Viêm khớp trẻ em: Phân loại, điều trị và cách phòng ngừa

Viêm khớp trẻ em là bệnh lý mãn tính kéo dài. Theo thống kê ở Mỹ, căn bệnh này ảnh hưởng đến gần 300.000 trẻ dưới 18 tuổi. Bệnh có thể ảnh hưởng đến sự phát triển xương và vận động của trẻ. Khi phát hiện bệnh cần phải điều trị sớm bằng thuốc hoặc vật lý trị liệu để cải thiện chất lượng cuộc sống. (1)

Viêm khớp ở trẻ em là gì?

Viêm khớp trẻ em là thuật ngữ mô tả chứng viêm, thấp khớp tiến triển ở trẻ dưới 16 tuổi. Hầu hết các tình trạng viêm khớp là bệnh tự miễn, lúc này hệ miễn dịch không chống lại các tác nhân bên ngoài như virus, vi khuẩn lại giải phóng các chất gây viêm tấn công các tế bào, mô khỏe mạnh.

Viêm khớp ở trẻ em thường gây viêm, đau và sưng khớp. Ở một vài trẻ mắc bệnh thường không có triệu chứng ở khớp rõ ràng, đôi khi chỉ ảnh hưởng đến da và các cơ quan nội tạng khác.

Phân loại viêm khớp ở trẻ em thường gặp

Viêm khớp trẻ em được phân loại dựa trên triệu chứng và số lượng khớp bị ảnh hưởng (2), cụ thể:

1. Viêm ít khớp

Loại viêm khớp trẻ em này ảnh hưởng đến ít hơn 5 khớp, xảy ra ở đầu gối, mắt cá chân, khuỷu tay và viêm màng bồ đào (lớp giữa mắt). Khoảng ½ số trẻ mắc viêm khớp bị viêm ít khớp, phổ biến ở bé gái hơn bé trai. Nhiều trẻ sẽ khỏi bệnh khi trưởng thành, nhưng số khác bệnh lại lan rộng, ảnh hưởng đến nhiều khớp hơn.

2. Viêm đa khớp

Khoảng 30% trẻ em mắc bệnh viêm khớp trẻ em thuộc loại viêm đa khớp, chủ yếu xảy ra ở bé gái. Viêm đa khớp ảnh hưởng từ 5 khớp trở lên, bao gồm cả khớp lớn, đối xứng như đầu gối, mắt cá chân, khớp nhỏ là bàn tay, bàn chân. Trẻ em có một loại kháng thể trong máu là yếu tố IgM dạng thấp (RF) thường bị bệnh nặng hơn, vì chúng tấn công các mô của cơ thể, tương tự như viêm khớp dạng thấp ở người lớn.

3. Viêm khớp toàn thân

Khoảng 20% bé mắc bệnh viêm khớp trẻ em thuộc loại viêm khớp toàn thân. Loại này gây viêm, đau, hạn chế vận động ở ít nhất 1 khớp. Trẻ mắc bệnh sẽ có dấu hiệu phát ban, viêm các cơ quan nội tạng như tim, gan, lách, bạch huyết. Trẻ sẽ sốt cao ít nhất 39°C kéo dài trong 2 tuần hoặc lâu hơn. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển thành hội chứng hoạt hóa đại thực bào, gây rối loạn chức năng nhiều cơ quan như hồng cầu, tiểu cầu, bạch cầu, thậm chí là tử vong.

4. Viêm khớp liên quan do viêm gân

Tình trạng này còn gọi là bệnh lý cột sống – khớp, ảnh hưởng đến cột sống, hông, gân, chủ yếu xảy ra ở trẻ trên bảy tuổi. Bệnh cũng gây đau, đỏ mắt ở trẻ.

5. Viêm khớp vảy nến

Loại viêm khớp này ảnh hưởng đến trẻ em bị viêm khớp và bệnh nấm mốc, làm xuất hiện mảng đỏ trên da được bao phủ bởi lớp tế bào chết màu trắng bạc. Bệnh cũng gây ra những thay đổi ở móng như vết lõm, rỗ.

6. Viêm khớp không phân biệt

Viêm khớp không phân biệt có triệu chứng của 2 hay nhiều loại viêm khớp trẻ em đã được đề cập trên, đôi khi, các dấu hiệu sẽ không hoàn toàn khớp với bất kỳ loại cụ thể nào.

Dấu hiệu trẻ mắc bệnh viêm khớp

Biểu hiện của viêm khớp ở trẻ em bao gồm:

• Đau khớp, dù trẻ không phàn nàn về các cơn đau, nhưng bạn sẽ nhận thấy con đi khập khiễng, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc sau khi ngủ trưa.
• Sưng khớp là tình trạng phổ biến, xuất hiện ở các khớp lớn như đầu gối.
• Cứng khớp, trẻ trông vụng về hơn bình thường, xảy ra vào buổi sáng, sau khi ngủ trưa.
• Sốt, sưng hạch bạch huyết, phát ban, thường diễn ra vào buổi tối.

Tương tự như các dạng viêm khớp khác, viêm khớp ở trẻ em thường bùng phát thành triệu chứng rõ ràng, sau đó giảm dần về sau.

Nguyên nhân gây viêm khớp trẻ em

Hiện nay, nguyên nhân bị viêm khớp ở trẻ em vẫn chưa được xác định. Bệnh không do nhiễm trùng từ bố mẹ, chế độ ăn uống hay thay đổi nội tiết trong thai kỳ của mẹ.

Chứng viêm thường khởi phát do hệ miễn dịch bị kích hoạt quá mức bởi nhiễm trùng, chấn thương thương, gây viêm kéo dài ở khớp và cơ quan nội tạng. (3)

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc viêm khớp trẻ em

Có 3 yếu tố nguy cơ gây bệnh viêm khớp trẻ em:

• Trẻ em từ 2 – 3 tuổi có nguy cơ mắc bệnh này cao hơn, hiếm khi xảy ra ở trẻ sơ sinh dưới 6 tháng tuổi.
• Bé gái có nguy cơ mắc bệnh cao hơn bé trai, tuy nhiên điều này có thể thay đổi tùy vào từng loại viêm khớp khác nhau.
• Yếu tố di truyền có liên quan đến rủi ro mắc chứng viêm khớp ở trẻ em. Tuy nhiên, bệnh không chỉ do di truyền mà còn do sự kết hợp với các tác động từ môi trường bên ngoài như nhiễm trùng, chấn thương.

Xem thêm: Viêm khớp có di truyền không?

Chẩn đoán bệnh viêm khớp ở trẻ em

Chẩn đoán, điều trị sớm viêm khớp trẻ em giúp kiểm soát chứng viêm, giảm đau, ngăn ngừa tổn thương khớp, duy trì khả năng hoạt động của trẻ. Các xét nghiệm thường được thực hiện để chẩn đoán bệnh này bao gồm:

1. Chẩn đoán lâm sàng

Để chẩn đoán viêm khớp trẻ em, cần xem xét toàn bộ lịch sử bệnh lý ở trẻ, bao gồm thời gian bị đau, sưng khớp, cứng khớp khi trẻ đứng dậy sau khi nghỉ ngơi.

Kiểm tra các nguyên nhân gây ra các triệu chứng như chấn thương thương, bệnh lý như nhiễm trùng huyết, ung thư, bệnh mãn tính và tiền sử gia đình mắc bệnh tự miễn.

Cuối cùng, bác sĩ sẽ kiểm tra khớp cho trẻ để tìm ra các dấu hiệu như sưng, nóng, giảm phạm vi chuyển động, teo cơ ở các cơ gần khớp bị ảnh hưởng.

2. Xét nghiệm

Nếu nghi ngờ mắc viêm khớp trẻ em, bác sĩ có thể yêu cầu trẻ thực hiện một hoặc nhiều xét nghiệm máu như:

• Kháng thể kháng nhân (ANA): Đây là những kháng thể không xuất hiện ở người bình thường, có khả năng liên kết với các cấu trúc bên trong nhân tế bào. Đôi khi, chúng được tìm thấy ở trẻ em mắc bệnh viêm khớp.
• Tốc độ lắng hồng cầu (ESR): Đo tốc độ mà các tế bào hồng cầu lắng xuống đáy ống máu để chỉ ra mức độ viêm.
• Phản ứng protein C (CRP): Kiểm tra máu này đo mức độ viêm nhiễm trong cơ thể, nhưng ở thang điểm khác với ESR.
• Yếu tố dạng thấp (RF): Kháng thể này đôi khi được tìm thấy trong máu của trẻ em mắc bệnh viêm khớp, chỉ ra nguyên nhân cơ bản gây viêm.
• Peptide citrullinated tuần hoàn (CCP): Giống như yếu tố dạng thấp, CCP là loại kháng thể khác được phát hiện trong máu của trẻ em mắc bệnh viêm khớp, cho thấy mức độ tổn thương do viêm.

3. Quét hình ảnh

Ngoài xét nghiệm máu để phát hiện dấu hiệu nhận biết viêm khớp trẻ em, chẩn đoán hình ảnh bằng cách chụp X-quang, siêu âm, chụp MRI cũng được thực hiện:

• Chụp X-quang: Dùng tia bức xạ để đánh giá cấu trúc xương, loại trừ các nguyên nhân khác gây đau khớp như gãy xương, nhiễm trùng, khối u. Chụp X-quang cũng cho biết khớp có bị thương hay không.
• Siêu âm: Sử dụng sóng âm tần số cao, không xâm lấn để thu hình ảnh khớp, phát hiện chất thải và tình trạng viêm.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Máy chụp MRI sử dụng nam châm lớn để tạo ra hình ảnh ba chiều chi tiết của các khớp, cho thấy tình trạng viêm, sụn và xương.

Biến chứng viêm khớp ở trẻ nhỏ có thể gặp phải

Viêm khớp trẻ em không bị ảnh hưởng trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm, nhưng bệnh lại tái phát bất ngờ. Triệu chứng của bệnh thường tăng – giảm theo thời gian tùy thuộc vào loại viêm khớp mắc phải, khi không được kiểm soát kịp thời, trẻ dễ gặp các biến chứng như:

• Rối loạn tăng trưởng: Viêm khớp tác động tiêu cực đến sự phát triển của trẻ em. Viêm làm tăng lưu lượng máu đến các đĩa đệm tăng trưởng ở cuối xương, khiến xương bị viêm phát triển nhanh, lớn hoặc dài hơn. Mặt khác, chứng viêm làm đĩa đệm tăng trưởng hợp nhất hoặc đóng sớm hơn, khiến cho vùng bị ảnh hưởng nhỏ hoặc ngắn hơn. Viêm hàm còn gây biến dạng cằm, viêm đầu gối làm 2 chân của trẻ dài ra không đều.
• Viêm cứng khớp: Viêm làm tăng áp lực, đau quanh khớp, khiến trẻ thường giữ khớp ở vị trí cong. Tình trạng này kéo dài, cơ – gân co lại, không phát triển bình thường, khớp sẽ bị kẹt ở vị trí cong, gọi là co cứng khớp.
• Yếu cơ và mất cơ: Yếu cơ, mất cơ xung quanh bị viêm là tình trạng phổ biến ở trẻ bị viêm khớp. Khi khớp bị sưng, cứng, đau, trẻ thường ít hoạt động, làm cơ thể yếu đi và nhỏ lại.
• Loãng xương: Đây là tình trạng xương trở nên mỏng, yếu, dễ gãy. Trẻ mắc bệnh viêm khớp nguyên bào xương không hoạt động, thiếu canxi.
• Các vấn đề về mắt: Viêm khớp trẻ em còn gây viêm màng bồ đào, tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể.

Viêm khớp ở trẻ em có chữa được không?

Hiện tại, chưa có cách chữa khỏi hoàn toàn bệnh viêm khớp trẻ em. Tuy nhiên, chẩn đoán sớm, điều trị tích cực, bệnh sẽ được kiểm soát hiệu quả. Các biện pháp này hỗ trợ làm chậm, ngăn ngừa tình trạng viêm, kiểm soát cơn đau, tránh tổn thương khớp cũng như các cơ quan khác. Điều trị còn giúp duy trì chức năng, khả năng vận động của khớp khi trẻ trưởng thành, giảm thiểu các ảnh hưởng lâu dài tới sức khỏe.

Cách điều trị viêm khớp ở trẻ em như thế nào?

Điều trị viêm khớp trẻ em khác nhau tùy thuộc vào loại bệnh, mức độ nghiêm trọng, cụ thể:

1. Điều trị bằng thuốc

Các loại thuốc có tác dụng khác nhau, bác sĩ sẽ bắt đầu bằng các loại thuốc đơn lẻ theo phương pháp của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Massachusetts, sau đó tăng dần nếu cần thiết, phổ biến như:

• Thuốc giảm đau tạm thời.
• Kem và thuốc mỡ, thoa lên da trên khớp bị đau để giảm đau.
• Thuốc nhỏ mắt để điều trị viêm mắt.
• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID), dùng kiểm soát viêm, giảm đau.
• Corticosteroid dùng kiểm soát, giảm viêm nhanh chóng, có thể là dạng nén hoặc tiêm trực tiếp vào khớp, cơ hoặc mô mềm khác.
• Thuốc chống thấp khớp (DMARD) dùng để kiểm soát hệ miễn dịch, giảm đau – viêm, ngăn ngừa tổn thương khớp.
• Thuốc sinh học, thuốc tương tự sinh học (bDMARD) để kiểm soát hệ miễn dịch, tác động trực tiếp vào các tế bào, protein cụ thể gây viêm, tổn thương nhưng không ức chế toàn bộ hệ miễn dịch.

2. Vật lý trị liệu

Vật lý trị liệu là phần quan trọng trong điều trị viêm khớp trẻ em. Bác sĩ có thể đề xuất các bài tập để giúp giảm đau, cải thiện, duy trì phạm vi chuyển động của các khớp bị ảnh hưởng, tăng cường cơ bắp, phòng ngừa chấn thương khi tham gia thể thao cho trẻ. Chuyên gia vật lý trị liệu cũng sẽ hướng dẫn các kỹ thuật giảm đau, thiết kế chương trình tập thể dục tại nhà cho trẻ em.

3. Theo dõi và chăm sóc liên tục

Để điều trị viêm khớp trẻ em cần xây dựng lối sống lành mạnh để kiểm soát cơn đau, căng thẳng bằng cách:

• Dinh dưỡng cân đối: Chế độ ăn Địa Trung Hải với chất béo từ cá, trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, dầu ô liu giúp hạn chế viêm. Bố mẹ cần tránh cho trẻ ăn các thực phẩm có nhiều chất béo bảo hòa, đường và thực phẩm chế biến sẵn.
• Chườm nóng/lạnh: Dùng túi chườm nóng hoặc tắm nước ấm giúp làm dịu cơ bắp mệt mỏi, giảm cứng khớp. Chườm lạnh tốt cho cơn đau cấp tính, làm tê, giảm viêm.
• Thuốc bôi ngoài da: Dùng kem, gel hoặc miếng dán giảm đau khớp, cơ chứa thuốc giảm đau hoặc các thành phần gây kích ứng thần kinh để đánh lạc hướng cơn đau.
• Liệu pháp thư giãn: Cho trẻ tập thiền, hít thở sâu, nghe nhạc hoặc đọc sách giúp thư giãn, phân tán sự chú ý khỏi cơn đau.
• Xoa bóp, châm cứu: Xoa bóp là phương pháp giúp giảm đau, căng thẳng bằng cách ấn nhẹ lên các điểm cụ thể trên cơ thể. Châm cứu dùng các kim nhỏ để xuyên qua da, tác động lực vào các điểm xung lên trên cơ thể, giúp cân bằng năng lượng và giảm đau. Nếu trẻ sợ kim, bố mẹ có thể thử phương pháp bấm huyệt để giảm đau khớp cho trẻ.
• Quản lý căng thẳng: Trẻ mắc bệnh viêm khớp có nguy cơ trầm cảm cao, bó mẹ có thể đưa con đến các bác sĩ tâm lý để trẻ học cách đối phó với cảm xúc tiêu cực.

Phương pháp phòng ngừa viêm khớp ở trẻ nhỏ

Dưới đây là những điều bố mẹ có thể thực hiện để phòng tránh viêm khớp ở trẻ em:

• Tập thể dục thường xuyên: Khuyến khích con tham gia các bài tập nhẹ nhàng như đạp xe, bơi lội, yoga, pilates hoặc đi bộ để tăng đề kháng, giảm viêm. Ngoài ra, các động tác kéo giãn sẽ giúp duy trì sự linh hoạt của khớp, tăng phạm vi chuyển động cho trẻ em.
• Theo dõi cân nặng: Thừa cân làm tăng áp lực lên các khớp. Thực hiện các biện pháp giảm cân cho trẻ như chuẩn bị bữa ăn ít calo, tập thể dục cùng con, theo dõi cân nặng thường xuyên, thậm chí chỉ vài kilogram cũng giúp làm giảm khả năng mắc chứng viêm khớp gối ở trẻ em.
• Tránh chấn thương: Chấn thương do thể thao, tai nạn dễ gây ra hoại tử sụn khớp, làm tăng nguy cơ viêm khớp. Dùng mũ bảo hiểm, găng tay, gậy,… để đảm bảo an toàn cho trẻ khi chơi thể thao.
• Ăn uống lành mạnh: Cho trẻ ăn thực phẩm chống viêm như cá, ô liu, dầu ô liu, ngũ cốc nguyên hạt, quả mọng, rau xanh đậm màu, nước hầm xương giúp giảm viêm giúp xương, khớp luôn dẻo dai, hạn chế tổn thương.
• Uống đủ nước: Nước chiếm 70% sụn trong khớp giúp bôi trơn các khớp, ngăn ngừa xương cọ xát vào nhau. Hãy khuyến khích trẻ uống đủ 2 lít nước mỗi ngày.
• Thăm khám định kỳ: Viêm khớp ở trẻ nhỏ nếu không được điều chỉnh kịp thời sẽ gây ra tổn thương nghiêm trọng. Nếu trẻ em có bất kỳ triệu chứng nào như đau, sưng, cứng ở một hoặc nhiều khớp, hãy đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay lập tức. Bố mẹ có thể cho trẻ đến Trung tâm Chấn thương chỉnh hình thuộc Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia hàng đầu và các bác sĩ ngoại khoa Chuyên ngành Huấn luyện kinh nghiệm. Trung tâm tiên phong trong chẩn đoán, điều trị các bệnh về cơ xương khớp với kỹ thuật tiên tiến, phác đồ theo chuẩn quốc tế. Bệnh viện được trang bị các hệ thống máy móc hiện tại như máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ Magnetom Amira BioMatrix,… giúp phát hiện dấu hiệu nhận biết viêm khớp trẻ em, viêm khớp thiếu niên từ đó điều trị hiệu quả các vấn đề liên quan đến cơ xương khớp.

Một số câu hỏi thường gặp về viêm khớp trẻ em

Dưới đây là các câu hỏi thường gặp về viêm khớp trẻ em và giải thích chi tiết từ ECO Pharma:

1. Viêm khớp trẻ em có tự khỏi không?

Mặc dù một số trẻ thường tự khỏi, phần lớn các trường hợp viêm khớp trẻ em thường kéo dài, cần điều trị suốt đời. Tuy nhiên, với cách điều trị thích hợp, bệnh có thể được kiểm soát tốt. Tuy vậy, các cơn bùng phát vẫn xảy ra bất kỳ lúc nào. (4)

2. Viêm khớp dạng thấp trẻ em khác người lớn như thế nào?

Viêm khớp dạng thấp ở trẻ em khác với người lớn ở một số điềm như:

• Trẻ em bắt đầu mắc bệnh ở độ tuổi dưới 16, với người lớn bệnh xuất hiện ở bất kỳ độ tuổi nào, thường gặp ở người già.
• Trẻ thường có triệu chứng đau, sưng khớp, cảm thấy mệt mỏi, nhưng các triệu chứng này không rõ ràng, thay đổi nhanh chóng. Ở người lớn, biểu hiện thường ổn định hơn, kèm theo tổn thương mô xương, thần kinh.

Viêm khớp trẻ em là một bệnh lý phức tạp, việc chẩn đoán sớm, điều trị tích cực sẽ giúp kiểm soát tình trạng viêm, giảm đau và ngăn ngừa tổn thương khớp, cải thiện chất lượng cuộc sống cho trẻ. Bố mẹ hãy luôn đồng hành cùng trẻ em, tìm đến sự tư vấn từ các chuyên gia y tế để đảm bảo sức khỏe và sự phát triển toàn diện cho bé.