việc giảm căng thẳng, cải thiện giấc ngủ sâu.
Ngoài ra, bạn nên ra ngoài giúp cơ thể hấp thụ nắng mặt trời. Nắng mặt trời có ích cho việc tổng hợp vitamin D và thần kinh, não bộ.
Nhiều loại thảo dược đã được chứng minh có thể cải thiện giấc ngủ. Ví dụ như rễ cây nữ lang giúp giảm căng thẳng, hỗ trợ giấc ngủ tự nhiên; hoa cúc có tác dụng làm dịu thần kinh, giúp dễ đi vào giấc ngủ; lạc tiên hỗ trợ thư giãn, giảm lo âu. Mỗi ngày một vài tách trà thảo dược hỗ trợ giấc ngủ có thể là biện pháp tốt cho thời kỳ mãn kinh bị mất ngủ kéo dài.
Ngoài ra, sử dụng tinh dầu, massage, châm cứu theo truyền thống cũng có thể mang đến lợi ích cho giấc ngủ.
Nếu mất ngủ kéo dài quá hai tháng, bạn nên đến bệnh viện thăm khám. Thuốc điều trị mất ngủ có thể cần thiết để ngăn mất ngủ mãn tính. Một số loại thuốc có thể được dùng điều trị, chẳng hạn như: (4)
Phụ nữ khu vực phía Nam bị mất ngủ tuổi mãn kinh nên lựa chọn các bệnh viện và phòng khám uy tín sau:
Đây là cơ sở hàng đầu trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe phụ nữ, nhất là các vấn đề liên quan đến tuổi mãn kinh như mất ngủ, bốc hỏa, rối loạn hormone. Bệnh viện cung cấp dịch vụ khám, tư vấn chuyên sâu về mãn kinh, điều trị mất ngủ bằng liệu pháp thay thế hormone (HRT), hỗ trợ tâm lý, chữa trị trầm cảm, lo âu.
Địa chỉ: 284 Cống Quỳnh, Phường Phạm Ngũ Lão, Quận 1, TP. Hồ Chí Minh.
Với đội ngũ chuyên gia đầu ngành về Phụ sản và Nội tiết, bệnh viện chuyên chẩn đoán, điều trị các rối loạn giấc ngủ, nội tiết cho phụ nữ mãn kinh. Bệnh viện cung cấp dịch vụ xét nghiệm nội tiết, điều trị mất ngủ bằng phương pháp y học hiện đại, kết hợp tư vấn tâm lý chuyên sâu, hướng dẫn chế độ ăn uống, sinh hoạt để phụ nữ mãn kinh có giấc ngủ ngon.
Địa chỉ: 215 Hồng Bàng, Phường 11, Quận 5, TP. Hồ Chí Minh.
Khoa Nội tiết và Nội thần kinh của bệnh viện tập trung điều trị các rối loạn giấc ngủ liên quan đến tuổi mãn kinh. Tại đây, phụ nữ sẽ được tư vấn điều trị bằng liệu pháp tự nhiên hoặc dùng thuốc theo chỉ định. Ngoài ra, bệnh viện còn khám, điều trị các bệnh lý mãn tính như tiểu đường, tim mạch có thể ảnh hưởng trực tiếp đến giấc ngủ, đồng thời hỗ trợ tư vấn tâm lý để giảm lo âu, căng thẳng.
Địa chỉ: 527 Sư Vạn Hạnh, Phường 12, Quận 10, TP. Hồ Chí Minh.
Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh quận 8 và Trung tâm Khám chữa bệnh Đa khoa Tâm Anh Quận 7 là những địa chỉ uy tín trong việc chẩn đoán, điều trị chứng mất ngủ cũng như các vấn đề về sinh lý nữ.
Trung tâm Tâm – Thần kinh Tâm Anh quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, giàu kinh nghiệm, cùng với các trang thiết bị y tế hiện đại như máy đo đa ký giấc ngủ, máy chụp cộng hưởng từ (MRI), máy kích thích từ trường xuyên sọ. Bệnh viện cung cấp các dịch vụ khám, chẩn đoán, điều trị hiệu quả cho mọi tình trạng mất ngủ và các rối loạn giấc ngủ khác liên quan đến tâm thần và thể chất.
Có sự liên kết chặt chẽ giữa Trung tâm Tâm – Thần kinh và Sản – Phụ khoa trong chẩn đoán và điều trị mất ngủ thời kỳ tiền mãn kinh, mãn kinh cho phụ nữ.
Địa chỉ:
Mất ngủ tuổi mãn kinh là vấn đề phổ biến nhưng có thể khắc phục nếu áp dụng biện pháp khoa học, phù hợp. Thực hiện điều chỉnh lối sống, bổ sung dinh dưỡng, thảo dược tự nhiên và áp dụng phương pháp y học hiện đại, giúp phụ nữ mãn kinh ngủ ngon, nâng cao chất lượng cuộc sống. Nếu mất ngủ kéo dài, ảnh hưởng đến cuộc sống, hãy tìm đến các cơ sở y tế uy tín để được thăm khám, điều trị kịp thời.
