Gan nhiễm mỡ nặng: Dấu hiệu, chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa

Tại Việt Nam, theo thống kê của Bộ Y tế năm 2019, tỷ lệ người mắc gan nhiễm mỡ là gần 30% dân số. Nghiên cứu được công bố trên tạp chí Hepatology cho biết tỷ lệ người bị gan nhiễm mỡ nặng (độ 3) chiếm khoảng 3% tổng số người bị gan nhiễm mỡ. Gan nhiễm mỡ nặng có thể gây ra các biến chứng như viêm gan, xơ gan và ung thư gan. ECO Pharma sẽ làm rõ vấn đề qua bài viết dưới đây, theo dõi để hiểu rõ về bệnh.

Gan nhiễm mỡ nặng là gì?

Gan nhiễm mỡ nặng là tình trạng gan nhiễm mỡ đã tiến triển đến mức độ 3, khi lượng mỡ chiếm hơn 30% trọng lượng của gan. Tình trạng này có thể gây ra viêm và xơ hóa ở gan, dẫn đến suy giảm chức năng gan và tăng nguy cơ mắc các bệnh khác.

Gan nhiễm mỡ nặng cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh khác như tiểu đường, cao huyết áp, béo phì, tim mạch và ung thư gan.

Nguyên nhân chính gây ra gan nhiễm mỡ nặng là do lối sống không lành mạnh như chế độ ăn uống giàu calo, chất béo và đường, thiếu vận động, uống quá nhiều rượu hoặc dùng thuốc không an toàn. Các yếu tố di truyền, giới tính, tuổi tác và sức khỏe tổng thể cũng có thể góp phần gây ra gan nhiễm mỡ nặng.(1)

Dấu hiệu nhận biết gan nhiễm mỡ nặng

Khác với các mức độ gan nhiễm mỡ độ 1, 2, người bị gan nhiễm mỡ nặng có nhiều biểu hiện triệu chứng rõ rệt như:

• Đau hoặc căng thắt ở vùng bụng phía trên bên phải, nơi vị trí của gan.
• Tụ dịch hoặc gây phù ở vùng bụng, chân và mặt do gan không thể lọc máu và giữ nước trong cơ thể.
• Vàng da, vàng mắt do gan không thể loại bỏ bilirubin.
• Ngứa ngáy da do gan không thể loại bỏ các chất độc hại khác trong máu.
• Mệt mỏi, chán ăn, giảm cân, buồn nôn, tiêu chảy hoặc táo bón do chức năng gan kém ảnh hưởng đến quá trình tiêu hóa và hấp thu các chất dinh dưỡng.
• Xuất hiện các vết bầm dưới da, dễ chảy máu hoặc lâu đông máu do gan không thể sản xuất các yếu tố đông máu.
• Tăng men gan trong máu do sự tổn thương của các tế bào gan.

Chẩn đoán gan nhiễm mỡ mức độ nặng

Để chẩn đoán gan nhiễm mỡ nặng, bác sĩ có thể sử dụng các phương pháp sau:

• Xét nghiệm máu: Bác sĩ sẽ kiểm tra các chỉ số men gan, cholesterol, triglyceride, bilirubin, albumin, các yếu tố đông máu… để phát hiện tình trạng gan nhiễm mỡ nặng.
• Siêu âm bụng: Phương pháp dụng sóng siêu âm để khảo sát hình ảnh của gan. Dấu hiệu gan tăng âm là hình ảnh của gan nhiễm mỡ trên siêu âm, là do độ hồi âm của nhu mô gan gia tăng tạo nên hình ảnh đặc trưng gọi là “gan sáng”. Nếu gan có kích thước lớn hơn bình thường và vùng sáng cao hơn bình thường, có thể gan bị nhiễm mỡ nặng.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI): Giúp đánh giá chính xác tình trạng gan nhiễm mỡ nặng.
• Sinh thiết gan: Bác sĩ sẽ dùng kim chọc qua da bụng đến gan để lấy một mẩu nhỏ mô gan khảo sát dưới kính hiển vi. Nếu gan của bạn có nhiều tế bào chứa mỡ, viêm hoặc xơ, bạn có thể bị gan nhiễm mỡ nặng.

Gan nhiễm mỡ độ mấy là nặng?

Gan nhiễm mỡ độ 3 là mức độ nặng nhất, có thể dẫn đến xơ gan và ung thư gan. Ở mức độ này, người bệnh thường có các triệu chứng rõ rệt như đau bụng, phù, vàng da, ngứa ngáy, mệt mỏi, giảm cân và các vấn đề về tiêu hóa.

Gan nhiễm mỡ độ 3 là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra xơ gan và ung thư gan trên thế giới. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 1,4 triệu người chết do xơ gan và 800.000 người chết do ung thư gan mỗi năm. (2)

Gan nhiễm mỡ nặng có nguy hiểm không?

Gan nhiễm mỡ nặng là một tình trạng sức khỏe nguy hiểm, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, thậm chí gây tử vong.

Các biến chứng của gan nhiễm mỡ độ nặng

Một số biến chứng của gan nhiễm mỡ nặng bao gồm:

• Giãn tĩnh mạch thực quản: Tăng áp lực trong các mạch máu của gan dẫn đến biến chứng giãn tĩnh mạch thực quản. Trường hợp các tĩnh mạch này vỡ có thể dẫn đến chảy máu trong dạ dày hoặc thực quản.
• Chướng bụng do tích nước: Nguyên nhân là do áp suất keo thấp liên quan đến việc giảm sản xuất albumin trong gan cộng với tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
• Não bị ảnh hưởng bởi các chất độc: Gan bị tổn thương không thể loại bỏ các chất độc hại trong máu, dẫn đến rối loạn nhận thức, hành vi, tâm trạng và thậm chí là hôn mê.
• Xơ gan: Tình trạng gan bị xơ hóa do viêm kéo dài, gây suy giảm nghiêm trọng chức năng của gan.
• Ung thư gan: Gan nhiễm mỡ nặng làm tăng nguy cơ biến đổi gen của các tế bào gan và phát triển bất thường, dẫn đến ung thư gan.

Các biến chứng trên có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tuổi thọ của người bệnh.

Phương pháp điều trị gan nhiễm mỡ nặng như thế nào?

Gan nhiễm mỡ nặng có thể hạn chế được sự tiến triển và biến chứng nếu phát hiện và điều trị kịp thời, kết hợp với việc thay đổi lối sống, dùng thuốc và phẫu thuật. Tuy nhiên, việc phục hồi hoàn toàn là rất khó. Nếu gan nhiễm mỡ nặng biến chứng thành xơ gan, sẽ rất khó để phục hồi tình trạng của gan. Nếu xơ gan tiến triển thành ung thư gan, thì cần phải có những biện pháp điều trị phù hợp.

Phương pháp điều trị gan nhiễm mỡ nặng bao gồm:

1. Giảm cân

Giảm cân là biện pháp quan trọng nhất để giảm lượng mỡ trong gan và ngăn ngừa các biến chứng. Bạn nên giảm từ 5% đến 10% trọng lượng cơ thể trong vòng 6 tháng.

2. Ngưng sử dụng rượu

Uống rượu là một trong những nguyên nhân gây ra gan nhiễm mỡ. Bạn nên ngừng uống rượu để giảm áp lực cho gan và giúp gan phục hồi.

3. Chế độ ăn uống khoa học

Việc ăn uống khoa học là một trong những biện pháp hỗ trợ điều trị và phòng ngừa gan nhiễm mỡ.

• Rau củ quả: là nguồn cung cấp chất xơ, vitamin và khoáng chất dồi dào như vitamin C, vitamin A, vitamin K, kali, folate và chất chống oxy hóa. Chất xơ có thể giúp bạn cảm thấy no lâu hơn, giảm cân và giảm lượng mỡ trong gan. Thực phẩm chứa chất xơ như rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, khoai lang, cà rốt, bông cải xanh, súp lơ, cà chua, dưa chuột, cam, bưởi, chuối, táo, lê, nho,…
• Protein: giúp xây dựng và sửa chữa các mô trong cơ thể. Thực phẩm giàu protein như thịt gà, cá, trứng, sữa chua Hy Lạp, các loại đậu,…
• Chất béo lành mạnh: Thành phần dinh dưỡng trong chất béo lành mạnh gồm Axit béo omega-3 giúp giảm viêm và bảo vệ gan, axit béo đơn không bão hòa hỗ trợ giảm LDL-cholesterol (cholesterol xấu) và tăng HDL-cholesterol (cholesterol tốt). Bạn có thể bổ sung chất béo này bằng cách ăn nhiều dầu ô liu, các loại hạt, quả óc chó, bơ đậu phộng, quả hạch,…

4. Tập thể dục thường xuyên

Việc tập thể dục thường xuyên là một trong những biện pháp giúp giảm cân, tăng cường sức khỏe và cải thiện chức năng của gan. Bạn nên tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày trong tuần, ưu tiên chọn các bài tập phù hợp với khả năng của mình như đi bộ, chạy bộ, đạp xe, bơi lội, nhảy dây, nâng tạ, yoga,…

5. Hạn chế thực phẩm không lành mạnh

Dưới đây là một số loại thực phẩm không lành mạnh không tốt cho người bị gan nhiễm mỡ nặng:

• Thực phẩm có chứa nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa: Làm tăng lượng mỡ trong gan, dẫn đến gan nhiễm mỡ nặng. Các chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa bạn nên tránh: mỡ động vật, thịt đỏ và các sản phẩm từ thịt đỏ sữa, các loại thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh,…
• Thực phẩm có chứa nhiều đường: Sử dụng đường và tinh bột quá nhiều cũng gây ra gan nhiễm mỡ do làm tăng tổng hợp axit béo. Các loại thực phẩm có chứa nhiều đường như bánh kẹo, soda, nước ngọt, trái cây sấy khô, ngũ cốc ăn sáng có đường,…
• Thực phẩm có chứa nhiều muối: Muối có thể làm tăng huyết áp, dễ gây ra các biến chứng của gan nhiễm mỡ. Các loại thực phẩm có chứa nhiều muối bạn nên tránh như thịt hộp, cá hộp, rau củ quả đóng hộp, pizza, hamburger, khoai tây chiên,…

6. Điều trị bằng cách dùng thuốc

Gan nhiễm mỡ nặng có thể được điều trị bằng thuốc, nhưng cần được bác sĩ chuyên khoa gan kê đơn. Người bệnh không nên tự ý dùng các loại thuốc không an toàn hoặc không phù hợp với tình trạng bệnh. Ngoài ra, bạn cũng nên theo dõi tác dụng phụ và hiệu quả của thuốc.

Một số loại thuốc có thể được dùng để điều trị gan nhiễm mỡ độ 3 là:

• Thuốc giảm mỡ trong máu như statin, fibrat hoặc ezetimibe giúp giảm lượng cholesterol, triglyceride và các chất béo khác trong máu, từ đó giảm lượng mỡ trong gan.
• Thuốc giảm đường huyết như metformin, pioglitazone hoặc glitazone giúp cải thiện khả năng sử dụng insulin của cơ thể, từ đó giảm lượng đường trong máu và gan.
• Thuốc chống viêm như vitamin E, pentoxifylline hoặc corticosteroid giúp giảm sự viêm và xơ hóa của gan, từ đó ngăn ngừa sự tổn thương và sẹo của gan.

7. Phẫu thuật gan

Đây là biện pháp cuối cùng khi các biện pháp khác không hiệu quả hoặc khi gan nhiễm mỡ nặng đã biến chứng thành xơ gan hoặc ung thư gan. Có nhiều loại phẫu thuật gan khác nhau như cấy ghép gan, cắt bỏ một phần gan, cắt một phần dạ dày và nối thông dạ dày – ruột để giảm lượng chất béo trong gan. Tuy nhiên, phẫu thuật gan là một quá trình phức tạp và có nhiều rủi ro, do đó bạn cần được tư vấn kỹ lưỡng trước khi quyết định.

Cách phòng ngừa gan nhiễm mỡ nặng

Gan nhiễm mỡ nặng là một tình trạng sức khỏe nguy hiểm và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, bao gồm xơ gan và ung thư gan.

Dưới đây là một số cách phòng ngừa gan nhiễm mỡ nặng:

1. Kiểm soát cân nặng và rèn luyện thể chất thường xuyên

Duy trì cân nặng ở mức hợp lý, chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 18,5 đến 24,9. Tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày trong tuần với các bài tập sau:

Bài tập yoga:

• Tư thế cây cầu: Nằm ngửa, gập đầu gối và đặt bàn chân trên sàn, cách mông khoảng 30 cm. Nâng hông lên khỏi sàn, tạo thành một đường thẳng từ đầu đến gót chân, giữ tư thế trong 30 giây.
• Tư thế con thuyền: Ngồi trên sàn, hai chân duỗi thẳng, hai tay đặt sau lưng, ngón tay chạm vào nhau, nâng hông khỏi sàn để tạo thành một đường thẳng từ đầu đến gót chân. Giữ tư thế trong 30 giây.

Bài tập kháng lực:

• Tập tạ: Tập tạ với trọng lượng nhẹ, tập 3 set mỗi bài tập, mỗi set 8 – 12 lần lặp lại.
• Tập kháng lực: Tập kháng lực với dây kháng lực hoặc tạ tay, tập 3 set mỗi bài tập, mỗi set 8 – 12 lần lặp lại.

Bài tập chịu lực:

• Squats: Đứng thẳng với hai chân rộng bằng vai, hai tay đặt lên hông hoặc phía trước ngực; hạ thấp cơ thể xuống sao cho đùi song song với mặt đất; giữ nguyên tư thế trong giây lát, sau đó nâng cơ thể trở lại vị trí ban đầu. Tập 2 set mỗi bài tập, mỗi set 10 – 12 lần lặp lại.
• Lunges: Đứng thẳng với hai chân rộng bằng vai, hai tay đặt lên hông hoặc phía trước ngực; bước chân phải về phía trước sao cho chân trái tạo thành góc 90 độ so với mặt đất; giữ nguyên tư thế trong giây lát, sau đó nâng cơ thể trở lại vị trí ban đầu.

2. Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh

Để phòng ngừa gan nhiễm mỡ nặng, bạn cần xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh bằng cách:

• Rau củ quả: Rau củ quả chứa vitamin A, C, E, K, B9, kali, canxi, chất xơ,… giúp thanh lọc cơ thể, giảm tích tụ mỡ trong gan. Bạn nên ăn các loại rau củ quả như rau dền, rong biển, bông cải xanh, cà chua, bí đao, cà rốt, rau chân vịt, bưởi, cam, táo, bơ, lê, dưa hấu,… ít nhất 5 phần rau củ quả mỗi ngày. Mỗi phần tương đương với 1 bát salad, 1 đĩa rau luộc hoặc 1 loại trái cây.
• Các loại hạt: Các loại hạt như hạt óc chó, hạt chia, hạt hướng dương, hạt bí ngô, hạt đậu phộng, cung cấp chất béo lành mạnh, giúp giảm cholesterol xấu và tăng cholesterol tốt. Bạn nên ăn 28 gram các loại hạt mỗi ngày, tương đương với 1/4 chén.
• Chất béo từ cá: Các loại cá như cá hồi, cá ngừ, cá thu, cá mòi, cá trích, cung cấp axit béo omega-3 giúp giảm viêm và bảo vệ gan. Bạn nên ăn 2 – 3 phần cá mỗi tuần, mỗi phần tương đương với 85 gram.
• Sữa chua: Sữa chua cung cấp protein và canxi giúp tăng cường chức năng gan. Bạn nên ăn 2 – 3 phần sữa chua mỗi ngày, mỗi phần tương đương với 1 hộp sữa chua.

Ngoài ra, bạn có thể phòng bệnh gan nhiễm mỡ bằng cách bổ sung các tinh chất từ thiên nhiên chứa các thành phần như S. Marianum (chiết xuất cây kế sữa), Wasabia japonica (chiết xuất cây mù tạt). Hai tinh chất này hỗ trợ chống độc từ bên trong, ngăn ngừa các triệu chứng của gan nhiễm mỡ, giúp tăng cường chức năng gan.

3. Kiểm tra sức khỏe định kỳ

Bạn nên khám sức khỏe định kỳ ít nhất 6 tháng một lần. Việc khám sức khỏe định kỳ giúp phòng ngừa gan nhiễm mỡ bằng cách phát hiện sớm các dấu hiệu của bệnh. Các xét nghiệm máu như xét nghiệm chức năng gan, ALT, AST và hình ảnh như siêu âm bụng, chụp lớp cắt (CT scan), MRI, sinh thiết gan, có thể giúp bác sĩ phát hiện gan nhiễm mỡ ngay cả khi bạn không có bất kỳ triệu chứng nào.

Gan nhiễm mỡ nặng là một tình trạng sức khỏe nguy hiểm và có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng cho gan và cơ thể. Bạn nên phòng ngừa bằng cách áp dụng các biện pháp như giảm cân, ăn uống khoa học, tập thể dục, ngưng rượu và bổ sung dưỡng chất từ thiên nhiên để bảo vệ sức khỏe của gan và cơ thể. Nếu mắc phải gan nhiễm mỡ nặng gây biến chứng khó phục hồi, bạn nên cân nhắc tới phương pháp phẫu thuật ghép gan.