Gan nhiễm mỡ là bệnh lý nghiêm trọng phổ biến nhưng thường ít được quan tâm. Nó có diễn tiến âm thầm nên khó phát hiện trong giai đoạn đầu. Vậy nguyên nhân gan nhiễm mỡ là gì? Chúng ta có thể phòng ngừa tình trạng này như thế nào? Hãy cùng Eco Pharma tìm hiểu ngay sau đây.
Có 2 tình trạng gan nhiễm mỡ do rượu và gan nhiễm mỡ không do rượu. Mỗi tình trạng sẽ có nguyên nhân riêng.
Gan nhiễm mỡ do rượu là một tình trạng gan bị tổn thương do sử dụng rượu quá mức. Thói quen uống rượu làm gan bị nhiễm mỡ vì rượu bia làm tăng quá trình chuyển hóa lipid ở gan và làm giảm khả năng oxy hóa axit béo tự do. Điều này dẫn đến sự tích tụ của triglyceride và các lipid khác trong tế bào gan, gây suy giảm chức năng gan.
Ngoài ra, rượu bia cũng làm tăng sản sinh các gốc tự do oxy và các chất gây viêm, gây ra sự oxy hóa và tổn thương màng tế bào gan. Gan nhiễm mỡ do rượu là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh gan mãn tính như viêm gan, xơ gan và ung thư gan.
Để chẩn đoán gan nhiễm mỡ do rượu, bác sĩ có thể dựa vào lịch sử uống rượu của bệnh nhân. Thực hiện các xét nghiệm máu để kiểm tra mức độ men gan và các chỉ số khác. Siêu âm hoặc CT scan để xem hình ảnh của gan hoặc sinh thiết gan để lấy mẫu mô gan để phân tích.
Có 4 nhóm nguyên nhân chính gây ra gan nhiễm mỡ không do rượu là chuyển hóa, dinh dưỡng, sử dụng thuốc và nhóm các nguyên nhân khác.(1)
Rối loạn chuyển hóa lipid là nguyên nhân gây gan nhiễm mỡ. Đây là tình trạng gan chứa quá nhiều chất béo do quá trình chuyển hóa lipid bị rối loạn. Lipid có vai trò quan trọng trong việc cung cấp năng lượng, bảo vệ các tế bào và tham gia vào các quá trình sinh học khác. Tuy nhiên, khi lipid trong máu tăng cao hoặc khi gan không thể sử dụng hoặc loại bỏ lipid hiệu quả, chúng sẽ tích tụ trong các tế bào gan, gây ra gan nhiễm mỡ.
Một số nguyên nhân gây ra rối loạn chuyển hóa lipid ở gan là:
Bệnh dự trữ glycogen có thể là nguyên nhân gan nhiễm mỡ. Đây là một nhóm rối loạn chuyển hóa di truyền, gây ra do sự thiếu hụt của một hoặc nhiều enzyme tham gia vào quá trình tổng hợp và phân giải glycogen. Glycogen là dạng lưu trữ của glucose trong cơ thể, chủ yếu được tìm thấy trong gan và cơ. Khi cơ thể cần năng lượng, glycogen được phân giải thành glucose để duy trì mức đường huyết ổn định.
Có nhiều loại bệnh dự trữ glycogen, được phân loại theo enzyme bị thiếu và cơ quan bị ảnh hưởng. Một số loại phổ biến là:
Chế độ ăn giàu chất béo làm gan nhiễm mỡ vì chất béo không tan trong nước, nên cần có sự giúp đỡ của các protein để vận chuyển trong máu. Khi lượng chất béo trong máu quá cao, nó sẽ bám vào thành mạch máu, gây xơ vữa động mạch và tăng nguy cơ bệnh tim mạch.
Ngoài ra, chất béo cũng có thể tích tụ trong gan, gây ảnh hưởng đến chức năng của gan và làm tăng lượng mỡ trong gan. Tình trạng lượng mỡ trong gan chiếm hơn 5% trọng lượng gan được tính là gan nhiễm mỡ.(2)
Vì sao bị gan nhiễm mỡ? Đó có thể là do một chế độ ăn nhiều nhiều đường và tinh bột có thể dẫn đến tình trạng này. Đường và tinh bột cũng là nguồn cung cấp calo cao cho cơ thể, nhưng nếu ăn quá mức cho phép gây tăng đường huyết và tăng mỡ máu. Điều này làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và gan nhiễm mỡ.
Sử dụng thuốc điều trị một số bệnh có thể là nguyên nhân dẫn đến gan nhiễm mỡ. Các loại thuốc như thuốc giảm đau, thuốc kháng sinh, thuốc trị tiểu đường… có thể gây ra phản ứng phụ cho gan khi dùng quá liều hoặc quá lâu. Những thuốc này sẽ làm tăng áp lực cho gan trong việc chuyển hóa và loại bỏ các chất dư thừa và độc hại, gây ra sự tích tụ mỡ và viêm gan.
Viêm gan C có thể là lý do bị gan nhiễm mỡ. Đây là một bệnh lý do siêu vi C gây nên có thể dẫn đến tổn thương gan, xơ gan và ung thư gan. Một trong những biến chứng của viêm gan C là gan nhiễm mỡ.
Theo một số nghiên cứu, siêu vi C có khả năng ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa lipid của cơ thể, gây ra sự tăng sản xuất và giảm tiêu thụ mỡ trong gan.
Chất độc có thể là nguyên nhân gan nhiễm mỡ. Gan nhiễm mỡ do độc tố là một tình trạng bệnh lý khi có quá nhiều chất độc hại tích tụ trong gan, làm ảnh hưởng đến chức năng chuyển hóa và thải độc của gan. Độc tố có thể có nguồn gốc từ môi trường, thực phẩm, thuốc men.
Thuốc lá chứa nhiều chất độc hại đối với cơ thể, trong đó có nicotine, carbon monoxide và các chất gây ung thư. Các chất này có thể gây viêm và xơ hóa gan, làm suy giảm chức năng gan và tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ.
Một số chất độc hại trong môi trường sống hoặc làm việc có thể gây tổn thương cho gan như các chất hữu cơ, kim loại nặng, thuốc trừ sâu… Các chất này có thể xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp, tiêu hóa hoặc da, gây viêm và xơ hóa gan, làm tăng lượng mỡ trong gan. Vì thế, nhiễm độc có thể là nguyên nhân bị gan nhiễm mỡ.
Bạn có thể phòng ngừa gan nhiễm mỡ hiệu quả bằng cách thực hiện kết hợp các phương pháp sau đây:
Tránh các loại đồ uống chứa cồn là điều quan trọng nhất để phòng ngừa bệnh gan nhiễm mỡ do rượu. Một người nam không nên uống quá 2 đơn vị cồn mỗi ngày, còn một người nữ không nên uống quá 1 đơn vị cồn mỗi ngày. Một đơn vị cồn tương đương với 10g cồn thuần túy, có thể tìm thấy trong 330ml bia (độ cồn 5%), 100ml rượu vang (độ cồn 13.5%) hoặc 30ml rượu mạnh (độ cồn 40%). Việc giảm hoặc ngừng uống rượu sẽ mang lại nhiều lợi ích ngay trước mắt và lâu dài cho gan và sức khỏe tổng thể của bạn.
Bạn có thể áp dụng đồng thời nhiều cách khác nhau để phòng ngừa bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu:
Bạn nên tăng cường hoa quả, rau xanh trong bữa ăn. Chúng có chứa nhiều chất xơ, chất chống oxy hóa, vitamin A, E, C, khoáng chất và các chất dinh dưỡng khác có lợi cho gan. Chất xơ giúp kích thích nhu động ruột, tránh táo bón và giảm hấp thu mỡ. Chất chống oxy hóa giúp bảo vệ các tế bào gan khỏi bị hư hại do các gốc tự do. Một số loại hoa quả và rau xanh có tác dụng tốt cho gan như cam, bưởi, rau má, súp lơ.
Bạn nên tránh xa các thực phẩm nhiều đường, muối, dầu mỡ, thức ăn nhanh và các loại bánh kẹo có hại cho gan. Đường và chất béo cung cấp calo cao, gây tăng cân và tích tụ mỡ trong gan. Bạn hãy cắt giảm tối đa chất béo bão hòa trong mỡ động vật, thịt, bơ, sữa, phô mai và tăng cường sử dụng các loại dầu có lợi cho gan như dầu oliu, dầu hạt lanh hay dầu cá.
Bạn nên hạn chế các cách chế biến chiên rán nhiều dầu mỡ. Các cách chế biến này làm tăng lượng calo và chất béo trong thức ăn, gây béo phì và tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ. Bạn nên chọn các cách chế biến như luộc, hấp, nướng để giữ được dinh dưỡng và giảm calo.
Bạn nên hạn chế các loại gia vị cay nóng như gừng, hạt tiêu. Các loại gia vị này có thể kích thích tiết dịch vị và làm tổn thương niêm mạc dạ dày, gây khó tiêu và ảnh hưởng đến chức năng của gan.
Thói quen vận động giúp giảm cân, tăng cường sức khỏe và chống lại các bệnh mãn tính liên quan đến gan như tiểu đường, mỡ máu.
Bạn cần kiểm soát tốt các bệnh lý đang có như đái tháo đường, cholesterol cao, viêm gan virus; nên đi khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh này.
Viêm gan do virus là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh gan nhiễm mỡ. Bạn nên tiêm phòng viêm gan A và B để ngăn ngừa sự lây nhiễm của virus này.
Trên thực tế, có rất nhiều nguyên nhân gan nhiễm mỡ khác nhau. Vì thế, bạn có thể chủ động phòng ngừa gan nhiễm mỡ bằng nhiều cách như hạn chế rượu bia, kiểm soát tốt cân nặng, giảm mỡ máu, tăng cường vận động, duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, tiêm phòng viêm gan siêu vi, kiểm soát tốt các bệnh lý liên quan… Các biện pháp này giúp bạn giảm nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ và các biến chứng liên quan. Bạn nên theo dõi sức khỏe của mình thường xuyên và khám bác sĩ khi có triệu chứng bất thường.
