Viêm gan cấp tính: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán, phòng ngừa

Viêm gan cấp tính thường tự khỏi nhưng cũng có thể tiến triển thành mãn tính và phát triển các biến chứng nặng nề. Hiểu về bệnh lý này có thể giúp phòng ngừa hoặc chẩn đoán và điều trị kịp thời. Viêm gan cấp tính là gì, nguyên nhân do đâu, dấu hiệu nhận biết như thế nào? Cùng ECO Pharma tìm hiểu ngay sau đây.

Viêm gan cấp tính là gì?

Viêm gan cấp tính là tình trạng viêm gan khởi phát trong vòng 6 tháng, diễn biến bùng phát đột ngột rồi tự khỏi. Nguyên nhân gây bệnh đến từ nhiều yếu tố nhưng chủ yếu là do virus, thuốc, bệnh tự miễn hoặc do rượu.

Viêm gan cấp tính có thể tự khỏi hoặc điều trị khỏi. Chức năng gan sẽ trở lại khỏe mạnh bình thường nếu chưa có biến chứng.

Ai có nguy cơ mắc bệnh viêm gan cấp

Những người có nguy cơ mắc bệnh viêm gan cấp nhất:

• Dùng chung kim tiêm với người khác, xăm hình, xỏ lỗ trên cơ thể ở những nơi kém chất lượng.
• Nhiễm HIV làm suy yếu miễn dịch, tăng khả năng nhiễm virus gây viêm gan vào cơ thể.
• Quan hệ tình dục không an toàn.
• Sử dụng các loại thuốc gây độc cho gan, chẳng hạn như acetaminophen hoặc methotrexate.
• Dùng chung các vật dụng vệ sinh cá nhân với những người bị viêm gan.
• Sử dụng nguồn thực phẩm và nước uống bị nhiễm virus.
• Có truyền máu, hóa trị hoặc dùng thuốc ức chế hệ thống miễn dịch.
• Mẹ nhiễm virus viêm gan có thể lây sang con.
• Ngoài ra, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) còn ghi nhận, tỷ lệ nhiễm viêm gan C cao đã được báo cáo ở bệnh nhân chạy thận nhân tạo hoặc truyền máu nhiều lần và người tiêm chích ma túy ở Việt Nam.(1)

Nguyên nhân viêm gan cấp

Nguyên nhân viêm gan cấp tính phổ biến nhất là do nhiễm virus. Tuy nhiên, viêm gan cấp tính có thể do nhiều nguyên nhân khác như miễn dịch kém hoặc lạm dụng thuốc.

1. Do virus

WHO ước tính trên thế giới, cứ 3 người thì có 1 người bị nhiễm viêm gan B hoặc viêm gan C. Ở những vùng nhiễm bệnh cao, viêm gan A đã ảnh hưởng đến hơn 90% trẻ em ở độ tuổi lên 10. Trên toàn cầu, viêm gan A, B và E có thể gây ra hầu hết các trường hợp suy gan cấp tính được báo cáo với 50% trường hợp ở Nhật Bản, 68% trường hợp ở Ấn Độ và 91% trường hợp ở Bangladesh.(2)

Đặc điểm của 5 loại viêm gan do virus:

• Viêm gan A: Thường lây lan khi chạm vào đồ vật, ăn thực phẩm, uống nước bị ô nhiễm bởi phân của người bệnh (lây qua đường phân – miệng). Tuy nhiên, hầu hết người mắc viêm gan A đều tự phục hồi và tự tạo kháng thể miễn dịch nên ít nguy cơ tiến triển thành viêm gan mạn. Hiện đã có vaccine phòng viêm gan A.
• Viêm gan B: Viêm gan B lây truyền chủ yếu qua đường máu do dùng chung kim tiêm hoặc tiếp xúc với máu của người bệnh. Ngoài ra, có thể lây truyền qua dịch âm đạo và tinh dịch. Phụ nữ mang thai bị nhiễm viêm gan B có thể truyền virus sang con trong khi sinh. Bệnh nguy hiểm do người bệnh thường không biểu hiện triệu chứng và khả năng lây nhiễm cao. Hiện đã có vaccine phòng viêm gan B hiệu quả.
• Viêm gan C: Bất cứ ai cũng có thể bị nhiễm bệnh nếu tiếp xúc với máu và quan hệ tình dục không bảo vệ với người bị nhiễm. Ngoài ra, bệnh còn lây truyền từ mẹ sang con trong khi sinh. Chưa có vaccine phòng ngừa viêm gan C.
• Viêm gan D: Viêm gan D chỉ xảy ra khi đã nhiễm viêm gan B. Nó thường làm cho các triệu chứng viêm gan B trở nên trầm trọng hơn. Tiêm vaccine phòng viêm gan B sẽ phòng ngừa được cả viêm gan D.
• Viêm gan E: Viêm gan E lây lan chủ yếu qua đường phân – miệng. Tỷ lệ mắc bệnh cao ở các nước vùng nhiệt đới yếu kém trong khâu vệ sinh môi trường. Những năm gần đây, số ca mắc viêm gan E ở châu u đã tăng lên và hiện nay đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra viêm gan cấp tính ở ở Anh. Vaccine phòng viêm gan E vẫn đang trong giai đoạn phát triển.

2. Do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng gây viêm gan

Vi khuẩn hoặc ký sinh trùng Amip, ký sinh trùng sốt rét (P. Falciparum) hoặc giun, sán lá gan, sán chó, các loại xoắn khuẩn… đều có thể gây bệnh viêm gan.

3. Do lạm dụng thuốc

Viêm gan cấp do thuốc hình thành do thói quen lạm dụng thuốc hoặc uống thuốc gây độc cho gan. Biến chứng nặng nề là suy gan và hoại tử tế bào gan. Ở Anh, Mỹ và Úc có tới 39% – 50% trường hợp suy gan do lạm dụng thuốc acetaminophen (paracetamol).

4. Do nguyên nhân khác

Các bệnh lý viêm gan tự miễn, gan nhiễm mỡ hoặc các bệnh về đường mật như viêm đường mật nguyên phát, viêm đường mật xơ cứng, bệnh chuyển hóa (bệnh Wilson) có thể gây viêm gan cấp tính.

Triệu chứng viêm gan cấp

Viêm gan cấp tính do virus A và C thường gây ra các triệu chứng rất nhẹ hoặc không có triệu chứng nào. Viêm gan cấp tính do virus B, E hoặc đồng nhiễm viêm gan B và D có nhiều khả năng gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn. Các triệu chứng viêm gan cấp tính thường gặp:

• Chán ăn
• Khó chịu
• Sốt
• Buồn nôn và nôn mửa
• Vàng da, vàng mắt
• Đau ở phần trên bên phải của bụng (vị trí gan)
• Đau khớp, nổi mẩn đỏ ở người bị viêm gan cấp tính do virus viêm gan B

Trường hợp đặc biệt viêm gan tối cấp phát triển, người bệnh có thể rơi vào tình trạng hôn mê trong vòng vài ngày đến vài tuần, thậm chí gây tử vong ở người lớn. Lúc này việc ghép gan phải được thực hiện ngay lập tức để cứu sống người bệnh.

Chẩn đoán viêm gan cấp tính

Để xác định bản thân có bị viêm gan cấp tính hay không, người bệnh cần được thăm khám bởi bác sĩ có chuyên môn và làm một số xét nghiệm sau:

Khám lâm sàng: Qua việc thăm khám, bác sĩ sẽ phát hiện ra dấu hiệu viêm gan cấp tính phổ biến như vàng da, vàng mắt, sốt, mẩn ngứa, mệt mỏi, chán ăn. Từ các dấu hiệu lâm sàng, bác sĩ sẽ chỉ định làm tiếp xét nghiệm để xác định rõ.

Xét nghiệm máu kiểm tra chức năng gan: Bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh làm một số xét nghiệm để chẩn đoán và theo dõi các tổn thương ở gan. Xét nghiệm này sẽ đo nồng độ protein và enzyme (còn gọi là men gan) trong máu. Mức men gan cao biểu thị gan đang bị tổn thương. Các xét nghiệm trong kiểm tra chức năng gan bao gồm:

• Protein toàn phần – Albumin – Tỉ lệ A/G: Protein trong huyết thanh bao gồm chủ yếu là Albumin và Globulin, tỉ lệ A/G là tỉ lệ của hai thành phần này.
• Bilirubin toàn phần – Bilirubin trực tiếp – Bilirubin gián tiếp: Bilirubin là sắc tố hình thành từ sự phân giải của Hemoglobin khi tế bào hồng cầu bị phá vỡ. Tỷ lệ hiện diện của các bilirubin có thể giúp xác định tình trạng bất thường xảy ra do bệnh lý gan mật.
• AST (GOT): Chỉ số này cao cho biết gan bị tổn thương hay nhồi máu cơ tim, tuy nhiên cũng có trường hợp chỉ số này gia tăng sau khi vận động.
• ALT (GPT): Đây là enzyme được tìm thấy chủ yếu ở gan, tăng cao khi mắc bệnh lý gan hoặc bệnh ống mật.

Xét nghiệm máu khác: Dùng để xác định người bệnh có miễn dịch với virus viêm gan trong cơ thể hay không. Đồng thời, thực hiện xét nghiệm để sàng lọc loại virus mắc phải ở những người bị viêm gan virus cấp tính. Một số xét nghiệm máu sẽ được thực hiện:

• Kháng thể IgM kháng HAV (IgM anti-HAV)
• Kháng nguyên bề mặt viêm gan B (HBsAg)
• Kháng thể IgM kháng virus viêm gan B (IgM anti-HBc)
• Kháng thể kháng virus viêm gan C (anti-HCV) và phản ứng chuỗi polymerase RNA viêm gan C (HCV RNA)

Sinh thiết gan: Thực hiện trong trường hợp muốn tầm soát các biến chứng nguy hiểm, bao gồm ung thư gan. Là thủ thuật xâm lấn nên cần được thực hiện ở các bệnh viện có chuyên môn cao.

Siêu âm gan: Dùng để xác định mức độ tổn thương và xơ hóa của gan. Thời gian tốt nhất để siêu âm gan là vào buổi sáng. Người bệnh cần nhịn ăn để có kết quả chính xác nhất.

Biến chứng viêm gan cấp tính

Thông thường, viêm gan cấp không gây nguy hiểm nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Biến chứng nghiêm trọng nhất của viêm gan cấp tính là suy gan cấp tính cần ghép gan. Vì vậy, mọi người không nên chủ quan và cần có biện pháp bảo vệ gan từ sớm.

Điều trị bệnh viêm gan cấp

Phác đồ điều trị viêm gan cấp sẽ bao gồm:

• Điều trị không đặc hiệu bằng dinh dưỡng, nâng đỡ tổng trạng, lợi mật…
• Điều trị đặc hiệu bằng kháng sinh, diệt ký sinh trùng, thuốc kháng virus hoặc kết hợp với thuốc điều hòa miễn dịch. Sử dụng đồng thời thuốc kháng virus và thuốc hỗ trợ miễn dịch giúp tiêu diệt virus đang phát triển và tăng sức đề kháng cho cơ thể chống lại các yếu tố gây bệnh.

Mục đích của phác đồ điều trị viêm gan cấp tính là nhằm hạn chế sự phát triển và lây lan của vi sinh vật (virus, vi khuẩn, ký sinh trùng) và bảo vệ tế bào gan, làm giảm mức độ của bệnh. Việc này có ý nghĩa quan trọng giúp ngăn chặn sự tiến triển viêm gan cấp tính thành suy gan cấp gây nguy hiểm đến tính mạng. Người bị viêm gan cấp tính cần uống thuốc theo chỉ định và tái khám đúng hẹn.

Song song với phác đồ điều trị, để đạt hiệu quả tối ưu trong việc chữa trị viêm gan cấp tính, người bệnh cần có một lối sống lành mạnh, thường xuyên tập thể dục thể thao và ăn uống khoa học.

Phòng ngừa viêm gan cấp tính

Vi khuẩn, virus, thuốc, bia, rượu, hóa chất độc hại, nhiễm ký sinh trùng… là những yếu tố gây viêm gan cấp tính. Bạn cần chủ động thực hiện những biện pháp cụ thể để bảo vệ gan như:

• Vệ sinh cá nhân tốt và khi xử lý thực phẩm có thể giúp ngăn ngừa sự lây lan của bệnh viêm gan cấp tính. Mọi người nên rửa tay bằng xà phòng sau khi đi vệ sinh, sau khi thay tã và trước khi xử lý thực phẩm.
• Không dùng chung kim tiêm, vật dụng cá nhân như dao cạo râu, bàn chải đánh răng,…
• Giảm thiểu lây nhiễm sau truyền máu bằng cách bằng cách sàng lọc bệnh viêm gan B và C ở tất cả những người hiến tặng cho máu.
• Chủ động tiêm phòng vaccine phòng bệnh viêm gan. Hiện nay các cơ sở y tế có vaccine phòng ngừa viêm gan A và B. Bạn có thể đến hệ thống tiêm chủng VNVC để sử dụng dịch vụ tiêm vaccine phòng ngừa viêm gan A và B chất lượng nhất với giá cả hợp lý. Các vaccine viêm gan A và B tại tiêm chủng VNVC được nhập từ các nước Cuba, Bỉ, Pháp.
• Chủ động thăm khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần.
• Chế độ dinh dưỡng khoa học, bổ sung đa dạng các nhóm thực phẩm chứa các vitamin A, C, vitamin nhóm B và khoáng chất (calcium, niacin, pantothenic, selenium,…). Thực đơn hằng ngày nên có rau xanh, củ quả tươi, ngũ cốc, sữa, chế phẩm từ sữa, thịt cá và trứng.
• Không ăn nhiều các món ăn được chế biến sẵn, chứa nhiều dầu mỡ, gia vị cay nóng và sản phẩm muối chua. Hạn chế ăn nội tạng động vật.
• Hạn chế uống rượu, bia và nước uống có cồn.
• Cẩn trọng hơn trong việc dùng thuốc và các loại thuốc Nam, Đông y… khi đang mắc bệnh lý về gan. Đối với những bệnh nhân phải sử dụng lâu dài các loại thuốc điều trị nội khoa như thuốc điều trị lao, thuốc hạ mỡ máu, thuốc điều trị đái tháo đường, thuốc huyết áp cần có sự theo dõi của bác sĩ và có những biện pháp bảo vệ gan đúng cách.
• Bổ sung tinh chất Wasabia và S. Marianum giúp kiểm soát tế bào Kupffer không hoạt động quá mức, qua đó giảm trên 50% các chất gây viêm TNF-α, TGF-β, Interleukin… Quá trình viêm gan sẽ chậm lại, giảm tổn thương gan và ngăn ngừa gan xơ hóa. Bên cạnh đó, Wasabia và S. Marianum còn giúp tăng gấp 3 lần Nrf2 – là yếu tố tăng cường khả năng chống độc, bảo vệ gan và tái tạo các tế bào gan bị hư hại.

Thắc mắc thường gặp

ECO Pharma xin giải pháp một thắc mắc thường gặp.

1. Viêm gan cấp tính có nguy hiểm không?

Bệnh viêm gan cấp có nguy hiểm không? Thông thường, viêm gan cấp có thể tự khỏi và không gây nguy hiểm nếu chưa có biến chứng. Tuy nhiên, viêm gan cấp tính có thể dẫn đến suy gan cấp nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, mọi người không nên chủ quan chờ bệnh tự khỏi.

2. Viêm gan cấp tính có lây không?

Đặc tính lây lan của viêm gan cấp tính thường xảy ra ở nhóm viêm gan do virus và ký sinh trùng. Mỗi loại nguyên nhân khác nhau, con đường truyền nhiễm bệnh cũng khác nhau. Cụ thể:

• Bệnh viêm gan A thường lây qua đường tiêu hóa, từ phân người bệnh tới người lành bằng con đường ăn uống.
• Bệnh viêm gan B, viêm gan C và viêm gan D thường lây trực tiếp từ người qua đường máu (từ mẹ sang con khi sinh, truyền máu, dùng chung kim tiêm, dụng cụ y tế…) và lây truyền qua đường tình dục.
• Bệnh viêm gan E cũng tương tự như viêm gan A, lây theo đường phân – miệng. Tuy nhiên, so với viêm gan A, viêm gan E khó lây hơn.

3. Viêm gan cấp có chữa được không?

Viêm gan cấp tính có thể tự hồi phục, mặc dù một số dạng như viêm gan A có thể kéo dài hàng tháng. Hầu hết các nguyên nhân gây viêm gan cấp tính có thể tự khỏi hoặc điều trị hết hoàn toàn, nhưng cũng cần có sự theo dõi của các chuyên gia y tế để giúp kiểm soát triệu chứng và theo dõi biến chứng của viêm gan cấp, tránh dẫn đến tình trạng tồi tệ nhất là suy gan.(3)

4. Viêm gan cấp nên ăn gì?

• Ngũ cốc nguyên hạt giàu chất xơ như gạo lứt, bột yến mạch,… là lựa chọn hàng đầu cho người bị bệnh gan.
• Tăng cường bổ sung các vitamin A, C, B1, B2, B6, B12 và E trong các loại đỗ, rau, củ, quả tươi để hỗ trợ hoạt động và phục hồi gan tốt. Ví dụ như rau chân vịt, cà rốt, táo, quả nho, quả việt quất, bơ.
• Các loại hạt hướng dương, hạt bí ngô, hạt óc chó, hạt dẻ có hàm lượng omega 3 giúp chống viêm gan và bảo vệ sức khỏe.
• Uống sữa và sử dụng chế phẩm từ sữa, thịt cá và trứng.
• Chọn nguồn thực phẩm chất lượng, có nguồn gốc rõ ràng, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm.

5. Viêm gan cấp kiêng gì?

• Không ăn quá nhiều các món ăn được chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, thức ăn nhanh.
• Tránh thức ăn chế biến nhiều gia vị tiêu, ớt, mù tạt, sa tế.
• Thịt mỡ và nội tạng động vật chứa nhiều chất béo xấu nên cần kiêng.
• Kiêng bia, rượu và các đồ uống có cồn.
• Hạn chế ăn muối, không dùng quá 5gr muối mỗi ngày. Không ăn các món ăn muối chua như dưa chua, cà pháo, cà muối.

6. Khi nào cần đến bệnh viện?

Khi xuất hiện các biểu hiện viêm gan cấp tính như buồn nôn, khó chịu, đau bụng, vàng da, vàng mắt, người bệnh nên nhanh chóng đến bệnh viện để thăm khám và làm các xét nghiệm chẩn đoán.

Viêm gan cấp tính mặc dù có thể tự khỏi nhưng cũng có thể trở thành mãn tính nếu không được điều trị. Các biến chứng của viêm gan cấp tính có thể đe doạ tính mạng, vì vậy điều quan trọng là bạn cần đến bệnh viện thăm khám khi xuất hiện các dấu hiệu nghi ngờ bệnh gan.

Có thể phòng ngừa viêm gan cấp tính bằng cách tiêm vắc xin, thực hành ăn chín, uống sôi, giảm cân, bỏ rượu, ăn uống khoa học, quan hệ tình dục an toàn, thăm khám sức khỏe định kỳ mỗi 6 tháng một lần… để tránh mắc viêm gan.