Viêm khớp dạng thấp trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng thường gặp

Viêm khớp dạng thấp trẻ em ngoài ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển về thể chất của trẻ, còn gây ra nhiều biến chứng nặng nề khác khi không được phát hiện và điều trị kịp thời. Cùng ECO Pharma tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng bệnh để phát hiện sớm, điều trị hiệu quả.

Viêm khớp dạng thấp trẻ em là gì?

Viêm khớp dạng thấp trẻ em là tình trạng viêm, cứng khớp kéo dài hơn 6 tuần ở người dưới 16 tuổi. Bất kỳ khớp nào trong cơ thể cũng có thể bị ảnh hưởng, dẫn đến hạn chế khả năng vận động. Ước tính có khoảng 3 triệu trẻ em và thanh thiếu niên trên toàn cầu mắc bệnh và nữ giới có nguy cơ cao hơn. (1)

Nguyên nhân gây viêm khớp dạng thấp ở trẻ em

Viêm khớp dạng thấp trẻ em là một dạng rối loạn tự miễn dịch. Bệnh xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công các mô khỏe mạnh thay vì chống lại các chất gây hại. Đến nay, các nhà nghiên cứu vẫn chưa biết chính xác nguyên nhân của hiện tượng này, tuy nhiên họ đã khoanh vùng một số yếu tố nguy cơ, gồm:

• Gen di truyền: Bố mẹ hoặc người thân cùng huyết thống từng mắc viêm khớp sẽ mang gen yếu tố HLA và di truyền sang con cái. Kháng nguyên HLA liên quan đến viêm khớp dạng thấp trẻ em là DR4. Sự tồn tại của kháng nguyên HLA DR4 làm tăng nguy cơ mắc bệnh, tuy nhiên người không có kháng nguyên này cũng có thể mắc viêm khớp dạng thấp trẻ em. (2)
• Môi trường: Trẻ em và thanh thiếu niên có sức đề kháng kém, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, nên dễ bị vi khuẩn, virus từ môi trường tấn công, kích hoạt sự phát triển viêm khớp dạng thấp ở trẻ em.

Triệu chứng viêm khớp dạng thấp trẻ em thường gặp

Viêm khớp dạng thấp trẻ em có thể ảnh hưởng đến một hoặc nhiều khớp. Các triệu chứng gồm:

• Cứng khớp
• Đau khớp
• Sưng khớp
• Sưng hạch bạch huyết
• Hạn chế phạm vi chuyển động
• Mờ mắt
• Đỏ mắt, đau mắt
• Sốt
• Phát ban trên thân và tứ chi

Phân loại viêm khớp dạng thấp trẻ em

Bệnh viêm khớp dạng thấp ở trẻ em được phân thành 3 thể:

1. Thể hệ thống

Thể hệ thống của viêm khớp dạng thấp trẻ em có đặc điểm là sưng, cứng, đau khớp kèm theo sốt, phát ban, đồng thời ảnh hưởng đến các cơ quan khác như tim, gan, lá lách, hạch bạch huyết. Thể này ảnh hưởng khoảng 20% số ca bệnh, được xem là tình trạng nghiêm trọng và có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành.

2. Thể đa khớp

Thể đa khớp trong viêm khớp dạng thấp chiếm khoảng 30% số ca. Bệnh ảnh hưởng từ 5 khớp trở lên, tại các khớp nhỏ như tay, chân, nhưng cũng có thể xảy ra với các khớp lớn. Tình trạng viêm thường đối xứng, tác động đến cùng một khớp ở hai bên cơ thể. Một số trẻ em bị thể đa khớp có kháng thể đặc biệt trong máu gọi là yếu tố dạng thấp. Nhóm người này thường mắc bệnh nặng hơn, tương tự viêm khớp dạng thấp ở người lớn. (3)

3. Thể ít khớp

Thể ít khớp là tình trạng viêm ở 4 khớp hoặc ít hơn, thường xảy ra tại các khớp lớn như khớp gối, mắt cá chân, khuỷu tay. Đây là thể phổ biến nhất, chiếm khoảng 50% số ca. Bệnh có xu hướng ảnh hưởng đến bé gái dưới 7 tuổi và bé trai trên 8 tuổi. Trẻ em, thanh thiếu niên mắc thể này thường khỏi bệnh khi lớn lên.

Khi nào nên đưa trẻ nhỏ đến gặp bác sĩ

Nếu trẻ bị sưng khớp, cứng khớp, đau khớp, đi khập khiễng không rõ lý do và sốt kéo dài 2 – 3 ngày, phụ huynh nên đưa trẻ đến bệnh viện kiểm tra. Sau khi được chẩn đoán mắc viêm khớp dạng thấp ở trẻ em, bạn cần chú ý cho trẻ thăm khám định kỳ để bác sĩ theo dõi tình trạng bệnh và điều chỉnh phác đồ điều trị kịp thời. Ngoài ra, trẻ cũng cần khám mắt giúp sàng lọc tình trạng viêm khoảng 3 – 6 tháng/lần.

Phương pháp chẩn đoán viêm khớp dạng thấp ở trẻ nhỏ

Để chẩn đoán bệnh viêm khớp dạng thấp ở trẻ em, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp:

1. Chẩn đoán lâm sàng

Bác sĩ sẽ kiểm tra tiền sử bệnh của trẻ và gia đình huyết thống, đồng thời xem xét các triệu chứng tại khớp, da, hạch bạch huyết. Người bệnh cũng sẽ được chỉ định thực hiện một số bài tập để chẩn đoán xem có bị hạn chế phạm vi chuyển động hay không.

2. Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu nhằm loại trừ các tình trạng khác có thể gây ra triệu chứng tương tự. Ngoài ra, còn kiểm tra xem có sự hiện diện của yếu tố dạng thấp hay không. Bác sĩ có thể chỉ định thực hiện: xét nghiệm công thức máu toàn phần (CBC), xét nghiệm kháng thể kháng nhân (ANA), tốc độ lắng hồng cầu (ESR), protein phản ứng C (CRP),…

3. Chẩn đoán hình ảnh

Bác sĩ có thể chỉ định trẻ thực hiện một số xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh, gồm:

• Chụp X-quang: Sử dụng tia X – một dạng bức xạ điện từ để tạo ra hình ảnh về xương khớp và mô, cho thấy mức độ tổn thương tại khớp bị ảnh hưởng.
• Chụp MRI: Dùng sóng điện từ và từ trường để thể hiện hình ảnh chi tiết về hình dáng, cấu trúc bên trong xương khớp, giúp bác sĩ chẩn đoán những bất thường về xương, khớp, sụn, cơ, gân,…
• Chụp CT: Dùng tia X và công nghệ máy tính tạo ra hình ảnh lát cắt ngang của xương khớp, nhằm cung cấp thông tin về tình trạng chấn thương hoặc bệnh lý ở xương khớp cho bác sĩ.

Cách điều trị viêm khớp dạng thấp trẻ em

Cách điều trị viêm khớp dạng thấp trẻ em bao gồm dùng thuốc, vật lý trị liệu, điều chỉnh lối sống khoa học và phẫu thuật:

1. Điều trị bằng thuốc

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID): Giúp giảm đau và sưng, gồm ibuprofen (Advil, Motrin), naproxen natri (Aleve). Tác dụng phụ: đau dạ dày hoặc hiếm hơn là gặp vấn đề về thận và gan.

• Thuốc chống thấp khớp điều chỉnh bệnh (DMARD): Giúp giảm triệu chứng đau, sưng khớp. Gồm methotrexate (Trexall, Xatmep). Các tác dụng phụ: buồn nôn, vấn đề về gan và có nguy cơ nhiễm trùng.
• Thuốc sinh học: Hỗ trợ giảm viêm, ngăn ngừa tổn thương khớp. Gồm etanercept (Enbrel, Erelzi, Eticovo), adalimumab (Humira), golimumab (Simponi) và infliximab (Remicade, Inflectra). Một số loại thuốc khác có tác dụng ức chế hệ thống miễn dịch theo nhiều cách khác nhau, như abatacept (Orencia), rituximab (Rituxan, Truxima, Ruxience), anakinra (Kineret) và tocilizumab (Actemra). Tác dụng phụ: làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
• Corticosteroid: Chẳng hạn như prednisone giúp kiểm soát triệu chứng viêm. Ngoài ra, corticosteroid cũng hỗ trợ điều trị tình trạng viêm không ở khớp, chẳng hạn như viêm màng ngoài tim.

2. Vật lý trị liệu

Các chuyên gia sẽ thiết kế bài tập vật lý trị liệu dựa trên mức độ triệu chứng và tình trạng sức khỏe của người bệnh, giúp duy trì độ linh hoạt của khớp, cải thiện phạm vi chuyển động và trương lực cơ. Ngoài ra, một số kỹ thuật như: điều trị bằng điện xung, siêu âm, sóng ngắn, xung kích, từ trường, sóng radio,… có thể được áp dụng để nâng cao hiệu quả phục hồi.

3. Điều chỉnh lối sống

Phụ huynh nên hướng dẫn trẻ em, thanh thiếu niên điều chỉnh lối sống phù hợp, giúp duy trì chức năng khớp hiệu quả:

• Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Trẻ em cần có thực đơn ăn uống khoa học, cân đối để đáp ứng sự phát triển mạnh mẽ của xương khớp trong giai đoạn này. Ưu tiên các dưỡng chất: Canxi, vitamin D – những thành phần thiết yếu giúp xương khớp chắc khỏe; axit béo omega-3 hỗ trợ giảm viêm; Vitamin C thúc đẩy quá trình sản xuất collagen, duy trì độ dẻo dai của khớp. Các thực phẩm nên bổ sung gồm: cá hồi, cá thu, cá cơm, cá mòi, cải xoăn, rau chân vịt, dâu tây, việt quất, mâm xôi, cam, bưởi, hạt chia, hạt lanh, hạnh nhân, quả óc chó, đậu lăng,…
• Tập thể dục đều đặn: Cha mẹ hãy rèn luyện cho trẻ thói quen tập thể dục mỗi ngày để tăng độ dẻo dai, linh hoạt cho xương khớp. Bạn có thể khuyến khích trẻ tập các bài tập: chạy bộ, bơi lội, nhảy dây, đạp xe,…

• Duy trì cân nặng: Kiểm soát cân nặng hợp lý cho trẻ thông qua chế độ ăn uống khoa học và thường xuyên vận động, giúp tránh gây áp lực lên khớp.
• Tránh thức khuya: Tập cho trẻ thói quen ngủ sớm, không thức khuya để cơ thể có thời gian nghỉ ngơi, tái tạo và phục hồi, bao gồm hệ xương khớp.
• Giảm căng thẳng: Stress có thể khiến các triệu chứng viêm khớp trẻ em trở nên nghiêm trọng hơn. Vì vậy, cha mẹ nên giúp trẻ duy trì tinh thần thoải mái bằng cách thường xuyên trò chuyện, tâm sự, tránh gây áp lực học tập.

Bài liên quan: Thực đơn cho người viêm khớp dạng thấp

4. Phẫu thuật

Trong trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật để khôi phục chức năng khớp, cải thiện chất lượng cuộc sống cho trẻ. Tùy từng tình trạng cụ thể mà thực hiện các phương pháp khác nhau: phẫu thuật nội soi khớp, phẫu thuật chỉnh trục, phẫu thuật thay khớp toàn phần,…

Viêm khớp dạng thấp trẻ em có thể kiểm soát tốt nếu được thăm khám và điều trị kịp thời. Ngược lại, trẻ có nguy cơ mắc nhiều biến chứng nghiêm trọng, thậm chí tàn phế nếu không được can thiệp sớm. Do đó, phụ huynh cần chú ý theo dõi thể trạng và biểu hiệu của trẻ thông qua các hoạt động hằng ngày. Đồng thời, xây dựng cho trẻ chế độ ăn uống đầy đủ dưỡng chất, giàu canxi, vitamin D, E, C,… hỗ trợ xương khớp phát triển chắc khỏe.